Dinsdag maakte Havenbedrijf Rotterdam de overslagcijfers bekend over 2023. In het afgelopen jaar nam de containeroverslag in de Rotterdamse haven volgens onze berekeningen met ongeveer zeven procent af, uitgedrukt in de standaardmaat van containers. Een afname van 14,5 miljoen naar 13,5 miljoen containers. Deze afname volgt op een daling van 5,5 procent in 2022. Daarmee komt de overslag in de Rotterdamse haven uit op het niveau van 2017. Nog nooit was in Rotterdam sprake van twee opeenvolgende jaren met een dergelijke krimp in de containeroverslag, de belangrijkste goederensoort in de mainport. Krimp die de overheid graag in die andere mainport, Schiphol, zou willen realiseren maar die daar, na druk van de VS en EU, van de baan is.
In schril contrast met deze krimp staan de uitbreidingsplannen van de diepzeecontainerterminals in de Rotterdamse haven van ruim acht miljoen containers: een groei van bijna vijftig procent uitgaande van de huidige overslagcapaciteit van 17,8 miljoen containers, tot meer dan 26 miljoen. Containeroverslagbedrijven APM Terminals en Rotterdam World Gateway verdubbelen hun capaciteit op dit moment en ECT heeft enkele jaren geleden grote moderniseringsplannen aangekondigd voor de Delta-terminal. Ook de ECT Euromax-terminal lijkt voornemens uit te breiden, gegeven recente wijzigingen in eigendomsverhoudingen, waarbij grote klant Evergreen – bekend van het blokkeerschip ‘Ever Given’ – aandeelhouder is geworden.
Tegen de achtergrond van de geschetste stagnatie van containervolumes zal een zeer grote inspanning nodig zijn om toch deze nieuwe containercapaciteit voldoende benut te krijgen. Wij denken echter dat het aantrekken van beperktere volumes voordelen heeft voor het functioneren van Rotterdam als containerhaven, voor meer duurzaam vervoer richting achterland en voor een betere kwaliteit van Nederland als logistiek knooppunt in de wereld.
Binnenvaart onbetrouwbaar
De crux is dat er momenteel een grote hoeveelheid nieuwe containerschepen wordt gebouwd, waaronder een deel met een capaciteit van meer dan 24 duizend containers. Deze zeer grote schepen passen bij uitstek bij de Rotterdamse haven met zijn uitstekende, getij-onafhankelijke maritieme bereikbaarheid en mogelijkheid van grootschalig achterlandvervoer via de binnenvaart. Maar deze schepen kennen nadelen. Uit een simulatiestudie die wij samen met de TU Delft en het bedrijf Portwise hebben uitgevoerd blijkt dat grote containerschepen structureel vertragingen veroorzaken bij binnenvaart en spoor en daarmee resulteren in een ongewenste verschuiving van lading naar de weg. Hoe meer verstoring in het zeevervoer, hoe groter de vertraging richting achterland en hoe meer sprake is van wegvervoer op de reeds overbelaste wegen in ons land. De situatie in de Rode Zee heeft laten zien dat deze vertragingen in het containervervoer opeens weer kunnen optreden. Maar ook binnenvaart en spoor zijn structureel onbetrouwbaar geworden. De binnenvaart heeft steeds meer te maken met laagwater richting Duitsland en de Betuweroute ligt de komende tachtig (!) weken deels stil wegens werkzaamheden.
Deze vertragingen hebben structureel negatieve gevolgen voor import- en exportstromen die zijn gerelateerd aan Nederlandse bedrijven. Uit onderzoek naar het economische belang van de Rotterdamse haven dat wij samen met het CBS hebben uitgevoerd blijkt dat de functie van de Rotterdamse haven als exporthaven voor Nederlandse bedrijven veel belangrijker is dan de functie als doorvoerhaven of als haven die vooral levert aan distributiecentra (‘dozen’) in ons land.
Lees ook
Rotterdamse haven vergane glorie? Dat is een denkfout
Enige groeivertraging is daarmee niet slecht. Het geeft de haven de kans om bij de nieuwe investeringen de aan- en afvoer beter af te stemmen op het gebruik van het milieuvriendelijke binnenvaart en spoor. En om na te denken over wat voor haven je eigenlijk wil zijn. Het gaat bij een moderne haven niet meer om de kwantiteit maar om de kwaliteit: een intelligente en duurzame haven die zijn klanten excellent bedient. Het is beter dat de sterke aandacht voor groei in de overslag wordt vervangen door aandacht voor de CO2-score van de haven en voor indicatoren die aangeven hoe de logistieke kwaliteit van de haven is geweest in het afgelopen jaar.
