In het zuiden van de Gazastrook, in de stad Rafah, wachten 1,4 miljoen ontheemden op het slotoffensief dat Israël heeft aangekondigd. Gazanen kunnen nergens heen en leiders van over de hele wereld waarschuwen premier Netanyahu voor de gevolgen van zo’n aanval, vertelt redacteur Derk Walters. Is een humanitaire ramp nog te voorkomen?
Ook dit verkiezingsjaar reizen weer behoorlijk wat Nederlandse tv-makers door de Verenigde Staten om het verdeelde land te laten zien. Mijn favoriet blijft Eelco Bosch van Rosenthal, mede omdat hij zelf niet in beeld komt en ons niet lastigvalt met zijn persoonlijke perikelen. Voor een reportagereeks in Nieuwsuur (NPO 2) zat hij dit keer in Georgia, een van de acht swing states die gaan bepalen wie de nek-aan-nekrace wint.
Net als elders stemmen de steden in Georgia voor de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris, en de ommelanden voor de Republikeinse kandidaat Donald Trump. Bosch van Rosenthal bezocht ze allebei. In hoofdstad Atlanta (driekwart Democratisch) stond hij op een zonnige kunstmarkt waar team-Harris probeerde voorbijgangers te bewegen om vervroegd te gaan stemmen. Op verkiezingsdag, zo legde een vrijwilliger uit, staan in de steden lange rijen voor de stembureaus, reden voor stedelingen om niet te gaan. Vervroegd stemmen helpt daar tegen en een hoge opkomst is in het voordeel van Harris.
Hierna trok Bosch van Rosenthal de provincie in om de Trump-stemmers te horen. Hij vertelde niet waar hij was, maar ik vermoed Crawford County (driekwart Republikeins, driekwart wit). Thuis bij Victoria Simmons, uitgever van de plaatselijke krant, praatte hij met een groepje vrienden die vertelden waarom ze op Trump stemmen. Gewone mensen, wat oudere provincialen – beslist geen Capitoolbestormers. En bemoedigend: Simmons stemt op Harris en kon toch in harmonie met haar Trump-vrienden over politiek praten.
Toen Bosch van Rosenthal met Simmons naar de supermarkt ging, bleek dat dáár het pleit beslecht gaat worden. Simmons liet zien dat de prijzen fors gestegen zijn onder president Biden. De kiezer kijkt naar zijn kassabon en stemt op Trump.
Wat wel vreemd was aan de reportage: Bosch van Rosenthal sprak vrijwel uitsluitend met witte Amerikanen. Terwijl in Georgia de zwarte kiezers voor Harris het verschil moeten gaan maken. Harris vierde daarom zondag haar verjaardag in een zwarte kerk in Jonesboro. Stevie Wonder zong ‘Happy Birthday’ voor haar, een oude ode aan Martin Luther King, de vrijheidsstrijder die werd geboren in Georgia. Na afloop brachten busjes de kerkgangers naar plaatsen waar ze vervroegd konden stemmen. Dit was niet te zien in Nieuwsuur, maar het zou een mooie aanvulling op de reportage zijn geweest.
Ondergronds
Meer tv-makers hebben de neiging om vooral witte Amerikanen te interviewen. Alleen daarom al is Ondergrondse sporen van Omroep Zwart (NPO 2) een belangrijk programma. Martijn Blekendaal en Finbarr Wilbrink volgen het spoor van de Underground Railroad, het illegale netwerk dat tijdens de slavernij vluchtelingen hielp ontsnappen. In reportages tonen zij de nawerking van de slavernij op Afro-Amerikanen.
De achtdelige serie was wat wisselvallig. Niet alle reportages waren interessant, het historische kader raakte soms uit beeld. Maar de slotaflevering was weer sterk. In Noord-Nashville waren ze te gast bij Gideon’s Army: sociaal werker Rasheedat Fetuga vangt kinderen op die anders in de misdaad terecht zouden komen en grote kans lopen om doodgeschoten te worden. Fetuga laat de oudere jongeren voor de kinderen zorgen. Een 19-jarige ex-crimineel kookt pasta voor ze: „Geen wapens en drugs meer maar boeken en schoenen en zo.”
Onderweg vertelde Wilbrink aan Blekendaal het verhaal van Lucie en Thornton Blackburn, een echtpaar dat via de Underground Railroad de slavernij ontvluchtte, in Detroit opnieuw gevangen werd gezet, en na een oproer van sympathisanten bij de gevangenis naar Canada kon ontkomen, waar de twee het eerste taxibedrijf van Toronto oprichtten. Zo bood Ondergrondse sporen bijzondere verhalen van hoop zonder de grimmige werkelijkheid van zwart Amerika uit het oog te verliezen.
Een guilty pleasure is het, Disclaimer. Melodramatisch. Oogstrelend. Spannend. Overgoten met warme chocolade en slagroom. Heerlijk, maar na afloop speelt het schuldgevoel op. Hoeveel loze calorieën nam je zojuist tot je?
Disclaimer is een productie van Apple TV+ die in september zijn wereldpremière beleefde op het filmfestival van Venetië. Dat stond zijn grootste zalen dit jaar ruimhartig af aan liefst vier tv-series van grote namen als Thomas Vinterberg – over Denemarken dat onder water loopt – of Joe Wright, over de jonge Mussolini. En de miniserie Disclaimer van de vijfvoudige Mexicaanse Oscarwinnaar Alfonso Cuarón dus. Die keus ging gepaard met filosofische overpeinzingen van festivaldirecteur Antonio Barbera over de speelfilm die zijn centrale positie verliest nu het visuele spectrum qua duur varieert van TikTok tot oeverloos bingen, en qua beleving van passiviteit tot participatie in virtual reality en games.
Dat mag dan de trend zijn, feit is wel dat een prestigieus festival als Venetië nu nog louter tv-series van gearriveerde speelfilmregisseurs selecteert. Zo is Alfonso Cuarón bekend van meer dan fantastische films als Harry Potter: The Prisoners of Azkaban, Children of Men en Gravity, en weet hij ook raad met persoonlijk, nostalgisch getint drama als Y tu mamá también en Roma. Cuarón is een groot verteller en stilist, een tovenaar met beelden die niet bang is van slechte smaak te worden beticht.
Een leven op orde
Dat laatst bewijst Cuarón met Disclaimer, een serie die zichzelf erg serieus neemt, daardoor vervaarlijk wankelt op het snijvlak van groots en potsierlijk maar overeind weet te blijven tot de laatste aftiteling. Een neutrale, alwetende vertelstem introduceert Cate Blanchett als de zelfgenoegzame topjournalist Catherine Ravenscroft, die een oeuvreprijs in ontvangst neemt. Catherine leeft in een prachtig ‘town house’ in Londen met haar succesvolle echtgenoot Robert (Sacha Baron Cohen), om wiens snobistische neigingen ze wel kan lachen. Haar leven is op orde, alleen haar zoon Nicholas (Kodi Smit-McPhee) moet zijn draai nog vinden. Maar na de prijs opent zich het ravijn.
Een goedkoop ogende, in eigen beheer gepubliceerde roman duikt op, The Perfect Stranger genaamd. Catherine leest en verbrandt het in wilde paniek: het gaat over een duister geheim uit haar verleden. „Elke gelijkenis met personen, levend of overleden, is niet toevallig”, luidt de disclaimer van de roman.
Disclaimer dendert over meerdere sporen. Eén daarvan volgt de ruim twintig jaar jongere Catherine (Leila George) tijdens een vakantie in Italië zonder Robert, die onverwachts een paar dagen eerder terug moest naar Londen. Het pad van de jonge moeder kruist dat van de jonge, naïeve student Jonathan (Louis Partridge), die een dag later verdrinkt in een poging haar zoontje Nicholas uit zee te redden. Het tweede spoor is het Londen van nu, waar de roman The Perfect Stranger opeens overal rond Catherine opduikt, naast kopieën van zeer incriminerende foto’s. Er wordt gefluisterd. Ze raakt in opspraak.
Er is nog een derde spoor: dat van de afgezwaaide, wrokkige docent Stephen Bridgestock (Kevin Kline), de vader van de overleden student Jonathan. Diens dood brak zijn vrouw Nancy, die obsessief alle informatie over zijn laatste dagen verzamelde en verwerkte tot de roman The Perfect Stranger. Als Nancy sterft aan kanker, publiceert weduwnaar Stephen het manuscript en begint een strafexpeditie tegen Catherine.
Het werd zomer
Disclaimer gaat over schijn en wezen, verdichting en realiteit. Dat thema hamert Christiane Amanpour er al in bij de prijsuitreiking aan Catherine: „Pas op voor narratief en vorm. Het kan ons dichter bij de waarheid brengen, maar heeft een groot vermogen tot manipulatie.” Alfonso Cuarón eigen visuele manipulatie in Disclaimer is niet van het subtielste soort. De zonovergoten escapades van de jonge Catherine in Italië verbeelden duidelijk de roman; de glossy stijl met bedwelmende lensflares en oubollige ‘Het werd zomer’-erotiek schreeuwt bijna: dit is fantasie, deze Catherine is een softporno-MILF! Haar heden in Londen krijgt tegelijk een duistere, macabere textuur als wreker Stephen transformeert van meelijwekkende weduwnaar tot haatdragende, bijna demonische intrigant.
Disclaimer draait meer om zelfbedrog dan om bedrog, om middenklasse-rancune tegen de elite en om de macht van verzinsels die bij seksistische stereotypen aansluiten. ‘Slut shaming’ werkt nog altijd prima; ook al deed Catherine alles wat roman The Perfect Stranger beweert, dan nog is het raadsel waarom ze zoveel straf verdient. Als kijker vermoed je overigens al snel dat er indertijd in Italië iets anders is voorgevallen. Dat blijkt ook in de finale, waar het de vraag is of de waarheid Catherine nog kan redden.
Elke aflevering heeft een sterke eigen spanningsboog; Cuarón zei in Venetië dat hij geen verstand heeft van tv-series dus besloot hij gewoon maar zeven mini-speelfilms te maken. Dat werkt prima; al bingend blijkt Disclaimer een nagelbijter van jewelste die van genre naar genre slalomt: paranoiathriller wordt wraakfilm wordt erotisch drama wordt race tegen de klok. Het acteren is prima: Blanchett leeft zich lekker uit met de steeds verder in de hoek gedreven Catherine, die pas terugslaat als ze alles kwijt is; Kevin Kline transformeert naadloos van deerniswekkend tot demonisch en weer terug; Sacha Baron Cohen speelt wellicht iets te effectief echtgenoot Robert: je begrijpt niet helemaal wat Catherine ooit in deze geborneerde windbuil zag.
Maar na afloop moet je toch ook constateren dat Cuaróns timing, schwung en stijl een vrij kunstmatige en melodramatische vertoning camoufleren, die bol staat van onwaarachtig, zelfs mal gedrag. Best een kater, maar na een licht beschamende, heel erg leuke avond.
Bij een Russische luchtaanval op de Oekraïense stad Charkiv zijn zondagavond ruim dertien gewonden gevallen. Dat melden internationale persbureaus op basis van de politie en de burgemeester van de Oost-Oekraïense stad. Onder de gewonden bevinden zich personen van 21 tot en met 83 jaar oud.
Zondag rond 22 uur lokale tijd vuurde het Russische leger raketten af op drie gebieden in de stad, meldt The Kyiv Independent. Daarna viel op verschillende plekken in Charkiv de stroom uit. Het is onduidelijk hoe groot het gebied is dat momenteel zonder elektriciteit zit. Ook zijn verschillende gebouwen beschadigd geraakt.
Charkiv ligt op dertig kilometer van de Russische grens en wordt regelmatig getroffen door Russische luchtaanvallen. De opmars van Russische eenheden langs de oostelijke frontlinies van Oekraïne duurt voort. Afgelopen week werden de inwoners van het strategisch gelegen stadje Koepjansk nog verplicht geëvacueerd, dat op zo’n honderd kilometer van Charkiv ligt.
Lees ook
Oprukkende Russen stemmen analisten somber: ‘Ik zal zeggen wat velen niet uitspreken: Oekraïne is de oorlog aan het verliezen’