Het vorige kabinet wilde dat gemeenten én zorginstellingen de kosten van de jeugdhulp fors terugdringen. Dat is na jaren overleggen vastgelegd in de Hervormingsagenda Jeugd. De kosten voor de jeugdhulp stijgen de laatste jaren inderdaad oncontroleerbaar. Minder instroom naar lichte zorg zou volgens Den Haag één van de oplossingen zijn.
Tegelijkertijd wilde de Tweede Kamer dat de gesloten jeugdzorg helemaal sluit. Een kind mag niet meer worden vastgezet, opgesloten, is het idee. Elke jongere met grote problemen moet voortaan in een open instelling of thuis behandeld worden. Dat leidt ertoe dat de zorg die nu nog beschikbaar is in een gesloten instelling, elders georganiseerd moet worden. Ambulant, in jargon. Dat wordt vele malen duurder. En het gaat om serieus veel geld.
In een instelling met gesloten jeugdzorg heb je een bepaalde groepsgrootte en op die groep een aantal begeleiders, met name overdag. In de avond en nacht is er toezicht of bewaking. Door deze jongeren in een open instelling te behandelen, en in kleinere groepen, heb je meer begeleiders nodig. Daarnaast is het toezicht en de veiligheid ’s nachts veel ingewikkelder te organiseren, omdat de jongeren door de kleinere en open vorm op meer plekken zijn dan voorheen.
Veel van de kinderen met kostbare zorg zitten nu al niet gesloten, maar hadden in het verleden wellicht een gesloten behandeling gekregen. Ik beschrijf een voorbeeld-arrangement zoals Rotterdam dat nu biedt. Dit gaat om een jongen die niet in de groep kan leven wegens agressie en verslaving en dus is er een huis voor hem gehuurd ergens in Rotterdam. Hij kan niet naar school, er moet 24 uur per dag begeleiding aanwezig zijn, soms zelfs twee medewerkers tegelijkertijd. Ook is een wakkere nachtdienst nodig om te voorkomen dat hij criminele activiteiten onderneemt. Nog een voorbeeld: een meisje met een baby waarbij de familie van de vader de baby wil ontvoeren, en er dus 24 per dag bewaking nodig is.
Rotterdam wil geen ‘nee’ verkopen
Alleen al aan de zorg voor de tien kinderen in Rotterdam met de meest kostbare arrangementen was de gemeente Rotterdam vorig jaar 4 miljoen euro kwijt. Voor tien kinderen. Het sluiten van de gesloten jeugdzorg, zorgt ervoor dat er fors méér dan die tien kinderen aanspraak op zullen maken. Begrijp me goed: Rotterdam wil geen ‘nee’ verkopen. Een kind heeft recht op zorg. Maar de kosten dreigen onbeheersbaar te worden.
Los van de kosten is het een probleem om genoeg personeel te vinden dat de zorg van een gesloten instelling kan bieden in een open omgeving of thuis. Er zijn dan vaak verschillende hulpverleners nodig om één jongere uit de gesloten jeugdzorg te behandelen en te ondersteunen. En dat extra personeel is er nu simpelweg niet.
Daarnaast is het zeer de vraag of buiten behandelen altijd beter is dan in een gesloten zorginstelling. Een meisje dat net uit de handen van een loverboy (pooier) is gered, kan weer slachtoffer worden. En andersom: ‘drill-rap-jongens’ die stevig behandeld moeten worden na geweld met messen – wil je die vanaf dag één vrij rond laten lopen? Liever niet zelfs. Ook langdurige, constante een-op-een zorg (of soms zelfs twee-op-een) is volgens veel deskundigen voor kinderen in de puberteit helemaal niet wenselijk. Er wordt voortdurend voor hen gedacht en besloten.
Er zijn zeker kanttekeningen te plaatsen bij de gesloten jeugdzorg. En kritischer kijken naar wie er wel (semi-)open opgevangen kan worden, is zeker terecht. Maar het volledig sluiten van de gesloten jeugdzorg is voor sommige jongeren helemaal niet goed. Ook diverse zorgverleners in onze regio zijn het met Rotterdam eens dat volledige afbouw naar nul niet reëel en wenselijk is.
De volledige sluiting van de gesloten jeugdzorg doet een nog groter beroep op de financiën van de gemeente en dat is voor Rotterdam niet langer vol te houden. Regelmatig stijgen de zorgkosten voor een kind met serieuze problemen met 1.000 of 2.000 euro per dag, omdat er geen personeel is en er duurdere oproepkrachten ingezet moeten worden. Nee zeggen is geen optie. Afgelopen jaar moesten we als stad bijna 40 miljoen euro extra aan jeugdzorg uitgeven, bovenop de 200 miljoen die we er sowieso al aan uitgeven.
Geld gaat niet naar lichte problemen
Het geld voor de jeugdhulp stroomt in Rotterdam echt niet naar de ‘lichte’ problemen als dyslexie en examenstress, zoals het Rijk lijkt te denken. De aandacht gaat naar kinderen die opgroeien in een heel instabiele omgeving. Zorg verlenen, is een probleem oplossen. Een probleem dat bij kinderen vaak ontstaat in een instabiel gezin met spanningen door werkeloosheid, schulden, stress en ouders met eigen problemen en soms gebrek aan opvoedvaardigheden.
Problemen in zo’n gezin oplossen is zorg voorkomen. We kunnen kinderen therapie blijven geven om beter met stress om te kunnen gaan tot we een ons wegen, maar dat is dweilen met de kraan open. Uiteraard is hulp aan het gezin niet louter vrijblijvend en met fluwelen handschoenen. Maar een gezonde combinatie van coaching, drang en soms dwang. Waarbij uiteraard altijd het belang van een kind voorop staat, maar waar de financiën en gevaren voor de omgeving ook een rol spelen.
Dus: Tweede Kamer, heroverweeg de volledige afbouw van de gesloten jeugdzorg en geef zorgpartijen de ruimte in sommige gevallen andere keuzes te maken. Daar zijn ook de kinderen het meest bij gebaat.
