Psycholoog Paul Slovic: ‘Hoe meer slachtoffers, hoe minder het ons uitmaakt’

Lees ook
Lees ook dit essay van Afrika-correspondent Koert Lindijer over het belang van beeld bij rampen

Is er daarbij een soort drempelwaarde? Wat is teveel?

„Dat is het opvallende. Uit ons onderzoek blijkt dat de ongevoeligheid eigenlijk al begint als het aantal slachtoffers twee is in plaats van één. We hebben bijvoorbeeld een experiment gedaan waarbij we vroegen mensen of ze wilden doneren aan een hulporganisatie. In het ene geval ging die oproep om het helpen van één kind, in het andere geval waren er twee kinderen. En wat we zagen is dat mensen minder bereid zijn geld te geven als het om twee kinderen gaat en er ook minder voldoening uit halen. Zelfs op die kleine schaal zie je hoe slecht het brein is in het verdelen van aandacht en welk effect dat heeft.

„Als het aantal slachtoffers toeneemt, dan keldert de bereidheid te helpen. Dat zagen we vorig jaar bij de overstromingen in Libië en nu ook bij Gaza. Voor ons brein is het verschil tussen 10.000 en 20.000 slachtoffers minimaal. Mensen zijn niet in staat om met schaal om te gaan en zulke rampzalige gebeurtenissen maken daarom vreemd genoeg steeds minder indruk naarmate de getallen stijgen.”

Dus we hebben geen gebrek aan empathie, we zijn gewoon slecht in rekenen?

„Ja, eigenlijk wel. Onze gevoelens, waarop we onze beslissingen baseren, kunnen niet omgaan met schaal en statistiek. En dat bedriegt en misleidt ons. Het gaat tegenwoordig veel over misleiding, over desinformatie en deep fakes. Dat is natuurlijk een probleem, maar mensen staan niet genoeg stil bij de manieren waarop hun eigen brein hen misleidt.

„Wij hebben bijvoorbeeld een ander experiment gedaan, waar we keken hoe bereid mensen waren om hulp te sturen om 4.500 levens te redden in een vluchtelingenkamp. Als we mensen vertelden dat er in totaal 250.000 mensen in het kamp zaten, waren ze veel minder bereid om iets te doen dan als er 11.000 waren. Mensen waren overweldigd door het hoge aantal, door het gevoel dat hun acties alleen maar een druppel op een gloeiende plaat waren.

Mensen staan niet genoeg stil bij de manieren waarop hun eigen brein hen misleidt

„Negatieve gevoelens zijn over het algemeen sterker dan positieve gevoelens. Dat komt omdat ze essentiëler zijn om te overleven. Maar het betekent ook dat het vonkje voldoening dat je voelt door iemand te helpen al snel wordt gedoofd door het besef dat je veel anderen niet helpt. Mensen voelen ons ineffectief en doen dan maar niks.”

De dood van het Syrische jongetje Aylan Kurdi, verdronken bij een mislukte oversteek van Turkije naar Griekenland, werd een symbool van de migratiecrisis van 2015.

U houdt zich ook veel bezig met de rol van de media. Wat kan de journalistiek leren van deze psychologische inzichten?

„Het is heel belangrijk dat media zich bewust zijn van het soort verhalen dat ze vertellen. Ik zal een voorbeeld geven. In 2015 was de oorlog in Syrië al jaren bezig, er waren talloze doden gevallen en veel mensen waren afgestompt door die informatie. Maar dat veranderde met de foto van Aylan Kurdi, het tweejarige Syrische jongetje dat in september 2015 aanspoelde in Turkije. Plotseling had iedereen het over de oorlog.

„Toen heb ik met mijn collega’s besloten om te kijken naar de aandacht. We keken naar Google-zoekopdrachten voor ‘Syrië’, ‘vluchteling’ en natuurlijk ‘Aylan’. Je kon de piek in de aandacht zien, en je kon zien hoe die ook weer afnam in de maand daarna. En het is niet alleen het zoekgedrag. Een Zweedse collega heeft gekeken naar de donaties voor het Zweedse Rode Kruis, die toen geld inzamelden voor vluchtelingenopvang in Zweden. Ze kregen ongeveer 8.000 dollar [zo’n 7.464 euro] per dag. En toen kwam die foto en ging het omhoog naar 430.000 dollar [401.134 euro].

„De meeste journalisten weten wel dat persoonlijke verhalen en ervaringen anders binnenkomen bij lezers, maar toch verkijkt men zich nog steeds op het verschil in aandacht die dat soort verhalen genereren.”

Wat voor lessen kunnen we uit uw onderzoek trekken als het gaat om die andere grote, abstracte crisis: klimaatverandering?

„Men moet inzien dat dit soort vraagstukken een enorme gedragscomponent hebben. Wetenschappelijke kennis is essentieel, maar niet genoeg. We moeten beter begrijpen hoe ons brein werkt als we een kans willen hebben om te voorkomen dat de planeet onleefbaar wordt. Omgaan met klimaatverandering, vluchtelingencrises en oorlogen ligt buiten ons bereik tenzij we onder ogen zien hoe ons hoofd de rekensommetjes van empathie uitvoert.”

Delen





Mail de redactie