Psycholoog Paul Slovic: âHoe meer slachtoffers, hoe minder het ons uitmaaktâ

Posted on February 13, 2024 by admin

‘50 doden in Khan Younis, maar waarschijnlijk nog veel meer slachtoffers onder puin.’ Het is een kort berichtje in een nieuwsblog van NRC van afgelopen maand. Terloops bijna. Bij het artikel staat een foto van de gebombardeerde stad, genomen vanuit de verte. Boven de gebouwen hangt een grote, verstilde rookpluim.

De Gaza-oorlog duurt inmiddels al meer dan vier maanden en iedere dag verschijnen er berichten over nieuwe aanvallen, over nieuwe aantallen doden en gewonden. „Kijk niet weg”, was de oproep van secretaris-generaal van de VN António Guterres al in november. Maar dat is soms moeilijk. Uit onderzoek in opdracht van Sire bleek dat bijna tweederde van de Nederlanders zich de afgelopen vijf jaar minder hoopvol is gaan voelen over de samenleving. En een groot deel van hen noemt het nieuws als een van de redenen. De updates uit Gaza. De berichten over Soedan en Oekraïne. De verhalen over vluchtelingen, armoede en aardbevingen.

Wat doet de eindeloze opeenstapeling van slecht nieuws en menselijk lijden precies met ons hoofd? En wat voor gevolgen hebben al deze berichten voor onze empathische vermogens? Kunnen we eigenlijk wel voorkomen dat we wegkijken? Die vragen vormt het levenswerk van psycholoog Paul Slovic.

„Het begon met de genocide in Rwanda in 1994,” vertelt Slovic vanuit zijn kantoortje in het Amerikaanse Oregon. „Ik was gefascineerd door de enorme kloof tussen de wetenschap dat er 800.000 mensen omgebracht werden en de minimale reacties in de wereld. Waarom is dat, vroeg ik me af. Hoe kan het dat mensen individuele levens zo op waarde schatten, terwijl we tegelijkertijd enorme rampen en slachtofferaantallen zonder moeite van ons af laten glijden?”

Honderden Tutsi’s werden gedood in Rukara in april 1994, tijdens een van de ergste bloedbaden van de genocide.

Bijna dertig jaar doet Slovic inmiddels onderzoek naar de apathie tegenover groot menselijk lijden. Zijn experimenten en werk roepen ook vragen op voor media, over de manier waarop dit soort verhalen kunnen worden verteld.

„Het is belangrijk om te begrijpen hoe het hoofd werkt”, zegt Slovic direct aan het begin van het gesprek. „We moeten snappen wat onze cognitieve en emotionele beperkingen zijn. Mensen zijn zich heel bewust van de beperkingen van het geheugen: we maken lijstjes als we boodschappen gaan doen omdat we weten dat we niet alles kunnen onthouden. Maar dat bewustzijn hebben we minder bij onze beperkingen op andere gebieden van de psychologie.”

Welke psychologische factoren spelen een rol bij het omgaan met groot menselijk lijden?

„Het is belangrijk om te beseffen hoe weinig invloed logica en ratio eigenlijk hebben op ons gedrag. Uit onderzoek blijkt telkens weer hoezeer mensen beslissingen maken op basis van gevoelens. Dat gaat verrassend vaak goed, maar niet altijd.

„Een van de manieren waarop het niet werkt is bij grote gebeurtenissen, bij dingen die niet voor onze neus gebeuren. Bij data en statistiek, daar faalt ons brein spectaculair. Mijn collega’s en ik vatten het samen met de, misschien schokkende, uitspraak: Hoe meer mensen sterven, hoe minder het ons uitmaakt.”

Is dat wat u ‘psychic numbing’ noemt, mentale afstomping?

„Ja, dat is de kern. Hoe meer slachtoffers er zijn, hoe apathischer mensen zich opstellen. Het lijkt tegenstrijdig en het ís ook onlogisch, maar mensen maken die keuze dus niet op basis van logica. Bij de oorlogen in Oekraïne en Gaza, zie je dat er een onverschilligheid begint te verschijnen rond de slachtofferaantallen. Dat heeft met het verstrijken van de tijd te maken, maar ook met de omvang van de gebeurtenis.

„Mensen zijn in staat om ontzettend veel te doen om een ander individu te helpen, ze riskeren soms zelfs hun eigen leven. Dat individu kan trouwens een enkele persoon zijn, maar ook een eenheid zoals een familie of zelfs een gemeenschap, die definitie is wel een beetje flexibel. Maar als het aantal slachtoffers toeneemt, dan verliest het brein al snel grip op hun individuele waarde en nemen gevoelens van empathie snel af.”

Lees ook
Lees ook dit essay van Afrika-correspondent Koert Lindijer over het belang van beeld bij rampen

Is er daarbij een soort drempelwaarde? Wat is teveel?

„Dat is het opvallende. Uit ons onderzoek blijkt dat de ongevoeligheid eigenlijk al begint als het aantal slachtoffers twee is in plaats van één. We hebben bijvoorbeeld een experiment gedaan waarbij we vroegen mensen of ze wilden doneren aan een hulporganisatie. In het ene geval ging die oproep om het helpen van één kind, in het andere geval waren er twee kinderen. En wat we zagen is dat mensen minder bereid zijn geld te geven als het om twee kinderen gaat en er ook minder voldoening uit halen. Zelfs op die kleine schaal zie je hoe slecht het brein is in het verdelen van aandacht en welk effect dat heeft.

„Als het aantal slachtoffers toeneemt, dan keldert de bereidheid te helpen. Dat zagen we vorig jaar bij de overstromingen in Libië en nu ook bij Gaza. Voor ons brein is het verschil tussen 10.000 en 20.000 slachtoffers minimaal. Mensen zijn niet in staat om met schaal om te gaan en zulke rampzalige gebeurtenissen maken daarom vreemd genoeg steeds minder indruk naarmate de getallen stijgen.”

Dus we hebben geen gebrek aan empathie, we zijn gewoon slecht in rekenen?

„Ja, eigenlijk wel. Onze gevoelens, waarop we onze beslissingen baseren, kunnen niet omgaan met schaal en statistiek. En dat bedriegt en misleidt ons. Het gaat tegenwoordig veel over misleiding, over desinformatie en deep fakes. Dat is natuurlijk een probleem, maar mensen staan niet genoeg stil bij de manieren waarop hun eigen brein hen misleidt.

„Wij hebben bijvoorbeeld een ander experiment gedaan, waar we keken hoe bereid mensen waren om hulp te sturen om 4.500 levens te redden in een vluchtelingenkamp. Als we mensen vertelden dat er in totaal 250.000 mensen in het kamp zaten, waren ze veel minder bereid om iets te doen dan als er 11.000 waren. Mensen waren overweldigd door het hoge aantal, door het gevoel dat hun acties alleen maar een druppel op een gloeiende plaat waren.

Mensen staan niet genoeg stil bij de manieren waarop hun eigen brein hen misleidt

„Negatieve gevoelens zijn over het algemeen sterker dan positieve gevoelens. Dat komt omdat ze essentiëler zijn om te overleven. Maar het betekent ook dat het vonkje voldoening dat je voelt door iemand te helpen al snel wordt gedoofd door het besef dat je veel anderen niet helpt. Mensen voelen ons ineffectief en doen dan maar niks.”

U houdt zich ook veel bezig met de rol van de media. Wat kan de journalistiek leren van deze psychologische inzichten?

„Het is heel belangrijk dat media zich bewust zijn van het soort verhalen dat ze vertellen. Ik zal een voorbeeld geven. In 2015 was de oorlog in Syrië al jaren bezig, er waren talloze doden gevallen en veel mensen waren afgestompt door die informatie. Maar dat veranderde met de foto van Aylan Kurdi, het tweejarige Syrische jongetje dat in september 2015 aanspoelde in Turkije. Plotseling had iedereen het over de oorlog.

„Toen heb ik met mijn collega’s besloten om te kijken naar de aandacht. We keken naar Google-zoekopdrachten voor ‘Syrië’, ‘vluchteling’ en natuurlijk ‘Aylan’. Je kon de piek in de aandacht zien, en je kon zien hoe die ook weer afnam in de maand daarna. En het is niet alleen het zoekgedrag. Een Zweedse collega heeft gekeken naar de donaties voor het Zweedse Rode Kruis, die toen geld inzamelden voor vluchtelingenopvang in Zweden. Ze kregen ongeveer 8.000 dollar [zo’n 7.464 euro] per dag. En toen kwam die foto en ging het omhoog naar 430.000 dollar [401.134 euro].

„De meeste journalisten weten wel dat persoonlijke verhalen en ervaringen anders binnenkomen bij lezers, maar toch verkijkt men zich nog steeds op het verschil in aandacht die dat soort verhalen genereren.”

Wat voor lessen kunnen we uit uw onderzoek trekken als het gaat om die andere grote, abstracte crisis: klimaatverandering?

„Men moet inzien dat dit soort vraagstukken een enorme gedragscomponent hebben. Wetenschappelijke kennis is essentieel, maar niet genoeg. We moeten beter begrijpen hoe ons brein werkt als we een kans willen hebben om te voorkomen dat de planeet onleefbaar wordt. Omgaan met klimaatverandering, vluchtelingencrises en oorlogen ligt buiten ons bereik tenzij we onder ogen zien hoe ons hoofd de rekensommetjes van empathie uitvoert.”

Zittende macht houdt stand bij de lokale verkiezingen in België, Bart De Wever wint Antwerpen

admin
October 13, 2024
0

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in België hebben op de meeste plekken de zittende partijen standgehouden. Socialisten, liberalen, christendemocraten en de rechtse Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) werden, al dan niet met gezamenlijke lijsten, elk in een aantal steden de grootste, en hielden daarmee de extremen op links en rechts op afstand. Op het Vlaamse platteland domineren de christendemocraten en lokale partijen. Op de progressieve stad Gent na, lijden de groene partijen in veel plaatsen verlies.

Het radicaal-rechtse Vlaams Belang groeit, maar is in slechts drie gemeenten de grootste geworden. Een van die plaatsen is Ninove, in het zuiden van de provincie Oost-Vlaanderen, waar Guy D’haeseleer voor Vlaams Belang een absolute meerderheid kreeg. Daarmee kan hij de eerste radicaal-rechtse burgemeester van België worden, een coalitie vormen lijkt niet nodig. Vlaams Belang wilde dat het cordon sanitaire, de afspraak tussen politieke partijen om niet met radicaal-rechts te regeren, doorbroken zou worden. Dat lijkt te mislukken, waardoor besturen voor Vlaams Belang nog steeds alleen mogelijk is met een absolute meerderheid.

Tweestrijd in Antwerpen

Veel aandacht ging uit naar Antwerpen, de tweede stad van België. De huidige burgemeester Bart De Wever, die de N-VA leidt, houdt stand met 37 procent van de stemmen.

Bij de regionale verkiezingen in juni scoorde de marxistische Partij van de Arbeid (PVDA) onverwacht goed in Antwerpen, met 23 procent. Die winst greep De Wever aan voor een tweestrijd met het op TikTok populaire PVDA-boegbeeld Jos D’Haese. De Wever, die gefascineerd is door het Romeinse Rijk, sprak van „kiezen tussen Rome of Moskou”. Zijn overwinningstoespraak gaf De Wever naast een staf met een Romeinse adelaar. „Rome heeft gewonnen”, verklaarde hij. Met 20 procent is PVDA de tweede partij van Antwerpen geworden.

De Wever zet naar verwachting zijn coalitie met de socialistische partij Vooruit voort. Het ligt voor de hand dat De Wever aanblijft als burgemeester, maar de vraag is voor hoe lang. De N-VA-leider hoopt in november een nieuwe Belgische regering te hebben gevormd – met zichzelf als premier. De formatie van die Belgische nationale regering liep fors vertraging op door de lokale verkiezingen.

Lagere opkomst

De grootste verrassing is wellicht niet de uitslag, maar de opkomst. Slechts 60 procent van de Vlamingen heeft zondag gestemd, bij de vorige lokale verkiezingen was dat nog ruim 90 procent.

Voor het eerst sinds 1893 waren Vlamingen niet verplicht te stemmen. In Wallonië en Brussel geldt de opkomstplicht onverkort. Nadat Belgen in juni al stemden voor Europese, federale en regionale parlementen, ontstond in aanloop naar de lokale verkiezingen de vrees voor ‘verkiezingsmoeheid’. Sinds Pasen voeren politici praktisch non-stop campagne. Politici en politicologen spraken zondag hun zorgen uit over de representativiteit van de uitslag. De Vlaamse regering gaat de afschaffing van de opkomstplicht „evalueren”.

Kabinet IJsland gevallen vanwege onenigheid over migratie en energie

admin
October 13, 2024
0

Krap een jaar voor het einde van zijn ambtstermijn trekt de IJslandse minister-president Bjarni Benediktsson de stekker uit het kabinet. Dat maakte Benediktsson zondagavond bekend tijdens een persconferentie.

De huidige coalitie is sinds 2017 aan de macht en bestaat naast Benediktssons conservatieve Onafhankelijksheidspartij uit de Links-Groene partij en de liberale Progressieve Partij. De verkiezingen zouden normaal gesproken uiterlijk plaatsvinden in september 2025, maar door de val van het kabinet staan die nu voor november op de planning.

Premier Benediktsson laat het kabinet naar eigen zeggen vallen omdat hij geen vertrouwen meer heeft in de samenwerking met de Links-Groene partij op de onderwerpen migratie en energie. Benediktssons Onafhankelijkheidspartij streeft naar strengere asielwetgeving, schrijft zakenkrant Viðskiptablaðið.

IJsland is geen lid van de EU, maar wel van de Schengenzone, waarbinnen mensen en goederen vrij kunnen reizen. Zo’n 18 procent van de IJslandse bevolking is in het buitenland geboren.

‘We worden van alle kanten belegerd’: Israëlische aanvallen op Noord-Gaza gaan door

admin
October 13, 2024
0

In de schaduw van de oorlog in Libanon is het Israëlische leger bezig met een nieuwe invasie van de noordelijke Gazastrook. Al ruim een week concentreren de aanvallen zich met name op het vluchtelingenkamp Jabalia, maar ook het nabijgelegen Beit Hanoun en Beit Lahia worden belegerd en bestookt met luchtaanvallen.

Het leger heeft de bevolking van het noorden bevolen om naar het zuiden te vertrekken, naar de kuststrook al-Mawasi, waar al honderdduizenden ontheemden verblijven. Volgens het ministerie van Gezondheid in Gaza zijn door de recente Israëlische aanvallen op het noorden tot nu toe al zeker tweehonderd mensen gedood, onder wie kinderen, vrouwen en ouderen.

Israël zegt dat Hamas zich heeft gehergroepeerd in het noorden van Gaza, en dat Hamas-strijders het doelwit waren van de aanvallen. De militaire tak van Hamas, de al-Qassam Brigades, plaatste op Telegram een bericht over een aanval op Israëlische soldaten die een huis in Jabalia bestormden. De Israëlische krant Haaretz meldt echter, op basis van anonieme leger- en veiligheidsbronnen, dat het leger niet direct Hamasstrijders trof toen het Jabalia binnenging.

Steeds minder journalisten

Ondertussen zijn er steeds minder journalisten in Gaza die de situatie in het noorden kunnen verslaan. Ruim honderdtwintig journalisten zijn gedood door de Israëlische aanvallen op Gaza. Buitenlandse pers mag nog steeds de Gazastrook niet in. Vorige week werd de Al Jazeera-cameraman Fadi al-Wahidi in zijn nek geschoten terwijl hij verslag deed van het beleg van Jabalia. Hij verkeert momenteel in kritieke toestand.

De weinigen die nog verslag doen in de regio, omschrijven de belegering van het noorden als een van de meest hevige aanvallen tot nu toe. Journalisten en andere ooggetuigen in het noorden zeggen dat er doden en gewonden op straat liggen, die niet bereikt kunnen worden door hulpdiensten.

„Het gebrek aan medische middelen en goede behandelingsmogelijkheden maakt het onmogelijk om de meeste gewonden te redden”, schreef Al Jazeera-journalist Anas al-Sharif, die vanuit Jabalia verslag doet, zaterdag op X.

„We blijven hier”

In het noorden van Gaza zijn nog drie functionerende ziekenhuizen. Een daarvan is het Kamal Adwan-ziekenhuis in Beit Lahia. „Noord-Gaza wordt van alle kanten volledig belegerd”, vertelt Hussam Abu Safia, de directeur van het ziekenhuis, telefonisch vanuit Beit Lahia. „Er is geen coördinatie [met het leger] voor ambulances. Er moet worden geïmproviseerd.”

Alleen al tussen zaterdag en zondagochtend telde het ziekenhuis vijftien doden en meer dan zestig gewonden, vertelt Abu Safia, waaronder kinderen en ouderen. Op de intensive care voor kinderen liggen nu ook volwassenen, omdat er geen andere plek voor hen is. „De situatie is catastrofaal”, zegt Abu Safia, mede door de totale blokkade van het gebied.

Vorige week kreeg het ziekenhuis, net als de andere twee ziekenhuizen in Noord-Gaza, een „evacuatiebevel” van het Israëlische leger. „Er is geen andere plek waar we onze diensten kunnen verlenen. We blijven hier”, zegt Abu Safia.

In een recent gepubliceerd rapport schrijft de VN dat Israël als onderdeel van de bredere aanvallen op Gaza beleidsmatig de medische infrastructuur vernietigt, en spreekt van „meedogenloze en doelbewuste aanvallen op medisch personeel en medische faciliteiten” waarmee „oorlogsmisdaden worden gepleegd” en sprake is van „uitroeiing als misdaad tegen de menselijkheid”.

Gedwongen vertrek

Afgelopen weekend gaf het Israëlische leger opnieuw bevelen aan Palestijnen in Noord-Gaza om te vertrekken. Journalisten ter plaatse wijzen erop dat het ondanks de „evacuatiebevelen” niet mogelijk is om vanuit het noorden naar het zuiden te gaan. Al Jazeera berichtte op zondag dat duizenden mensen vanuit Jabalia te voet naar Gaza-Stad vluchtten, maar dat het leger volgens ooggetuigen zandbarrières heeft opgeworpen op de weg naar Gaza-Stad.

Daarmee is de Gazastrook door het Israëlische leger niet alleen doormidden gesplitst door de ‘Netzarim corridor’, maar lijkt het uiterste noorden ook afgesloten van Gaza-Stad. Vorige week zeiden inwoners die wel probeerden te vluchten tegen CNN dat zij werden beschoten door het Israëlische leger.

Mannen dragen een gewonde vrouw naar het Jabalia-kamp voor Palestijnse vluchtelingen in het noorden van de Gazastrook, op 9 oktober 2024.

Ook zeggen inwoners in het grotendeels verwoeste noorden – naar schatting van de VN verblijven er circa 400.000 mensen – niet te willen vertrekken, omdat het elders ook niet veilig is.

Ibrahim al-Kharabishy, een advocaat en vader van drie kinderen uit Jabalia, zei tegen de Financial Times dat hij ondanks oproepen van het leger thuisblijft. „Het is het enige toevluchtsoord dat we hebben”.

Geen voedselhulp

De hernieuwde aanvallen en de herhaalde bevelen aan de bevolking om te vertrekken, leiden tot nieuwe internationale zorgen over gedwongen ontheemding en etnische zuivering. Haaretz sprak met Israëlische ambtenaren van Defensie die menen dat het politieke leiderschap aandringt op geleidelijke annexatie van grote delen van de Gazastrook.

De belegering en de „evacuatiebevelen” voor dit gebied suggereren dat het Israëlische leger het zogenaamde „generaalsplan” – geheel of ten dele – implementeert. Dat „generaalsplan” verwijst naar een plan van oud-legerleiders, onder wie voormalig generaal Giora Eiland, waarbij de bevolking van Noord-Gaza of zou worden gedwongen te vertrekken, of zou verhongeren door de blokkade, of zich zou overgeven. Wie er achterblijft zou bovendien als Hamas-strijder worden beschouwd.

De Israëlische nieuwswebsite Yedioth Ahronoth spreekt van een „kleinere en voorlopige versie” van dit „plan” in Jabalia. Eiland zelf zei tegen CNN dat de huidige belegering geïnspireerd is door zijn plan, maar op punten afwijkt. In Noord-Gaza is hoe dan ook sinds het begin van oktober helemaal geen humanitaire hulp meer binnengekomen, meldt het Wereldvoedselprogramma (WFP). Bovendien zijn enkele centrale bakkers door de aanhoudende luchtaanvallen gesloten. „Deze mensen kunnen nergens heen en het WFP kan ze nauwelijks bereiken”, schrijft WFP. De organisatie is „niet langer in staat om voedsel in welke vorm dan ook uit te delen aan gezinnen die het hard nodig hebben.”

Related Posts