Wat vindt NRC | Zuid-Afrika toont met Gaza-zaak hoe vitaal internationaal recht is

Nadat hij eerder deze maand bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag had gepleit in de zaak tegen Israël, werd de Zuid-Afrikaanse advocaat Tembeke Ngcukaitobi thuis als held onthaald. Tientallen mensen waren met Zuid-Afrikaanse en Palestijnse vlaggen naar het vliegveld van Johannesburg gekomen om hem bij het standbeeld van anti-apartheidsstrijder Oliver Tambo in de aankomsthal een hart onder de riem te steken in de zaak waarin Zuid-Afrika zich beriep op het genocideverdrag uit 1948. De symboliek was niet mis te verstaan: de Palestijnse strijd is nauw verbonden met die van de Zuid-Afrikanen tegen het onderdrukkende apartheidsregime en, in bredere zin, met die van de ooit gekoloniseerde wereld als geheel.

Na het tussentijdse vonnis van vrijdag, waarin Israël werd opgedragen meer te doen om bij zijn militaire acties in Gaza genocide te voorkomen, braken in Zuid-Afrika her en der feestjes uit alsof het land een sporttoernooi gewonnen had. De Zuid-Afrikanen lieten met hun principiële zaak de afgelopen weken zien hoe bijdetijds en vitaal internationaal recht kan zijn. Ze bewezen zo niet alleen de Palestijnen maar ook de multilaterale wereldorde een grote dienst.

Niet alleen Israël moet zich de uitspraak aantrekken, indirect krijgen zijn westerse bondgenoten er ook van langs

Israël moet alles in het werk te stellen om in Gaza daden van genocide te voorkomen, de Palestijnen te beschermen en meer humanitaire hulp toe te laten, oordeelde het Hof vrijdag in zijn historische tussenvonnis. De kans bestaat dat in Gaza „onherstelbare schade” wordt aangericht, waarmee het „plausibel” is dat afspraken uit het genocideverdrag geschonden worden. Een oproep tot een direct staakt-het-vuren kwam er niet, maar dat was ook geen realistische optie omdat het ICJ zich uitspreekt over geschillen tussen staten en een van de strijdende partijen, Hamas, dat niet is. Wel riep het Hamas op om de nog meer dan honderd vastgehouden gijzelaars vrij te laten. Israël moet in afwachting van een definitief vonnis, wat jaren kan duren, over een maand al met een rapport komen waarin het laat zien hoe het reageert.

Dat zijn harde terechtwijzingen die, ondanks de weigerachtigheid van Israël, niet zonder gevolgen kunnen blijven. Het genocideverdrag is na de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog tot stand gekomen en Israël is partij in dat verdrag. Dat Hamas in woord en geschrift genocidale intenties (tegen Joden) heeft en dat Israël sinds de gruwelijke aanval van 7 oktober uit zelfverdediging handelt, zoals het land in Den Haag betoogde, ontslaat Israël er als ondertekenaar niet van om zelf het verdrag te volgen. „Dehumaniserende retoriek”, zoals de weerzinwekkende rechtvaardiging van de Israëlische Defensieminister Gallant dat hij in Gaza nu eenmaal tegen „beesten” vecht, geeft geen pas, oordeelde het ICJ.


Lees ook
De voorlopige uitspraak van het Internationaal Gerechtshof vergroot het Israëlische isolement

De Zuid-Afrikaanse minister van Buitenlandse Zaken Naledi Pandor staat de internationale pers te woord na afloop van de voorlopige uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.

Niet alleen Israël moet zich de uitspraak van het Hof aantrekken. Indirect krijgen Israëls westerse bondgenoten er ook van langs. Terwijl zij in de meeste gevallen geen grond voor de zaak zagen, zullen ze zich nu, net als bij het eerdere ICJ-vonnis tegen Rusland, moeten schikken naar de uitspraak – al was het maar om selectief winkelen in internationaal recht te voorkomen. Concreet betekent dat dat ze meer werk moeten maken van een langdurig staakt-het-vuren. Voor Nederland specifiek geldt dat het leveren van onderdelen voor gevechtsvliegtuigen aan een land dat kennelijk te weinig doet om genocidale daden te voorkomen niet langer vol te houden is.

Met de ICJ-zaak plaatst Zuid-Afrika zich in de voorhoede van het zich emanciperende ‘mondiale zuiden’. Het daagde de westerse aanspraak op moreel gezag op het wereldtoneel met succes uit. Het is te hopen dat het tussentijdse vonnis nu ook voor Gaza zelf een keerpunt blijkt te zijn.