Wat te doen met Viktor Orbán: verzoenen of escaleren? Terwijl in Brussel voorzichtig wordt gewerkt aan een compromis over de financiële steun voor Oekraïne, wil het Europees Parlement (EP) de toon richting de Hongaarse premier juist verscherpen. Deze donderdag bepleit een ruime meerderheid Europarlementariërs dat de Europese Unie stappen zet om Hongarije het stemrecht binnen de EU te ontnemen. Ook dreigt het EP de Commissie met juridische stappen over het vrijgeven van EU-fondsen aan Hongarije.
De resolutie is slechts een oproep en niet bindend, maar toont wel dat het EP haar harde lijn tegen Orbán voortzet en niks voelt voor verzoening met het bij herhaling dwarsliggende EU-land. In december zorgde een veto van Orbán ervoor dat de EU geen akkoord kon bereiken over het financieel ondersteunen van Oekraïne. Het was een hard gelag voor het land in oorlog, dat de financiële steun dringend nodig heeft – zeker nu ook de steun uit de VS op losse schroeven staat.
Financiële enveloppen
Het betekent dat EU-leiders er veel aan gelegen is om toch snel een akkoord te bereiken over de steun aan Oekraïne, het liefst met Orbán alsnog aan boord. En dus wordt in Brussel hard gewerkt aan een compromis, waarbij opvalt dat Hongarije zich in het nieuwe jaar een stuk een stuk constructiever opstelt. Vorige week liet de Hongaarse regering doorschemeren akkoord te kunnen gaan met het steunpakket, als dat wordt opgeknipt in jaarlijkse financiële enveloppen die ze telkens opnieuw wil kunnen blokkeren.
Ook Orbán zelf zei dinsdagavond opeens dat zijn land akkoord kan gaan met steun, mits die buiten de reguliere EU-begroting geregeld wordt. Dat de Hongaarse premier nu toch bereid lijkt te onderhandelen wordt door diplomaten in Brussel als positief gezien. Tegelijk zijn de extra Hongaarse eisen niet makkelijk te slikken. De gedachte achter het steunpakket was juist om Oekraïne langjarige stabiliteit te geven, wat door een jaarlijks beslismoment verzwakt wordt. Ook is de animo om Orbán nóg meer veto-momenten te geven in Brussel gering.
Voorzichtig gaan er nu wel stemmen op om Hongarije de mogelijkheid van een ‘noodrem’ te geven, waarmee de steun weliswaar niet kan worden stopgezet maar wel opnieuw besproken moet worden. Deze donderdag praten EU-ambassadeurs in Brussel verder en de komende weken volgen nog moeilijke onderhandelingen in aanloop naar een EU-top op 1 februari.
Tegenover het Europees Parlement toonde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zich woensdag „zelfverzekerd” dat „een oplossing met 27 [lidstaten] mogelijk is”. Ook verdedigde Von der Leyen het besluit van eind december om miljarden aan EU-gelden voor Hongarije vrij te geven. De afgelopen jaren blokkeerde Brussel tientallen miljarden aan EU-fondsen voor Hongarije vanwege zorgen over de rechtsstaat. In december gaf ze daarvan tien miljard vrij – vlak voor een belangrijke EU-top die Orbán dreigde te saboteren, waardoor het verwijt van chantage direct klonk.
Lees ook
Oekraïens gezant bij EU: ‘Als mensen twijfelen over steun aan Oekraïne, zeg ik: denk eens na over het alternatief’
Maar volgens Von der Leyen was het besluit slechts een reactie op juridische hervormingen die Hongarije vorig jaar doorvoerde en die de onafhankelijkheid van de rechtspraak versterken. „Dit is wat we vroegen – en Hongarije leverde”, aldus Von der Leyen.
Harde kritiek
Het was onvoldoende om het EP te overtuigen. Europarlementariërs van de belangrijke politieke groepen – waaronder ook de christendemocratische partij van Von der Leyen zelf – uitten woensdag harde kritiek op het besluit, dat volgens hen louter politiek gemotiveerd zou zijn. VVD-Europarlementariër en waarnemend fractieleider van de Europese liberalen Malik Azmani noemde het „ongelooflijk” dat „degenen die geacht worden de financiële belangen van de EU te beschermen nu toegeven aan chantage”.
Deze donderdag stemt een ruime meerderheid van het EP ervoor juridische stappen voor te bereiden tegen de Commissie. Ook eist het Europarlement volledige transparantie over de gronden waarop het geld werd vrijgegeven.
Het toont hoezeer Von der Leyen inzake Hongarije op eieren moet lopen. Verwacht wordt dat de Duitse ergens in de komende weken kenbaar maakt graag nog een termijn als Commissievoorzitter te willen. Het conflict met Orbán, die in eigen land onlangs een snoeiharde postercampagne tegen Von der Leyen voerde, te veel opvoeren is strategisch niet handig. Maar tegelijk heeft Von der Leyen ook steun nodig van partijen in het Europarlement, dat al jaren klaagt dat de Commissie veel te weinig streng optreedt tegen Hongarije.
