N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Film
De hoofdrolspelers uit Zeffirelli’s film Romeo & Juliet ( 1968) spannen een rechtszaak aan wegens seksuele intimidatie. Daarmee maken ze Shakespeare tot iets wat niet had ‘gemogen’, verzucht Gawie Keyser.
Olivia Hussey en Leonard Whiting in Zeffirelli’s film Romeo & Juliet (1968).
Foto ANP
In Shakespeares beroemdste tragedie is Julia dertien en Romeo zestien of zeventien, precies weten we het niet. En ze hebben séks. Shocking. Vooral omdat zij zo jong is. Maar het is ook nog verboden vanwege die bloedige rivaliteit: zij, een Capulet, verliefd op een Montague-jongen. „My only love sprung from my only hate (…) That I must love a loathed enemy.” Zo is het hele Romeo en Julia vergeven van transgressie, van het ontoelaatbare. Dat maakt het stuk.
En hier wringt de schoen. In de huidige tijd tolereren we geen grensoverschrijdend gedrag. Dat blijkt eens temeer in een rechtszaak waarin Shakespeares werk, in de vorm van Franco Zeffirelli’s verfilming uit 1968, centraal staat. Naar nu bekend is geworden slepen de twee hoofdrolspelers, Olivia Hussey (71) en Leonard Whiting (72), productiehuis Paramount voor de rechter in Californië in een zaak waarin ze een schadevergoeding van meer dan vijfhonderd miljoen euro eisen vanwege seksuele intimidatie, fraude, seksueel misbruik en het doelbewust berokkenen van emotionele schade.
De acteurs voeren aan dat ze tijdens de productie kinderen waren (zij was vijftien, hij zestien). Ondanks dat Zeffirelli, overleden in 2019, ze voor het filmen van een specifieke scène vertelde dat ze vleeskleurige pakken zouden dragen (wat dat ook mag voorstellen) moesten ze toch naakt spelen. De scène betreft die waarin Romeo en Julia samen in bed wakker worden nadat ze de nacht hebben doorgebracht. In de film zie je weinig meer dan een flits van Whitings billen en van Hussey’s borsten. Maar de acteurs stellen nu dat dit zonder hun toestemming is gebeurd. Daarom was de productie in overtreding van Californische en federale wetten inzake onwelvoeglijkheid en de exploitatie van kinderen.
Toen ik dit nieuws las, zakte de moed mij in de schoenen. Juist die sexy Zeffirelli-film was de reden waarom ik eeuwig verliefd werd op Shakespeare. Ik zag Romeo & Juliet voor het eerst toen ik een jaar of zestien was, en ja, ik herinner mij heel goed hoe opwindend die haast subliminale beelden van billen en borsten waren. Evenzeer ligt vers in mijn geheugen een ondeugende lerares Engels die er zichtbaar van genoot aan ons uit te leggen precies hoe vulgair het stuk was, vooral Mercutio’s Queen Mab-speech met zijn beschrijvingen van anale seks via planten- en bloemenmetaforen. Hierbij verbleekten de vluchtige billen en borsten van Zeffirelli’s star crossed lovers.
Het stuk gaat ver. Literair criticus Harold Bloom schrijft in The Invention of the Human: „Shakespeare heeft meer dan iedere andere schrijver het Westen onderwezen in de catastrofes van seksualiteit. Hij heeft uitgevonden dat seks erotisch wordt in de schaduw van de dood (…) Romeo en Julia is ongeëvenaard (…) als een visie op een compromisloze, wederzijdse liefde die ten ondergaat aan het eigen idealisme en de eigen intensiteit.” Net zo risicovol is de film – alles waar Bloom over schrijft is terug te vinden in Zeffirelli’s Romeo & Juliet.
Terug naar nu. Naar de totale verbanning van transgressie. Want dat is een consequentie van cancelcultuur. Wie zich bezighoudt met het ontoelaatbare – grensoverschrijdend gedrag – hebben we vogelvrij verklaard. Om duidelijk te zijn, in de overgrote meerderheid van de gevallen is dat terecht en pakken de repercussies goed uit. Kinderen worden beschermd, vrouwen zijn veiliger, daders worden gepakt, ontmaskerd en aan de schandpaal genageld. Zo moet het zijn.
Maar er is een keerzijde: we raken ook iets essentieels kwijt door zo’n rechtszaak waarin de artistieke nalatenschap van Zeffirelli ter discussie staat. Hiermee komt de noodzakelijkheid van transgressie, de tinteling van het ontoelaatbare die zo prachtig woekert bij Shakespeares wildebrassen, in het gedrang.
Vooralsnog gaat het te ver om te spreken van cancelcultuur in het geval van de film, om nog maar van Shakespeare zelf, God behoede, te zwijgen, maar Romeo & Juliet heeft een deuk opgelopen – de film is besmet door de rechtszaak, misschien onherroepelijk. Ik denk niet dat leraren Engels het nu nog zullen aandurven Zeffirelli aan de klas te vertonen. Het is net alsof iedereen de power van de film, ja, van die naaktscène, plotsklaps is vergeten. Het gaat alleen nog maar over juridische overtreding en de roep om morele restitutie.
Foto Getty Images
Zo is er een bepaalde hitsigheid in de berichtgeving rondom de rechtszaak, voorop criticus Peter Bradshaw die in The Guardian schrijft: „We hebben het over kinderen (Hussey en Whiting). Wie weet wat voor traumatische argumenten en onderhandelingen voorafgingen aan het draaien, wie weet of de ouders of begeleiders zich op de set onder druk gezet voelden om meer toe te staan dan waar ze voor hadden ingestemd? Als ze al in de buurt van de set mochten komen – in die tijd was er geen intimiteitscoördinatie”.
Nou, we weten redelijk precies wat voor ‘argumenten en onderhandelingen’ er hadden plaatsvonden. Hussey beschrijft die uitgebreid in haar boek The Girl on the Balcony: Olivia Hussey Finds Life after Romeo & Juliet. Zeffirelli – later bekende hij verliefd te zijn geweest op de jonge actrice – gebruikte een gedachtetruc om haar zenuwen tot bedaren te brengen in de aanloop tot het draaien van de naaktscène. Op de set noemde hij haar „Boobs O’Mina”. Dat klinkt tenenkrommend denigrerend, een schoolvoorbeeld van seksuele intimidatie.
Maar het ligt genuanceerder. Hussey schrijft: „Slimme man. Door constant de aandacht op mijn lichaam te vestigen nam hij mijn gêne weg. Shocktherapie. En niet bepaald politiek correct gemeten aan de standaarden van nu. Maar: het werkte voor mij. Franco wist (… ) hoe hij het beste uit mij kon halen (…) en dat maakte de samenwerking fijn.”
Helden van toen
En nu? Ik moet het onder ogen zien: mijn helden van toen – de inmiddels verrimpelde Hussey en Whiting – maken met hun rechtszaak de film en daarmee ook Shakespeare tot iets wat niet had ‘gemogen’. Wát een drama, wát een tragedie. Er zijn alleen maar slachtoffers, in de eerste plaats Hussey en Whiting, ervan uitgaande dat ze echt beschadigd zijn, maar ook de film zelf, schoonheid gecreëerd door de tekst van Shakespeare en de inspiratie van Zeffirelli.
Uit wanhoop heb ik als de wiedeweerga mijn exemplaar besteld van een nieuwe blu-ray die de Amerikaanse kwaliteitsdistributeur Criterion in februari uitbrengt. Zo’n release verheft een film automatisch tot de canon der klassiekers. Nu maar hopen dat die veilig aankomt, mijn Romeo & Juliet.
Bergbeklimmers stuiten in de zomermaanden soms op een merkwaardig fenomeen: roze sneeuwvelden. Wetenschappers van de Université Grenoble-Alpes hebben nu voor het eerst ontrafeld waardoor dit verschijnsel in de Alpen ontstaat. Een langdurige dooiperiode is de belangrijkste verklarende factor, maar ook neerslaand Saharazand speelt een rol. Ze publiceerden hun bevindingen deze week in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences.
Roze sneeuw wordt veroorzaakt door algen die gedurende de zomermaanden in de toplaag van het sneeuwdek leven. Metereoloog en eerste auteur Léon Roussel licht de roze kleur toe: „De onderzochte alg, Sanguina nivaloides, produceert een roze stof als reactie op zonlicht. Net als planten gebruiken algen zonlicht voor fotosynthese, maar als er te veel licht is, kan dit ze schaden. Het roze pigment helpt bij het beperken van deze schade.” De roze sneeuw ontstaat als deze algen explosief in aantal toenemen onder gunstige omstandigheden.
Smeltwater
Om te onderzoeken wat deze algenbloei in gang zet, bekeken de wetenschappers vijf jaar satellietgegevens om te zien waar roze sneeuw precies in het gebergte voorkomt. Roussel: „Om onze methode van algenbloei-detectie te verfijnen, namen we algenmonsters uit het veld om de lichtabsorptie daarvan te vergelijken met de lichtabsorptie die we zagen op de satellietbeelden.” Met behulp van meteorologische gegevens zoals neerslag en temperatuur en weersimulaties analyseerden de onderzoekers hierna wat de verschijning van algenbloei precies aanstuurt.
Het blijkt dat een lange dooiperiode waarbij smeltwater bereikbaar is voor de algen de belangrijkste stimulans voor het fenomeen is. Smeltwater levert meer dan sneeuw voedingsstoffen die nodig zijn voor de groei van de alg. Daarnaast speelt het smeltwater mogelijk een rol in de verspreiding van de Sanguina-alg.
Autoruiten
Naast de dooiperiode, spelen bij de algenbloei ook andere factoren een rol, waarvan de aanwezigheid van Saharazand de meest opvallende is. Wind voert dat zand soms duizenden kilometers mee om het vervolgens neer te laten slaan op, bijvoorbeeld, Nederlandse autoruiten of bergflanken van de Alpen. Het Saharazand bevat voedingsstoffen zoals kalium en fosfor die, in de juiste hoeveelheid, de algengroei ten goede komen.
De onderzoekers zagen namelijk dat op plekken waar de depositie van Saharazand in een jaar heel hoog óf heel laag was geen algenbloei optrad, terwijl een gemiddelde depositie juist gepaard ging met roze sneeuw. Hoewel er maar naar een beperkt aantal jaren gekeken is, suggereert deze bevinding dat een bepaalde hoeveelheid Saharazand nodig is voor algenbloei, maar dat te veel of te weinig zand averechts werkt.
Witte sneeuw weerkaatst normaal een groot deel van de warmtestraling van de zon, maar de roze kleur van de met algen doortrokken sneeuw verlaagt deze albedo (reflectie) aanzienlijk. Hierdoor smelt de sneeuw sneller dan normaal. In sommige studies wordt aangenomen dat hoge temperaturen ervoor zorgen dat de Sanguina-alg sneller groeit, maar hiervoor vonden de onderzoekers uit Grenoble geen aanwijzingen.
Ze concluderen wel dat de algenbloei het dooiproces versnelt, maar dat gebeurt alleen in de tijd van het jaar dat dooi sowieso mogelijk is. „In onze studie verandert deze dooiperiode, de vastgestelde beperkende factor voor algenbloei in de Alpen, niet in de nabije toekomst, tot 2050. Algenbloei gaat daarom niet frequenter voorkomen dan het al doet.”
Andere delen van de wereld
Pas in de periode na 2050 kan de smeltperiode veranderen door klimaatverandering. De modellen laten zien dat stijgende temperaturen roze sneeuw dan eerder zeldzamer dan algemener zullen maken in de Alpen. Dat komt omdat de sneeuw in de dooiperiode dan veel sneller zou smelten dan de alg kan groeien.
Roze sneeuw komt ook buiten de Alpen voor, maar op andere regio’s is dit onderzoek niet van toepassing. Roussel: „Onze studie laat een glimp zien van wat de toekomst kan zijn voor algenbloei in de Alpen. Voor andere delen van de wereld kan het er heel anders uitzien.”
Parijs schudt haar veren onder de naweeën van de Olympische Spelen. Ze lijkt nog niet toe aan afscheid van de droom die begon met die magnifieke openingsceremonie aan de Seine, van Lady Gaga die ‘La vie en rose’ zong tot het slotakkoord met Céline Dion en halverwege de blote Dionysus aan het bacchanaal dat, je verzint het niet, door oververhitte christenfundi’s werd verward met het Laatste Avondmaal. Ik gedenk de turnster Simone Biles. Of ze won of niet maakte mij niet uit. Ik zag een kunstenaar die deed wat kunstenaars doen, ze veranderde de werkelijkheid voor wie haar expressie onderging.
Alsof Parijs niet aankan dat het voorbij is, hangen er aan gebouwen nog Olympische ringen en staan er in de métro nog rode kruizen door haltenamen waar allang weer wél gestopt wordt. De musea die olympisch gingen meedoen, zitten nu met het vermoeide thema ‘de sport in de kunst’. Orsay stommelt rond met de expositie ‘Sport et idéal’, modemuseum Palais Galliera zucht onder ‘La mode en mouvement’. Historisch rijkostuumpje hier, antiek tennisjurkje daar. Het schiet niet op.
Wat een verademing dat het Petit Palais de Salon des Refusés herdenkt, waarmee Manet en zijn makkers het in 1863 opnamen tegen hun uitsluiting door de gevestigde kunst. Dezelfde ruimte hangt nu van onder tot boven vol met street art. De nieuwe Monet kan ertussen zitten, zeg ik tegen mezelf, zoek hem. Maar nee. Vergeet hem! Normen zijn er niet voor kunst, ook Monet en Cézanne lieten zich niks gelegen liggen aan verwachtingen. Dat is soms onverteerbaar maar wel de kern.
Wolfgang Paalen: Nuage articulé (1937) in Centre Pompidou Foto Joyce Roodnat
Ook Musée Pompidou heeft maling aan Spelen en sport. Gelukkig, al is het maar omdat ik er in de expositie ‘Surréalisme’ een paraplu ontmoet. Hij hangt in de lucht, hij is van spons en wellicht op weg om de hemel te zemen. Dit meesterstuk is van de Weense kunstenaar Wolfgang Paalen. Die voegde in 1937 de spons-paraplu toe aan de wereld en noemde hem ‘Nuage articulé’. Wat de paraplu promoveert van plu tot wolk, een ‘gearticuleerde wolk’ nog wel.
Sponzen zijn gaten en lucht. Maar eerst waren ze levende wezens, van de zeebodem geplukt door ademloze mensen. Nu is de raison d’être van een paraplu dat hij beschermt tegen de regen. Deze paraplu zou bij regen zwaar worden, zijn vorm verliezen, neerstorten als een verdronken vod. Maar als hij niet tegen regen kan, is hij dan wel een paraplu? Doet er niet toe, hij maakt mij gelukkig. Hij is een zuivere uiting van het surrealisme, de kunstrichting die je dwingt in wat je kent een ándere werkelijkheid te herkennen. Om vervolgens verbaasd te beseffen: zó had ik er nog nooit tegenaan gekeken, maar nu kan ik niet anders meer. En ik, die bekend ben met paraplu’s sinds ik op mijn zevende blij was met een roodgeruit kinder-exemplaar, bedenk voor het eerst hoe mooi een paraplu is, in action how like an angel (Hamlet zei het).
Na elf maanden van heftige strijd met Hamas in de Gazastrook heeft Israël het strijdtoneel vrij plotseling naar Libanon verplaatst. Daar vielen de afgelopen dagen honderden doden en duizenden gewonden bij zware Israëlische bombardementen en andere acties. Vooral Hezbollah moest het ontgelden maar ook tienduizenden burgers sloegen na Israëlische waarschuwingen op de vlucht naar het noorden. Acht vragen over een groep en een land, waar stabiliteit toch al ver was te zoeken.
1Wat is Hezbollah?
Hezbollah (Arabisch voor Partij van God) is een Libanese sjiitische politieke partij en strijdgroep, die in 1982 tijdens de burgeroorlog is opgericht in reactie op de Israëlische bezetting van Zuid-Libanon. Het is een politieke partij in de zin dat Hezbollah grote delen van Libanon bestuurt: het sjiitische zuiden, de sjiitische wijken van Beiroet, en de oostelijke Bekaavallei. De beweging runt scholen, ziekenhuizen en sociale instellingen. Door de economische crisis zijn veel Libanezen hiervan afhankelijk. Hezbollah heeft ook een militaire tak, die als enige strijdgroep niet is ontwapend na de burgeroorlog (1975-1990) en sterker is dan het Libanese leger. Daarom wordt Hezbollah wel een staat binnen een staat genoemd. In veel Westerse landen staat Hezbollah op de lijst met terroristische organisaties.
2Waarom is Hezbollah opgericht?
Hezbollah is een product van de Libanese burgeroorlog, die uitbrak als gevolg van de aanwezigheid van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO), die vanuit Libanon aanvallen uitvoerde op Israëlisch grondgebied. De diverse sektarische gemeenschappen in Libanon hadden verschillende standpunten over de Palestijnse aanwezigheid. In 1982 viel het Israëlische leger Zuid-Libanon binnen om de PLO te verdrijven of te verslaan. Het doel was om een bufferzone van veertig kilometer te vestigen zodat Palestijnse guerrilla’s geen mortiergranaten en raketten meer konden afschieten. Het Israëlische leger belegerde Beiroet, waardoor de PLO was gedwongen zijn hoofdkwartier te verplaatsen naar Tunesië.
Toen de PLO vertrok, ontstond er een machtsvacuüm. Daardoor ging Iran zich mengen in de situatie in Libanon. Het nieuwe fundamentalistische regime in Teheran, dat na de islamitische revolutie van 1979 aan de macht was gekomen, bracht het meest militante deel van de sjiitische milities samen om Hezbollah op te richten. Veel Libanezen dachten dat Israël hun land wilde annexeren. Dat het daar nederzettingen zou bouwen en niet meer zou vertrekken, net als op de Westelijke Jordaanoever en op de Gazastrook. Maar Hezbollah dwong Israël uiteindelijk om Zuid-Libanon te verlaten. Het was de eerste en enige keer dat Israëlische troepen onder militaire druk vertrokken uit Arabisch gebied.
Hezbollah kreeg tijdens de burgeroorlog een reputatie van een extremistische beweging dankzij de gevechten met rivaliserende sjiitische milities, en de terroristische aanslagen op buitenlandse doelen, zoals de zelfmoordaanslag in 1983 in Beiroet op kazernes met Amerikaanse en Franse troepen. Daarbij vielen meer dan driehonderd doden. Dankzij de succesvolle strijd tegen het Israëlische leger in het zuiden van Libanon groeide Hezbollah uit tot de dominante militaire macht in het land. Na de burgeroorlog werden alle milities ontwapend. Er werd echter een uitzondering gemaakt voor Hezbollah, dat zijn operaties tegen Israëlische troepen voortzette tot die zich in 2000 terugtrokken.
3Wie is Hassan Nasrallah?
Hezbollah wordt sinds 1992 geleid door secretaris-generaal Hassan Nasrallah (64). Hij werd in 1960 geboren in een sjiitische familie in de buitenwijken van Beiroet, en was een tiener toen de Libanese burgeroorlog uitbrak. Aan het begin van de oorlog sloot hij zich kortstondig aan bij de sjiitische Amal-militie. Maar hij verhuisde in 1976 naar Irak, waar hij ging studeren aan een seminarie in Najaf, een voor sjiitische moslims heilige stad. Hij werd in 1978 samen met andere Libanese studenten alweer het land uit gezet door Saddam Hussein. Na de Israëlische invasie van Libanon in 1982 sloot hij zich aan bij Hezbollah, dat zich had afgescheiden van Amal en zelf de wapens had opgenomen. Hij werd de leider van de beweging nadat zijn voorganger in 1992 werd gedood bij een Israëlische luchtaanval.
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Militanten van Hezbollah rouwden in 2004 in Beiroet om de dood van Hussein, de grondlegger van het sjiisme. ” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Militanten van Hezbollah rouwden in 2004 in Beiroet om de dood van Hussein, de grondlegger van het sjiisme. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/hoe-sterk-is-hezbollah-en-zeven-andere-vragen-over-de-oorlog-in-libanon-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/09/25161101/data122203318-1a3c28.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/hoe-sterk-is-hezbollah-en-zeven-andere-vragen-over-de-oorlog-in-libanon-12.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/hoe-sterk-is-hezbollah-en-zeven-andere-vragen-over-de-oorlog-in-libanon-10.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/hoe-sterk-is-hezbollah-en-zeven-andere-vragen-over-de-oorlog-in-libanon-11.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/hoe-sterk-is-hezbollah-en-zeven-andere-vragen-over-de-oorlog-in-libanon-12.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/hoe-sterk-is-hezbollah-en-zeven-andere-vragen-over-de-oorlog-in-libanon-13.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/wB0b7yGwAz77iMxrluzHlIipK2w=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/09/25161101/data122203318-1a3c28.jpg 1920w”>
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Jonge gesluierde vrouwen tonen de Koran in september 1984 in Beiroet
Foto Patrick Aventurier/Getty Images
” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Jonge gesluierde vrouwen tonen de Koran in september 1984 in Beiroet
Militanten van Hezbollah rouwden in 2004 in Beiroet om de dood van Hussein, de grondlegger van het sjiisme. Jonge gesluierde vrouwen tonen de Koran in september 1984 in Beiroet
Foto’s Magnum, Patrick Aventurier/Getty
Nasrallahs wereldbeeld is gevormd door zijn persoonlijke geschiedenis, zijn ervaringen tijdens de burgeroorlog, en de zege van Hezbollah op het Israëlische leger. Hij is ervan overtuigd dat waarachtig verzet een superieure militaire macht kan overwinnen. In een interview in 2006 met The Washington Post beschreef Nasrallah hoe zijn overtuigingen zijn gevormd doordat hij zag „wat er gebeurde op de Westelijke Jordaanoever, in de Gazastrook, op de hoogvlakte van Golan en in de Sinaï”, en leerde dat „we niet kunnen vertrouwen op de staten van de Arabische Liga, noch op de Verenigde Naties (…) De enige manier die we hebben, is zelf de wapens oppakken en vechten tegen de bezettingsmachten.”
Nasrallah is zelden in het openbaar gezien sinds Hezbollah in 2006 een verwoestende oorlog uitvocht met het Israëlische leger, waarbij een groot deel van Libanon in puin werd gelegd. Slechts een klein groepje hooggeplaatste Hezbollah-leden zou weten waar hij zich schuilhoudt. Hij zou sinds de oorlog in een geheime ondergrondse bunker leven. Van daaruit zou hij ook de zevenkoppige jihad-raad aansturen, de hoogste militaire autoriteit van Hezbollah. Diverse leden van die raad zijn sinds het begin van de Gaza-oorlog door Israël geliquideerd. Uit vrees dat Israël hun communicatie afluisterde, ruilde Hezbollah daarom mobiele telefoons in voor piepers. Dat bleek een slecht idee, want de piepers explodeerden vorige week op grote schaal, wat vermoedelijk het werk was van Israël.
4Welke rol speelt Hezbollah in de Libanese politiek?
Hezbollah bedrijft politiek vanuit de sjiitische politieke ideologie die is ontwikkeld door de Iraanse leider -ayatollah Khomeiny. De partij zit sinds 1992 in het Libanese parlement, en bekleedt sinds 2005 ministersposten. Om haar politieke volwassenheid te markeren, bewerkte de partij haar manifest met minder ideologische scherpslijperij en een oproep voor ‘echte democratie’ – al is de partij nooit echt democratisch geweest. Zo worden Libanese activisten die kritisch zijn op Hezbollah vermoord. Bij de verkiezingen in 2022 behaalden de partij en haar bondgenoten 62 van de 128 parlementszetels, waardoor ze hun meerderheid kwijtraakten. Een teken dat de populariteit van Hezbollah tanende is.
Puin vliegt door de lucht na een Israëlische luchtaanval op een brug in Libanon, in 2006. Foto Mohammed Zaatari/AP
Hoewel Hezbollah vaak doet alsof ze de belangen van heel Libanon verdedigt, is het iedereen steeds duidelijk geweest dat het in de eerste plaats een sjiitische organisatie is. Libanon is een etnisch en religieus verdeeld land, waarin sjiieten niet veel meer dan een kwart van de bevolking uitmaken. Andere grote groepen zoals de soennitische moslims (ongeveer even groot als de sjiieten) en de Maronitische christenen (circa een vijfde deel van de bevolking) staan vaak nog op zeer gespannen voet met Hezbollah maar ook met elkaar. Mede hierdoor is het vaak moeilijk een nieuwe regering te vormen. Al bijna twee jaar moet het land het daarom zonder president stellen en momenteel is er bovendien alleen een demissionaire regering.
Bijkomend probleem is dat Libanon economisch gezien al jaren aan de grond zit, deels door corruptie en economisch wanbeleid. De verpersoonlijking van dit euvel was de man die tot vorig jaar dertig jaar lang de Libanese centrale bank leidde, Riad Salameh, tegen wie Frankrijk en Duitsland inmiddels arrestatiebevelen hebben uitgevaardigd. Mede door een gierende inflatie verdrievoudigde de armoede in Libanon, nog niet zo lang geleden wel het Zwitserland van het Midden-Oosten genoemd, binnen tien jaar tot zo’n 44 procent van de bevolking.
5Hoe populair is Hezbollah?
Sommige Libanezen steunen Hezbollah, anderen haten de groep. Hezbollah had na de terugtrekking van Israël uit Zuid-Libanon in 2000 brede binnenlandse steun, zelfs onder soennieten, christenen, Druzen en andere religieuze groepen buiten haar natuurlijke sjiitische achterban in het zuiden van Libanon, Beiroet en de Bekaavallei. Maar die steun is al jaren aan het afkalven. Allereerst vanwege het feit dat Hezbollah de autocratische Syrische leider Bashar al-Assad hielp om een democratische opstand met bloedig geweld de kop in te drukken. Veel Libanezen zagen dit als een onrechtvaardige inmenging in een buitenlands conflict, en vreesden dat hun fragiele staat zou worden meegezogen in de maalstroom van sektarisch geweld in het naburige Syrië en Irak.
Ook de economische ineenstorting van het land wordt Hezbollah door velen aangerekend. De munt is van januari 2023 tot maart 2024 bijna 100 procent in waarde gedaald. En dan was er natuurlijk nog de verwoestende explosie in Beiroet in 2020. Veel Libanezen geven Hezbollah de schuld omdat de explosie plaatsvond op een plek waar wapens van de groep werden opgeslagen. Hezbollah ontkent dit, maar probeert tegelijkertijd op allerlei manieren een onafhankelijk onderzoek naar de explosie te dwarsbomen. Hierdoor is de populariteit van Hezbollah gedaald, ook in de gebieden die het bestuurt. Wat meespeelt is dat de beweging door de crisis ook minder geld heeft voor sociale diensten.
De ingestorte gevel van het Amerikaanse ambassadegebouw is op de achtergrond zichtbaar, verwoest door een zelfmoordaanslag, in 1983. Foto Peter Davis/Getty Images
Doordat Hezbollah uit solidariteit met Hamas na 7 oktober raketten begon af te schieten op het noorden van Israël, is de populariteit van de beweging in de Arabische wereld flink toegenomen. Maar niet noodzakelijkerwijs in Libanon zelf. Want veel Libanezen zijn moe van het schier eindeloze conflict met Israël en het autoritaire bewind van Hezbollah. En net als tijdens eerdere oorlogen heeft het overwegend sjiitische zuiden het meest te lijden onder deze nieuwe geweldsronde. Op de vlucht voor de aanhoudende Israëlische bombardementen zijn tienduizenden inwoners van het zuiden naar andere delen van Libanon uitgeweken. Maar onderdak vinden is moeilijk in het kleine, overvolle land, waar ook naar schatting ruim een miljoen Syrische vluchtelingen een bestaan proberen op te bouwen.
6Wat is de relatie van Hezbollah met Iran?
De relatie tussen Hezbollah en het eveneens sjiitische Iran is complex, en analisten verschillen van mening in hoeverre de beweging een verlengstuk is van het regime in Teheran. Maar het lijdt geen twijfel dat de banden vanaf het begin af aan zeer hecht zijn geweest. De overwinning van Hezbollah op het Israëlische leger in de jaren tachtig was voor een belangrijk deel te danken aan Iran. Daarop sloten Hezbollah en Iran een strategisch partnerschap, waarbij ze van elkaar afhankelijk zijn.
7Hoe sterk is Hezbollah militair?
Hezbollah geldt militair gezien als een van de sterkste niet-gouvernementele spelers in de wereld. Er zijn weinig andere milities in de wereld die kunnen beschikken over een vergelijkbaar arsenaal aan raketten. Voor de jongste gevechtsronde werd dat geschat op honderdtwintigduizend tot tweehonderdduizend raketten, waarvan een deel uit precisie-geleide raketten bestond, ook wel ‘slimme bommen’ genoemd. Hezbollah zelf zegt zo’n honderdduizend strijders te hebben maar deskundigen spreken eerder van zo’n dertigduizend man parate troepen en nog eens circa twintigduizend reservisten. Velen van hen hebben ervaring opgedaan tijdens de Syrische oorlog. Hoewel ze de reputatie hebben strak te zijn georganiseerd, is niet duidelijk hoe de groep er na de vernietigende klappen van Israël aan toe is. De groep heeft de laatste dagen veel hoger kader verloren, onder meer bij zijn elitekorps Radwan. Door de exploderende piepers alleen al heeft Hezbollah volgens sommige berichten vijftienhonderd man verloren. Ook heeft Israël naar eigen zeggen veel lanceerinstallaties vernietigd. Een groot deel van Hezbollahs wapens (en manschappen) ligt echter veilig in tunnels verstopt.
8Wil Hezbollah oorlog met Israël?
Veel wijst erop dat Hezbollah een groter conflict met Israël liever wil vermijden. De groep vuurde weliswaar na het uitbreken van de Gaza-oorlog uit solidariteit met Hamas en de Palestijnen raketten af op Noord-Israël, maar steeds in betrekkelijk kleine aantallen. Op die manier hoopte Hezbollah kennelijk een grotere oorlog met Israël te vermijden. Het zat daarin op één lijn met zijn grote beschermheer Iran. Ook dat land leek niet uit te zijn op een grotere oorlog, waarbij het niet alleen tegenover Israël maar ook de Verenigde Staten met hun gigantische bewapening zou kunnen komen te staan. Of er nu na de jongste Israëlische aanvalsgolven alsnog een grotere oorlog ontbrandt, is moeilijk te zeggen. Het is goed denkbaar dat Hezbollah, dat min of meer is opgericht om Israël te bestrijden, bereid is nu meer risico te nemen om zijn eer enigszins te redden.
Israëlische militairen rusten uit na een actie tegen Hezbollah-strijders in Zuid-Libanon, in 2006. Foto Uriel Sinai/Getty Images
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95545467-17921b.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/11/web-2311culshesaid4.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95545446-f06222.jpg|https://images.nrc.nl/pLI0pPmX6JduviAgcOYRrbQvzVg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95545446-f06222.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122202978-bc50a1.jpg|https://images.nrc.nl/AkbvXdZTGeRII2RUzKk3Y-_QldQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122202978-bc50a1.jpg|https://images.nrc.nl/A9CE-wrk9yUzlg_Gg945HoDcRi0=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122202978-bc50a1.jpg)
