Over een staakt-het-vuren in Gaza bereikte de VN-Veiligheidsraad vlak voor de Kerstdagen geen overeenstemming, maar de raad stemde wel in met meer humanitaire hulp voor het oorlogsgebied. Dinsdag werd bekend dat demissionair minister Sigrid Kaag (Financiën, D66) per 8 januari begint als ‘Senior Humanitair en Wederopbouw Coördinator’ voor de Verenigde Naties in Gaza. Ze gaat zich richten op het verlichten van de humanitaire crisis als gevolg van de oorlog tussen Israël en Hamas. In haar nieuwe functie ziet Kaag zich meteen voor een aantal acute problemen gesteld. Dit zijn de belangrijkste.
1 Honger
Volgens de hoofdeconoom van het Wereldvoedselprogramma (WFP) zijn de omvang en snelheid van de acute voedselonzekerheid in Gaza „ongekend in ernst”. De hele bevolking in de Gazastrook loopt een onmiddellijk risico op hongersnood. Dat risico neemt bovendien dagelijks toe, te midden van intense conflicten en beperkte humanitaire toegang.
De Integrated Food Security Phase Classification (IPC), een samenwerkingsverband van de VN, nationale overheden en ngo’s, rangschikt de wereldwijde voedselzekerheid op een schaal met vijf treden, van ‘algemeen voedselzeker’ tot ‘hongersnood/humanitaire catastrofe’. Die meest alarmerende schaal wordt bereikt wanneer minstens een op de vijf huishoudens wordt geconfronteerd met een volledig gebrek aan voedsel en/of andere basisbehoeften, meer dan drie op de tien mensen aan acute ondervoeding lijden en er per dag meer dan een op de vijfduizend mensen sterft.
De voedselonzekerheid in Gaza overschrijdt de ‘catastrofale drempel’ tot die hoogste schaal. Volgens de IPC is het aandeel huishoudens in Gaza dat getroffen wordt door acute voedselonzekerheid wereldwijd het grootste ooit gemeten. Het WFP zegt dat er wereldwijd zo’n 600.000 mensen het grootste risico op de hongerdood lopen, van wie 570.000 in Gaza.
2 Water en hygiëne
Op 22 december verwoestte Israël de enige ontziltingsinstallatie die in het noorden van Gaza werd gebruikt. Volgens Unicef hebben kinderen in Gaza geen toegang tot 90 procent van hun normale watergebruik. De impact op kinderen is ernstig, omdat ze gevoeliger zijn voor uitdroging, diarree, ziekte en ondervoeding. De bezorgdheid over door water overgebrachte ziekten, zoals cholera en chronische diarree, wordt vergroot door het gebrek aan veilig water, vooral na regenbuien en overstromingen. Bij kinderen onder de vijf jaar is het aantal gevallen van diarree met een factor 20 tot 25 toegenomen. Er zijn 160.000 gevallen gemeld van acute luchtweginfecties bij jonge kinderen. Ook andere (infectie)ziekten nemen toe, zoals schurft, luizen, waterpokken en huiduitslag.
Volgens de Palestijnse ngo Miftah zijn vooral vrouwen bijzonder kwetsbaar geworden en wenden ze zich tot onconventionele en onveilige methoden om de waterschaarste en hun sanitaire behoeften het hoofd te bieden. In de opvangplekken voor ontheemden moeten honderden mensen samen één wc en één douche delen. Een van de ontheemden meldde aan Miftah dat mensen drie tot vier uur in de rij staan om een wc te bereiken. Volgens de Palestijnse journaliste Bisan Wizard knippen vrouwen hun haar af omdat ze het niet kunnen wassen.
Het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties meldt dat meer dan 690.000 vrouwen en meisjes in Gaza beperkt toegang hebben tot tampons en maandverband. Vrouwen nemen hun toevlucht tot geïmproviseerd maandverband, gemaakt van luiers of stukjes stof.
Het gebruik van onhygiënische materialen of het niet regelmatig vervangen van de menstruatieproducten kan, door langdurige blootstelling aan menstruatiebloed en vocht, leiden tot een verhoogd risico op urineweginfecties, vaginale infecties en bacteriële vaginose. Een te lang gedragen tampon kan ook tamponziekte veroorzaken, waarbij een bacterie giftige stoffen produceert die in de bloedbaan terechtkomen. In dat geval kunnen vrouwen in shock raken door extreme bloeddrukdaling; zonder behandeling kan dit een dodelijke afloop hebben.
Onvoldoende menstruatiehygiëne kan ook bijdragen aan problemen met de voortplanting. Zo kan een ontsteking in het kleine bekken – de ruimte onder in het bekken waar zich de vagina, de baarmoeder, de eileiders, de eierstokken, de blaas en de endeldarm bevinden – tot onvruchtbaarheid leiden.
Ook meldt het Bevolkingsfonds dat vrouwen en meisjes een verhoogd risico lopen op seksuele intimidatie en geweld terwijl ze urenlang in de rij staan voor water of om naar de wc te gaan.
Lees ook
Hondsdolheid, honger, één arts per zevenduizend mensen: wat betekent ‘veilig’, in Gaza?
3 Toegang tot noodhulp
Humanitaire operaties in Gaza hebben grote moeite om de doelgroep te bereiken, als gevolg van de intensivering van de vijandelijkheden, onveiligheid, geblokkeerde wegen, schaarste aan brandstof en zeer beperkte communicatiemogelijkheden.
Dinsdagavond kondigde de belangrijkste telecommunicatie-aanbieder in de Gazastrook een stopzetting van de telefoon- en internetdiensten aan vanwege gerapporteerde schade aan zijn infrastructuur. Dit volgde op een gedeeltelijke sluiting een paar uur eerder vanwege aanhoudende vijandelijkheden. Woensdag werd de communicatie geleidelijk aan hervat. Humanitaire organisaties en eerstehulpverleners hebben gewaarschuwd dat stroomuitval de toch al beperkte levering van levensreddende hulp in Gaza in gevaar brengt.
4 Ziekenzorg
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn er nog maar negen van de 36 ziekenhuizen in Gaza gedeeltelijk functioneel, allemaal in het zuiden. Deze ziekenhuizen draaien op drie keer hun capaciteit, terwijl ze worden geconfronteerd met ernstige tekorten aan basisvoorzieningen en brandstof. Volgens het ministerie van Volksgezondheid in Gaza ligt de bezettingsgraad op intensive care-afdelingen op 250 procent. Unicef meldt dat zeker duizend kinderen zonder verdoving een amputatie hebben ondergaan.
Het noorden van Gaza heeft geen functionerend ziekenhuis meer, vanwege het gebrek aan brandstof, personeel en medische voorraden. Het Al Ahli-ziekenhuis behandelt nog steeds patiënten, maar neemt geen nieuwe op, net als Shifa, Al-Awda en Al-Sahaba. Tegelijk bieden deze ziekenhuisgebouwen onderdak aan duizenden ontheemden.