Het Westland is economisch afhankelijk van arbeidsmigranten. Waarom werd Wilders hier toch de grootste?

Maandagochtend is niet een goed moment om uitgebreid met de tuinders in het Westland de verkiezingsuitslag door te nemen. Aan het einde van betonnen parkeerplaatsen bij de kassen, achter de roestvrijstalen intercoms met beveiligingscamera’s, zitten secretaresses in ontvangsthalletjes met uitstekend onderhouden kamerplanten. Vandaag niet: het is te druk, zeggen ze. Morgen misschien.

‘De klok’ gaat op maandag weer lopen, legt de Westlandse potplantenkweker Olaf van der Voort (51) de volgende ochtend telefonisch uit. Met de klok bedoelt hij de veilingklok, die in het weekend uit staat. Op de eerste werkdag van de week inventariseren tuinders hoe de verkoop in het weekend ging in de winkels, hoe het is gesteld met de voorraden van de tussenhandelaren. Bovendien wisselen in deze tijd van het jaar tuinders zonder gewasverlichting in hun kas van gewas. Én het is bijna Kerst.

Ruim zeventien jaar geleden, bij de Tweede Kamerverkiezingen, haalde het CDA nog net geen absolute meerderheid in de elf dorpskernen in Zuid-Holland, die ingeklemd liggen tussen de Nieuwe Waterweg, de zee en Den Haag en Rotterdam. Afgelopen november stemde bijna een derde van de inwoners van de gemeente Westland op de PVV.

Die winst van Wilders is opmerkelijk. De glastuinbouw is de belangrijkste economische sector in het gebied, blijkt uit cijfers van de gemeente. Hij behelst 60 tot 80 procent van de regionale economie, schrijft een gemeentewoordvoerder. Tuinders kunnen mede dankzij duizenden arbeidsmigranten tot ver buiten het Westland exporteren en ze ontvangen duurzaamheidssubsidies. En Wilders wil een referendum over een Nexit, de arbeidsmigratie inperken en het klimaatbeleid door de papierversnipperaar halen. Na de verkiezingen uitten tuinders dan ook hun zorgen.

Een plassende Calvin

Kiezers denken anders. Onder de glazen daken van winkelcentrum De Tuinen in Naaldwijk valt op dat geen enkele kiezer uit zichzelf het economisch belang van de tuinbouwsector noemt als doorslaggevend voor hun keuze. Jenny (60), onderweg naar de supermarkt, stemde FVD, vanwege het World Economic Forum (WEF) dat volgens haar „alles aanstuurt”. Ze wil niet met haar achternaam in de krant. Rob van Delden (70) stemde NSC, omwille van Pieter Omtzigt, vertelt hij ter hoogte van de Gerry Weber-winkel. Gerdiene de Bloeme, apothekersassistente in Hoek van Holland, koos voor de ChristenUnie. „Een sociale partij die zorgt voor de zwakkeren en niet alleen maar denkt aan economische groei.” Ze noemt het een schande, dat zoveel mensen op de PVV hebben gestemd.

Áls kiezers glastuinbouw noemen, dan doen ze dat in één adem met de last die ze ondervinden van arbeidsmigranten. De huizen die ze bezet houden. Of de rijbewijzen die ze gratis zouden krijgen, terwijl hún zoon zelf moest betalen voor rijlessen. Dat zeggen Rob Bulsing (59) uit Naaldwijk en zijn partner die ook Jenny (46) heet bijvoorbeeld. Ze wandelen net de Rituals uit. „Waarom een gratis rijbewijs? Dat is oneerlijk.”

Rob is fotograaf en leeft van een uitkering. Op de achterkant van zijn auto plakte hij een sticker van het stripfiguur Calvin die op het WEF-logo plast. „Snap je ’m?” Ook hij doelt op de complottheorie. Jenny is parkbeheerder bij de lokale tennisvereniging. Ze stemmen al zo lang het kan op de PVV.

Westlands MuseumGustaaf van Gaalen Tegenwoordig werken jongeren vooral in de supermarkt. En in de kassen werken vooral migranten

Rob is boos. Timmermans moet wat hem betreft zo snel mogelijk vertrekken, vanwege zijn ‘CO₂-belastingplannen’. En „homo of lesbo? Prima. Maar duw het niet zo in m’n gezicht,” zegt hij. En de huidige manier van seksuele voorlichting voor kinderen moet wat Rob betreft zo snel mogelijk stoppen.

Die opvatting doet denken aan een motie die in november werd aangenomen in de Westlandse gemeenteraad, waarin FVD opriep om een jongerenspreekuur over seksuele gezondheidszorg te schrappen. Daarmee zou ‘woke- en lhbti-gedachtengoed’ worden opgedrongen.

Dat mensen naar Nederland komen, begrijpt Rob best. En hij neemt ze ook niets kwalijk. Sterker, hij zou het ook doen als de mogelijkheid zich zou aandienen om te vluchten. „Maar we zitten nou eenmaal vol.” Hij verwijst naar het tekort aan huizen in het Westland. En het belang van de arbeidsmigrant voor de economie dan? Natuurlijk is het belangrijk dat er geld wordt verdiend. Maar dat moet wel eerlijk, zegt Rob. Voor de Westlanders die niet in de sector werken, en óók voor de arbeidsmigrant. „Zij worden soms ook uitgebuit.”

Dat klinkt toch anders dan het verkiezingsprogramma van Wilders, waarin hij schrijft een tewerkstellingsvergunning te willen instellen. De partij wil daarmee dat werknemers uit andere landen, ook bínnen de EU, toestemming moeten krijgen van de overheid om hier te mogen komen werken.

De PVV is juist goed voor het Westland, denkt Witkamp, omdat de partij de belangen van Nederland nu eens eindelijk vooropzet. Nu hebben tuinders vooral last van de overheid, volgens Witkamp. „De sector wordt blind belast.”

Buiten het centrum van Naaldwijk liggen industrieterreinen en daaromheen is de gemeente volgebouwd met kassen. Op de wegen rijdt een eindeloze stroom vrachtwagens met Duitse, Poolse of Nederlandse kentekenplaten. Een aantal kassen geeft een oranjeroze gloed af door de ledverlichting binnen.

Vroeger hadden tuinders geen intercoms en beveiligingscamera’s en kon je zo de kassen inlopen. Gustaaf van Gaalen (60) kan het weten. Hij groeide op in het Westland. Nu is hij bedrijfsvoerder van het Westlands Museum en geeft hij tussen de buien door rondleidingen.

Broer, zus, neef of nicht

Toen hij klein was, vertelt Van Gaalen achter de oude boerderij die is omgetoverd tot museum, hadden de kassen zijdeuren en waren de gevels nog niet witgekalkt. Met buurjongens kon hij in de kassen spelen van hun ouders. Hij zag de rozen groeien en tomaten rood kleuren. „Nu is dat niet meer mogelijk. Onder andere vanwege hygiënemaatregelen.”

Ook was het gebruikelijk om in kassen te werken. Het was Van Gaalens eerste bijbaantje. Hij begon als tomatenplukker. Daar werd je helemaal groen van, vertelt hij. Van Gaalen haalt zijn hand over zijn hoofd, alsof hij het groen weer uit zijn haren schudt. „Nu werken jongeren vooral in de supermarkt. En in de kassen werken vooral arbeidsmigranten.”

In het Westland wordt al heel lang getuinierd, weet hij. Goede grond, veel zonuren, een mild klimaat en de nabijheid van grote steden met vraag naar voedsel, maakten dat het gebied groot werd in de glastuinbouw.

Achter het museum wordt in de historische tuin uitgelegd hoe eerst muurtjes, toen glas en toen kassen belangrijk werden voor de tuinders. Bij die ontwikkeling hoort in de laatste decennia ook schaalvergroting, om te kunnen concurreren. Cijfers van de Wageningen University laten zien dat het totaal aantal hectaren glastuinbouw in Nederland sinds de jaren nul gelijk blijft (ruim 10.000 hectare, waarvan ongeveer 4.400 hectare in het Westland), maar het aantal bedrijven is gedaald van ongeveer 11.000 naar 3.500 in heel Nederland.

Het gevolg – vertel ook Adri Bom, voorzitter van Glastuinbouw Nederland en al dertig jaar woonachtig in het Westland – is dat vroeger iedereen in het Westland wel een broer, zus, neef of nicht had met een glastuinbouwbedrijf. Dat is nu minder vanzelfsprekend. „En daardoor boet het belang van de tuinbouw in bij verkiezingen”, zegt ze. „Steeds meer mensen hebben niet per se iets met tuinbouw.”

David Attenborough

Ze hoopt dat bij de coalitievorming van ‘de feiten’ wordt uitgegaan. „We moeten nadenken welke economie we in de toekomst willen. De arbeidsmarkt is nu al ontzettend krap, door vergrijzing wordt dat niet minder. Hoe de uitslag ook is, we blijven mensen nodig hebben van buiten Nederland.” Ze denkt dat niet de arbeidsmigranten het probleem zijn, maar het woningtekort, dat nu vooral via een frame wordt gekoppeld aan migranten. Dat tekort aan huizen, daar hebben Westlanders ook last van, zegt ze.

De Westlandse potplantenteler Olaf van der Voort, die het bedrijf van zijn vader overnam, merkt dat ook aan zijn medewerkers. „Zij zien Oekraïners of statushouders in huizen trekken, waar Nederlanders uitgaan. Terwijl de vraag naar woningen voor Westlanders ook groot is. Zo komen woningnood en migratie steeds dichter bij elkaar te liggen.”

Hij wil benadrukken dat David Attenborough in A Life on Our Planet (2020) pleit voor de Nederlandse glastuinbouw. Om de ongeëvenaarde efficiëntie, om de kennis. „Gaan we hier productie weghalen, dan verhuist die naar andere landen en verdwijnt kennis.”

Van der Voort zou graag een meerjarig plan zien voor de industrieën. „Wat willen we als land?” Doordat het beleid iedere vier jaar wordt omgegooid door de politiek, is het voor Van der Voort niet eenvoudig om te anticiperen op de toekomst. Terwijl zijn sector, zegt hij, aanzienlijk (namelijk 9,2 miljard euro) bijdraagt aan de economie.

Tegelijkertijd is hij niet in paniek door de winst van PVV en de mogelijke gevolgen voor de glastuinbouw op het gebied van arbeidsmigratie of duurzaamheid. De sector is innovatief, zegt hij. „Als ons werk lastiger wordt, dan verzinnen we vast een oplossing.”

Delen





Mail de redactie