Koos Janssen (68) begint steeds luider te praten. „Moeten de Afghaanse evacués straks wéér halsoverkop naar een andere plek? Het Rijk moet niet vergeten dat ze eigenlijk gasten van de staat zijn. Het zijn nota bene de collega’s van defensie!”
De burgemeester van de gemeente Zeist maakt zich al weken druk over de dreigende sluiting van het Walaardt Sacré Kamp in Huis ter Heide, dat sinds de zomer van 2021 fungeert als opvanglocatie voor Afghaanse vluchtelingen en hun gezinsleden. Nu wonen hier 305 mensen (de maximale capaciteit is 430). Defensie wil dat in januari nog maar honderd Afghanen op het terrein verblijven, in maart moet iedereen weg zijn.
De kazerne werd daags na de val van Kabul ingezet als tijdelijke thuishaven voor evacués die hun leven niet meer zeker zijn onder het nieuwe Taliban-regime, vanwege het werk dat ze voor Nederlandse militairen en maatschappelijke organisaties hadden gedaan. Sindsdien wonen Afghaanse vluchtelingen in een bosrijke omgeving in langwerpige, verouderde gebouwen.
Deze ochtend is het grauw en mistig. Hier en daar lopen gesluierde vrouwen bellend over het terrein. „Dit is een fijne locatie voor de mensen, hier komen ze tot rust”, zegt Janssen meermaals terwijl hij een rondleiding geeft.
Lees ook
Zo verliep de chaotische evacuatie uit Kabul
Landelijke politiek
De sluiting is opmerkelijk, omdat demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) juist vrijdag een oproep deed aan lokale bestuurders om vóór 1 januari vierduizend opvangplekken voor asielzoekers beschikbaar te maken. Daarbij noemt hij zelfs locaties van defensie als opvangoptie, en benadrukt dat hij daarvoor toestemming van gemeentebesturen nodig heeft. En dit terwijl de sluiting van de Afghanenopvang in Zeist nog in de lucht hangt. En hier staat het gemeentebestuur nog steeds achter de locatie als opvangplek voor Afghaanse vluchtelingen. „De geloofwaardigheid van de overheid boet aan kracht in als dit soort gedoe zich voordoet”, constateert burgemeester Janssen.
Opnieuw was het een tumultueuze week rond de opvang van asielzoekers. Jaap Velema, de burgemeester van de gemeente Westerwolde waar Ter Apel onder valt, zag zich maandag genoodzaakt opnieuw de landelijke politiek en andere gemeenten op te roepen hun verantwoordelijkheid te nemen in het oplossen van de crisis in de asielopvang. Die duurt al zeker anderhalf jaar.
In Zeist kwam het burgemeester Janssen geheel per toeval ter ore dat defensie de kazerne terug wil. Hij moet dit verhaal van zichzelf „heel elegant” vertellen en wil voorkomen dat hij zich lelijk uitdrukt. Janssen: „Was het maar gegaan zoals wij hier nu zitten, aan tafel.”
Zoiets gaat sluipenderwijs, legt hij uit. Dan zegt een kazernecommandant tegen medewerkers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) dat de termijn van de locatie afloopt en dat de kinderen hier tot januari nog naar school kunnen: daarna is het over. De geschrokken medewerkers van het COA wenden zich vervolgens tot de basisschool waar 25 Afghaanse kinderen elke dag met de bus naartoe gaan. De schooldirectie trekt op haar beurt aan de bel bij de onderwijswethouder, die het college van B en W op de hoogte brengt.
Zo kwam de burgemeester dus achter de aanstaande sluiting. Sindsdien proberen hij en Hans Oosters, de Utrechtse commissaris van de koning, de landelijke overheid te „behoeden voor deze vergissing”. Donderdag stuurden ze Van der Burg een brief waarin ze aandringen op directe afgelasting van de sluiting. Janssen en Oosters wijzen de staatssecretaris daarbij op het „actuele nijpende tekort aan opvangplekken”.
Janssen blijft zijn woorden zorgvuldig kiezen. „Als je iemand om een gunst vraagt, dan moet je diegene ook blijven helpen.” Toen Afghanistan op 15 augustus 2021 weer in handen van de Taliban viel, werd Janssen door een topambtenaar van het ministerie van Defensie gebeld. De nood was aan de man, tekent de burgemeester op uit dat telefoongesprek. Of Zeist een steentje bij wilde dragen. „Daar gaan wíj een succes van maken”, was Janssens antwoord. „Samen.”
In het persbericht dat de gemeente Zeist bij de opening van de tijdelijke opvang publiceerde, staat een afloopdatum voor de vergunning genoemd: 1 januari 2024. „Voor het Rijk is een einddatum heilig”, verklaart Janssen nu. Hij blijft zich afvragen hoe men zich in een crisis daaraan denkt vast te kunnen klampen. Nederland, zegt hij, zit immers al jaren met een groot vluchtelingenvraagstuk. Provincies en gemeenten willen volgens hem graag meehelpen aan een oplossing. En dan willen ze een „goede locatie” gaan sluiten. „En dat in een tijd waarin overal tekorten aan zijn en de staatssecretaris om opvangplekken smeekt.” Hij somt op: hier is medische zorg, onderwijs en – niet geheel onbelangrijk – omwonenden zijn het gewend en zijn tevreden.
Rust
Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat weten dat Van der Burg komende week in gesprek gaat met commissaris van de koning Oosters en burgemeester Janssen. „Het enige wat ik kan melden is dat de gesprekken met diverse partijen over Zeist nog lopen”, zegt een woordvoerder van de staatssecretaris.
Een woordvoerder van het ministerie van Defensie zegt dat er gesprekken worden gevoerd met Justitie en Veiligheid. „Meer kunnen we niet kwijt.”
„Wij zijn één overheid, hè. Ik wil mijn energie eigenlijk niet kwijt hieraan. We horen één overheid te zijn”, verzucht burgemeester Janssen. In de brief van donderdag wordt Van der Burg gevraagd om de sluiting tot in elk geval juli 2024 uit te stellen. „Ik wíl dat eigenlijk helemaal niet!” Wat hij wel wil? „Rust, stabiliteit en voorspelbaarheid.”
Lees ook
Van de paniek in Afghanistan, naar een omheind grasveld in Noord-Groningen
Leeslijst
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122081507-c5f58f.jpg|https://images.nrc.nl/B3in-6BiTwBWnih2iF41mHMUgfM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122081507-c5f58f.jpg|https://images.nrc.nl/FQjVwWhm1qxFZ8mYYFFk7-fLgdI=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122081507-c5f58f.jpg)
