De zeer omstreden oud-president Alberto Fujimori van Peru is woensdagavond om 18.30 uur lokale tijd vrijgelaten uit de gevangenis. De 85-jarige Fujimori zat een celstraf van 25 jaar uit vanwege mensenrechtenschendingen onder zijn bewind in de jaren negentig, maar het grondwettelijk hof had dinsdag op basis van „humanitaire gronden” zijn onmiddellijke vrijlating bevolen. Fujimori kampt met ernstige gezondheidsproblemen, waaronder luchtwegaandoeningen, gezichtsverlamming en hypertensie.
Het hof bekrachtigde daarmee een later teruggedraaide gratieverlening uit 2017 van toenmalig president Pedro Pablo Kuczynski, die op veel kritiek stuitte van mensenrechtenactivisten en de families van zijn slachtoffers. Vorig jaar deed het hof ook al een uitspraak in het voordeel van Fujimori, maar die werd onder druk van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens opgeschort.
Moordcommando’s
Na van 1990 tot 2000 aan de macht te zijn geweest werd Fujimori in 2009 veroordeeld voor het opdracht geven tot massamoord op 25 mensen en ontvoeringen. Zijn regering voerde destijds een keiharde strijd tegen de maoïstische rebellenbeweging Lichtend Pad en zette daarbij nietsontziende moordcommando’s in die ook vele slachtoffers maakten onder gewone burgers.
Lees ook Het unieke, ultieme kwaad duikt telkens weer op
Fujimori wordt door veel Peruanen beschouwd als wrede dictator die de democratie heeft misbruikt, maar anderen zien hem juist als held vanwege zijn economische beleid en omdat hij het land beschermd zou hebben tegen terroristen. Toen hij in 2017 gratie had gekregen vroeg Fujimori vanuit een ziekenhuisbed „vergeving” aan de bevolking. Hij zei toen dat zijn regering breed gewaardeerd werd, maar dat hij ook moest erkennen dat hij „velen heeft teleurgesteld”.
Vrijlating live uitgezonden
Na opnieuw vijf jaar in de gevangenis te hebben doorgebracht werd de nieuwe vrijlating van Fujimori woensdag uit de gevangenis Barbadillo in het oosten van de hoofdstad Lima live uitgezonden op de Peruaanse televisie.
Hij werd opgehaald door twee van zijn kinderen, onder wie zijn dochter Keiko die al drie keer vergeefs een gooi heeft gedaan naar het presidentschap van Peru en in 2020 enkele maanden vastzat op verdenking van corruptie. Een groep dolenthousiaste aanhangers omringde de grijze auto waarin de broos ogende Fujimori werd vervoerd en juichte hem toe.
In de tweede aflevering van deze driedelige zomerserie over technologie laat redacteur Juurd Eijsvoogel zien hoe technologische ontwikkelingen oorlogen doen veranderen. In een permanente wisselwerking tussen het slagveld en laboratoria worden nieuwe toepassingen razendsnel ingezet, uitgetest en aangepast. Hoe verschillen huidige drones van de drones die de VS gebruikte tijdens de War on Terror? Wat is de rol van AI in moderne oorlogsvoering? Welke nieuwe morele dilemma’s ontstaan hierbij? En zijn autonome wapensystemen eigenlijk nog te stoppen?
NRC Vandaag is met vakantie, maar we zijn niet helemaal weg. Deze week hoor je de zomerselectie: vijf van onze beste afleveringen van afgelopen jaar. Deze aflevering kwam eerder uit op 28 maart.
De genderpoli van Amsterdam UMC trekt meer patiënten dan ooit en moet zich tegelijkertijd verdedigen tegen steeds fellere kritiek. Een kleine groep patiënten is onderwerp geworden van een politieke strijd. Redacteur Kim Bos liep anderhalf jaar mee op de poli en zag de dilemma’s van artsen: wanneer kan iemand in transitie?
In de oceaan voor de kust van het oostelijke Russische schiereiland Kamtsjatka vond woensdagnacht om even voor half twee Nederlandse tijd een zeer krachtige aardbeving plaats met een magnitude van 8,8. Onmiddellijk gaven de autoriteiten een tsunamiwaarschuwing af. Het epicentrum van de beving lag 130 kilometer uit de kust, in een gebied waar seismische activiteit overigens aan de orde van de dag is. Maar deze beving was wel uitzonderlijk krachtig, en komt op plaats zes van de krachtigste aardbevingen die ooit zijn gemeten.
„Dit is wel een opmerkelijk krachtige aardbeving ja”, zegt aardwetenschapper Rob Govers van de Universiteit Utrecht. „Bevingen van 8,5 of groter komen wereldwijd niet vaker voor dan een of twee keer per decennium. In de periode van 1964 tot 2004 was er zelfs geen enkele aardbeving die nabij een magnitude van 9 kwam.”
Berichten over dat de schade van deze beving lijkt mee te vallen, komen op Govers over als ongeloofwaardig. „Het epicentrum van de hoofdschok lag op niet meer dan 130 tot 150 kilometer van de dichtstbijzijnde stad, Petropavlovsk, met 200.000 inwoners. Het kan niet anders dan dat daar ook gebouwen zijn beschadigd en slachtoffers zijn gevallen. Daar komt bij dat het epicentrum eigenlijk niet één punt is. Het gaat om een zwerm van grotere en kleinere aardschokken die zich uitstrekt over een gebied van in totaal 400 bij 150 kilometer. Dan is die afstand tot bewoond gebied minimaal.”
Het gebied waar de aardbeving plaatsvond is een bekende subductiezone, een gebied waar de Pacifische aardplaat onder de Noord-Amerikaanse plaat schuift. Daar is op de zeebodem een diepe trog waar schuifspanningen tussen de over elkaar glijdende aardplaten optreden, en daarachter een ring van vulkanen waar magma omhoogkomt. „Geologen verwachten hier wel grote aardbevingen, zeker omdat de tektonische beweging hier behoorlijk snel gaat, met een verschuiving van wel acht centimeter per jaar. De spanning tussen de platen loopt snel op tot het losschiet met een aardbeving tot gevolg. Er zijn voortdurend kleinere bevingen, met soms een krachtige uitschieter, zoals nu. In 1952 was er ook bij Kamtsjatka een aardbeving met een magnitude 9. Op 20 juli was er in het gebied al een beving die we nu zien als voorschok, met een kracht van 7,5.”
Subductiegebieden zijn berucht omdat een aardschok daar in potentie tot een grote tsunami kan leiden. Plotselinge bewegingen van de diepe zeebodem brengen veel energie over op de waterkolom erboven, waardoor een golf wordt opgewekt. De tsunami verplaatst zich in het diepe water van de oceaan vrijwel ongeremd, wat verklaart dat er nu tot in Chili en Nieuw-Guinea tsunamiwaarschuwingen zijn afgegeven.
In diep water gaat de golf met duizend kilometer per uur, „net zo snel als een verkeersvliegtuig”, zegt Govers. Maar aangekomen bij een kust aan de overkant wordt het water ondieper en ontstaat een stuwing, „net als auto’s die in een file komen”. Waar de tsunami op de open oceaan nog een golfje was van enkele tientallen centimeters, kan hij aan de kust aanzwellen tot een metershoge golf. „De enige kant die het water daar op kan is omhoog”, zegt Govers. Vaak trekt de zee zich aan de kust eerst terug, om daarna in een grote vloedgolf of serie van golven terug te keren.
De enorme watermassa kan grote verwoesting aanrichten, ook nog aan de overkant van de oceaan. „Dat zagen we in 2004 ook bij de grote beving bij Sumatra, waarbij een tsunami ook nog heel veel slachtoffers maakte in het Afrikaanse land Somalië, aan de overkant van de Indische Oceaan.”
Overigens constateert Govers dat de informatievoorziening vanuit de Amerikaanse overheid veel kariger is dan normaal – het effect van bezuinigingen door de Amerikaanse regering-Trump, denkt hij. „Normaal krijgen we zo’n twee uur na zo’n krachtige aardbeving wel een gedetailleerde analyse over hoe het precies is verlopen. Heel belangrijk voor het inschatten van de ernst van een mogelijke tsunami is bijvoorbeeld of de breuk na de initiële schok op grote diepte zich heeft verplaatst naar dichter onder het oppervlak. Die informatie ontbreekt nu, waardoor het lastig inschatten is hoe het nu verder zal verlopen.”
De verplaatsing van de tsunami wordt nu nog wel in kaart gebracht door een beperkt aantal meetstations in de oceaan die de drukverandering op de zeebodem meten en zo de tsunamigolf van circa vijftig centimeter voorbij zien komen. Govers verwacht overigens dat grote rampen voorkomen kunnen worden doordat mensen langs de oceaankust nog op tijd gewaarschuwd kunnen worden om naar hoger gelegen gebieden te vluchten.
