Heel even leek het erop dat boeren en tuinders, na de enorme winst bij de Provinciale Statenverkiezingen van dit voorjaar, ook de Tweede Kamer zouden kunnen ‘overnemen’. Maar de BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas zakte snel weg in de peilingen en haalde bij de Kamerverkiezingen op 22 november nog maar zeven zetels. En van die zeven BBB’ers hebben er slechts drie iets met de agrarische sector.
Dus ziet het gemiddelde Kamerlid er de komende jaren weer gewoon uit zoals altijd: man, tussen de 35 en 49 jaar, academisch geschoold, politieke ervaring, wonend in de Randstad. Toch blijft niet alles bij het oude. Drie opvallende ontwikkelingen:
Onervarenheid
Als PVV’er Raymond de Roon in de kamerbankjes om zich heen kijkt, ziet hij iets bijzonders: bakken aan ervaring. Zelf draait De Roon, met zijn 71 jaar het oudste Kamerlid, al ruim zeventien jaar mee. De oud-officier van justitie is in zijn fractie niet de enige. Ook Fleur Agema, Martin Bosma, Dion Graus, Tony van Dijck en Barry Madlener (al maakte die tussendoor een uitstapje naar het Europees Parlement) zijn er al bij sinds het prille begin in 2006, toen de PVV met negen Kamerleden haar debuut maakte. Geert Wilders zit er nog langer – eerst als lid van de VVD-fractie – en is nu zelfs nestor van de Tweede Kamer.
De PVV-fractie is daarmee een opvallende uitzondering. Want de omloopsnelheid van Kamerleden ligt hoog. 67 nieuwkomers zitten vanaf woensdag in de Kamer, plus 46 mensen die pas sinds de vorige verkiezingen in 2021 – of zelfs nog korter als ze tussentijds instroomden – van het parlement deel uitmaken, blijkt uit cijfers van het Parlementair Documentatie Centrum (PDC). Dat maakt samen 113 mensen die de procedures nog goed moeten leren, zich de dossiers eigen moeten maken en hun weg in het soms vrij ondoorgrondelijke Tweede Kamergebouw moeten vinden.
Die onervarenheid komt dan ook weer voor een groot deel door dezelfde PVV; de partij van Wilders is zo groot geworden dat als vanzelf veel Kamerleden nieuw zijn, al zijn zo’n twintig van hen nu al actief in de provinciale of gemeentelijke politiek.
De PVV is niet de enige. Ook de andere grote winnaar, NSC, brengt behoorlijk wat onervaren mensen de Kamer in, zoals microbioloog en oud-NRC-columniste Rosanne Hertzberger, universitair hoofddocent zorgsystemen Daniëlle Jansen, strafrechter Judith Uitermark en Faith Bruyning, slachtoffer van het Toeslagenschandaal.
Lees ook
Hoe nu verder? Een gids door de nieuwe politieke werkelijkheid
Praktisch opgeleiden
Hoogleraar bestuurskunde Mark Bovens van de Universiteit Utrecht agendeerde in 2011 de ‘diplomademocratie’, waarin de macht in de Tweede Kamer aan de hoogstgediplomeerden is. Die Kamerleden verliezen het contact met de denkwereld en cultuur van lageropgeleiden. Tien jaar later moest hij bedroefd constateren dat de situatie er niet beter op was geworden: 80 procent van de Kamerleden was academisch geschoold, 10 procent had een hbo-opleiding afgerond: samen 90 procent.
Na de laatste verkiezingen lijkt de situatie net wat anders. Volgens cijfers van het PDC zitten er straks 67 procent academici in de Kamer en 17 procent hbo-geschoolden: samen 84 procent. Interessant is de komst van Kamerleden die praktisch zijn opgeleid.
Neem, opnieuw, de PVV. Rachel van Meetelen uit Bergen op Zoom maakte nooit haar middelbare school af en is nu uitbater van een poffertjeskraam. Ze kwam bij de PVV terecht in de coronatijd, toen ze namens kermisondernemers tot in de Kamer aan toe een hogere compensatievergoeding eiste. Of metaalbewerker Eric Esser, werkzaam bij een machinefabriek in Veghel. Voor de PVV komen ook een beveiligingsmedewerker (Vincent van den Born), beveiligingsmonteur (Patrick Crijns), eigenaar van een stoffeerbedrijf (Peter van Haasen) en bedrijfsleider van een supermarkt (Patrick van der Hoeff) in de Kamer.
NSC heeft vooral veel (oud)-politici en experts in hun vakgebied: een directeur-bestuurder bij een woningcorporatie, een pensioendeskundige, een voormalig ambassadeur. De VVD levert dan weer een bakker/patissier, inmiddels eigenaar van een bakkerij: Arend Kisteman.
De regio
Wat verder opvalt, zegt onderzoeker bij het PDC en hoogleraar parlementaire geschiedenis Bert van den Braak aan de Universiteit Maastricht, is dat „de regionale spreiding opvallend groot is”. Terwijl in 2021 nog 70 procent van de Kamerleden uit de Randstad (Zuid-Holland, Noord-Holland en Utrecht) kwam, is dat nu gedaald naar 56 procent. Vooral ook weer door de PVV, zegt Van den Braak, maar ook door NSC en BBB. „Vroeger zorgde het CDA voor regionale spreiding, nu hebben deze partijen dat overgenomen.”
Dat is bijvoorbeeld goed te zien aan Noord-Brabant; die provincie was dankzij het CDA altijd goed vertegenwoordigd in de Kamer. Nu komt maar 8 procent van de Kamerleden uit Brabant, terwijl daar bijna 15 procent van de bevolking woont. Het aandeel Kamerleden uit Zuid-Holland blijft verreweg het grootst: bijna 30 procent woont daar.
En verder nog…
De PVV is een echt mannenbolwerk: maar zeven van de 37 PVV’ers zijn vrouw. Voor GroenLinks-PvdA, VVD, BBB en PvdD komen juist meer vrouwen dan mannen in de Tweede Kamer. Voor het eindtotaal maakt dat niets uit: van de Kamerleden is 89 man en 60 vrouw, evenveel als in 2021. Voor het eerst is ook een non-binair persoon de Tweede Kamer ingestemd: Ines Kostic van de PvdD.
Het jongste Kamerlid is Habtamu de Hoop van GroenLinks-PvdA (25), de Fries die al sinds 2021 in de Kamer zit. In tegenstelling tot twee jaar geleden werd maar één Kamerlid met voorkeursstemmen gekozen: Daniëlle Hirsch (GroenLinks-PvdA), directeur van milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS.
En dan nog iets om op te letten: 37 van de 45 kandidaten op de PVV-lijst zijn nu in het parlement verkozen. Als er fractieleden minister of staatssecretaris worden, of tussentijds opstappen, worden ze vervangen door de volgende op de lijst. Het einde van de lijst van de PVV kan dan snel in zicht komen. Nieuwe kandidaten aandragen mag niet, dus in dat geval blijft er een zetel leeg.
Leeslijst
