Voor iedere Amerikaan die snakt naar een parallel universum waarin komend jaar geen herhaling plaatsvindt van de donkere verkiezingsstrijd tussen de bejaarden Joe Biden en Donald Trump is Nikki Haley een schaduwplantje om te koesteren. Voor toeschouwers overzee is haar buitenlandbeleid, waarin de NAVO en hulp aan Oekraïne centraal staan, reden om zich aan haar kandidatuur vast te klampen.
Haar opmerking dat ze het grotendeels met het beleid van haar oude baas Trump eens is, maar dat „terecht of onterecht, chaos hem achtervolgt”, wordt geduid als een briljante strategie om zich van de ex-president te onderscheiden zonder zijn kiezers te verjagen. Dat zij, voormalig gouverneur, dit zei op een evenement in haar thuisstaat South Carolina, waar duizenden fans op afkwamen en honderden buiten moesten wachten, wordt gezien als teken van haar potentieel.
En hoe zij in het laatste televisiedebat tussen de Republikeinse kandidaten Ron DeSantis te kakken zette, zou de doodssteek voor diens campagne kunnen zijn. Toen stokebrand Vivek Ramaswamy haar, de enige vrouw op het podium, bestempelde als „Dick Cheney op hakken van 7,5 centimeter” reageerde zij: „het zijn hakken van 12,5 centimeter. En die draag je alleen als je erop kunt rennen”. Een sneer naar gouverneur DeSantis – eerder gelauwerd als de enige die Trump zou kunnen verslaan – die zich ongemakkelijk voortbeweegt op cowboylaarzen waar volgens schoenmakers verhogende inlegzooltjes inzitten om hem langer te doen lijken.
In een gewone voorverkiezingsrace van de partij die niet in het Witte Huis zit, zou de opmars van Nikki Haley (51) spectaculair zijn. De aanhang van de Republikeinse oud-gouverneur en voormalig ambassadeur verdrievoudigde sinds ze in februari haar kandidatuur voor het presidentschap aankondigde. Ze sleepte onlangs de steun binnen van donateurs met hele diepe zakken en veel organisatorische mankracht, zoals de conservatieve miljardair Charles Koch. En ze schittert – eigenlijk als enige – in de interne debatten, waarvan woensdagavond de vierde plaatsvindt.
In een normale voorverkiezingscampagne zou er gespeculeerd worden over hoe Haley de impopulaire Biden van de troon zou kunnen stoten om de eerste vrouwelijke en de eerste Aziatisch-Amerikaanse president van de Verenigde Staten te worden.
Beste van de rest
De huidige race om de Republikeinse presidentsnominatie is echter alles behalve gewoon. Donald Trump, de ex-president die zijn verlies in 2020 nooit geaccepteerd heeft en terechtstaat in vier strafzaken, is opnieuw kandidaat. Hij blijft onnavolgbaar populair in zijn partij. Volgens peilingen prefereert zeker 60 procent van de Republikeinse kiezers hem boven wie dan ook.
Voor Haley lijkt het hoogst haalbare daarom de beste van de rest te worden en gouverneur DeSantis te verslaan om de tweede plek. De kans bestaat ook dat Trump (77) haar tot zijn running mate maakt en ze vicepresident kan worden. Al lijkt hij nu niet bereid de nieuwste favoriet van het establishment naast zich te dulden. Zeker nu hij volgens steeds meer peilingen sterker staat dan president Biden.
Sowieso is Haleys gestage opkomst interessant voor het verdere verloop van de allesbehalve normale voorverkiezingen, die volgende maand beginnen in Iowa. Mocht zij de primaries winnen in enkele staten, zoals New Hampshire en South Carolina, terwijl Trump voor de rechter staat, dan is een wonder altijd mogelijk. Bovendien kan haar populariteit richtinggevend zijn voor de toekomst van de Republikeinse Partij na Trump. Kiezers verwerpen de anti-Trump-route die rivaal Chris Christie bewandelt. Maar ze lopen op dit moment ook niet warm voor een slap aftreksel als DeSantis of een extreme trumpist als Ramaswamy. Haley laveert daar precies tussen.
Loopbaan in South Carolina
Nimarata Nikki Randhawa werd in 1972 geboren in de zuidelijke staat South Carolina, waarheen haar Indiase ouders geëmigreerd waren voor haar vaders werk als universitair docent biologie. Ze studeerde aan de lokale Clemson University voordat ze accountant werd in het kledingbedrijf dat haar moeder had opgezet. Na haar huwelijk met beroepsmilitair Michael Haley bekeerde ze zich van het sikh-geloof tot het christendom. Ze werd actief in maatschappelijke organisaties voor zakenvrouwen en fondsenwerving. Ze stemde regelmatig op Democraten en het was een speech van Hillary Clinton die haar inspireerde om de politiek in te gaan.
Maar de beste kans daartoe deed zich voor toen het er in 2004 op leek dat de Republikeinse afgevaardigde die al dertig jaar haar district vertegenwoordigde met pensioen zou gaan. Zij stelde zich kandidaat voor die zetel in het Huis van Afgevaardigden van haar staat. En ze versloeg hem in voorverkiezingen, nadat hij besloot toch nog een ronde mee te doen. In 2010 klom ze op tot gouverneur van haar staat, een positie die tot dan – en sindsdien – alleen door witte mannen is bekleed.
Als afgevaardigde en gouverneur profileerde ze zich op het verlagen van belastingen, een streng immigratiebeleid en meer macht van ouders over het onderwijs van hun kinderen. Ze steunde wetgeving die de mogelijkheid voor abortus beperkte, maar toonde zich lang niet zo radicaal als sommige van haar huidige Republikeinse tegenstanders.
Haley kreeg in 2015 nationale bekendheid nadat een neonazi negen mensen doodschoot in een zwarte kerk in Charleston. Zij liet in reactie daarop de Confederate Flag (een nostalgisch symbool van zuidelijke onafhankelijkheid en van racisme) van het staatscapitool verwijderen.
Op afstand van Trump
Toen Donald Trump de Republikeinse partij overdonderde, wees ze zijn presidentskandidatuur af. Maar zodra hij, eenmaal verkozen, haar vroeg zijn ambassadeur bij de Verenigde Naties te worden, accepteerde zij die baan. Haley bleek bij de VN een stabiele partner in turbulente tijden voor bondgenoten. Ze maakte de chaos van de regering-Trump van binnenuit mee, maar wist zich er, op afstand in New York, grotendeels aan te onttrekken. En ze kwam er ongeschonden uit. Toen ze na twee jaar zelf ontslag nam, gingen zij en Trump hartelijk uit elkaar. Wel met de toezegging dat zij hem niet zou uitdagen als presidentskandidaat.
Inmiddels is de liefde van de ex-president voor zijn ambassadeur bekoeld. Nu zij opklimt in de peilingen, noemt hij haar birdbrain (onnozelaar), al richt hij zijn peilen nog altijd meer op DeSantis, die hij als grotere bedreiging ziet.
Mediahype?
Dat is wel begrijpelijk, want zo indrukwekkend is de recente klim van anti-chaoskandidaat Haley in de peilingen (van ruim 3 naar iets meer dan 10 procent) nu ook weer niet. Zeker wanneer wordt meegewogen dat de ook als gematigd geziene Mike Pence en Tim Scott recentelijk uit de race stapten en hun schaarse fans vooral in haar een alternatief zien.
De mediahype rond Haley in de afgelopen weken werd door Politico al afgedaan als een boomlet (opkomstje) die vooral aantoont dat verveelde journalisten die de campagne volgen hunkeren naar een alternatief voor nog eens Biden vs. Trump. Het is zeer twijfelachtig of Haley, wanneer Trump uiteindelijk het veld ruimt, echt de voorvrouw van een nieuwe generatie Republikeinen kan zijn. Daarvoor is ze, ondanks al haar firsts als migrantendochter, waarschijnlijk niet genoeg America First.
Leeslijst