Het klimaat deelt mijn kinderwens niet. En nu?

Posted on November 16, 2023 by admin

Ik ben 32 en de tijd dringt. Voor mijzelf en voor de wereld. Voor mij omdat mijn eicellen niet onbeperkt beschikbaar zijn. En voor de wereld omdat, tja, bijvoorbeeld omdat deze zomer het extreme weer alle mondiale records brak. Na veel wikken en wegen weet ik inmiddels dat ik graag een kind zou krijgen, maar hoe kan ik dat verenigen met mijn donaties aan Extinction Rebellion? Is het niet veel beter om géén kinderen op de aardbol te zetten?

Met vriendinnen en vriendlief heb ik het eindeloos over hoe we die kinderwens met het redden van de aarde kunnen verenigen. En we zijn niet de enigen met die vraag. In een onderzoek in tien landen onder in totaal 10.000 jongeren tussen de 16 en 25 jaar, in 2021 gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet, antwoordden vier van de tien respondenten dat ze vanwege de klimaatcrisis niet zeker waren of ze kinderen wilden. En hoewel ik niet elke nacht wakker lig, is ook dit een vraag die me regelmatig uit mijn slaap houdt: in wat voor wereld breng je die kinderen dan groot? En kan je hierop ooit een antwoord geven, of is dit een vraag die van alle tijden is?

Milieubelasting

Eerst maar even de feiten: mensen zijn slecht voor het milieu.

De gemiddelde Nederlander stoot 9 ton CO₂uit, volgens voorlichtingsbureau Milieu Centraal. Dan is de rekensom snel gemaakt: meer mensen betekent meer uitstoot. Een kind krijgen is dus slecht voor het klimaat. Dat bevestigt ook een onderzoek van Oregon State University uit 2009, opvallend genoeg tot nu toe het enige originele wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp. Vrijwel iedereen die nadenkt over kinderen en klimaat is met de resultaten bekend: het krijgen van een kind maakt vrijwel alle andere milieumaatregelen ongedaan. Mijn vegetarische maaltijden en kampeervakanties net over grens wegen dus niet op tegen de milieubelasting van een baby.

Toch valt op de resultaten van de studie wel iets af te dingen. De onderzoekers namen bij hun berekeningen álle mogelijke CO₂-uitstoot van de kinderen mee, dus ook de uitstoot van beide ouders. Daarmee namen ze aan dat moeder en vader verantwoordelijk zijn voor 50 procent van hun kind (zij zijn immers degenen die het op de wereld zetten), voor een kwart van die van hun kleinkind, voor een achtste voor een achterkleinkind, enzovoorts. Met die rekenmethode schiet de CO₂-meter omhoog. Volgens de wetenschappers zou elk nieuw kind in een ontwikkeld land 60 ton per jaar aan broeikasgassen uitstoten – een gigantisch verschil met de 9 ton per jaar die Milieu Centraal berekende. Ouders worden verantwoordelijk gehouden voor uitstoot die honderden jaren na hen plaatsvindt.

Trans-Atlantisch vliegen

Maar in de veertien jaar na publicatie van het onderzoek is meer onderzoek gedaan naar de milieu-impact van kinderen en zijn nieuwe methoden ontwikkeld voor de aanpak van CO₂. Inmiddels is bekend dat mensen hun ecologische voetafdruk behoorlijk kunnen verlagen door niet te vliegen, elektrisch te rijden, het huis te isoleren, vegetarisch te eten. The Washington Post liet zo’n positieve toekomstvariant zien in een eigen analyse van de cijfers: stel dat Amerika de klimaatdoelen van 2050 haalt, dan is het krijgen van een kind minder belastend voor het milieu dan autorijden of trans-Atlantisch vliegen. En wie zegt dat er niet nog meer innovaties komen waarmee we onze klimaatimpact kunnen beperken?

Ik stuur de resultaten naar een vriendin die bij het zien van elke kinderwagen spontaan begint te kirren. Van alle zorgen die we hebben rondom ouderschap, is klimaat wel een van de grootste.

‘Goed nieuws’, app ik, ‘we kunnen ons voortplanten!’

‘Heel goed’, reageert ze, met twee uitroeptekens. ‘Alleen vraag ik me af of de wereld voor ons toekomstig kroos ook nog een leuke plek is?’

Rampscenario’s

Dat is de tweede klimaatangst: niet de impact die kinderen op het klimaat hebben, maar de impact die het klimaat op hén zal hebben. Het is een reële angst dat de komende generatie gaat lijden onder de opwarming van de aarde. De kans op extreem weer neemt toe: deze zomer zagen we een keur aan overstromingen, bosbranden en stormen. En de verandering van het klimaat heeft niet alleen invloed op de natuur. Oorlogen om grondstoffen, klimaatvluchtelingen: zulke rampscenario’s vinden nu al plaats. Het is die gitzwarte versie van de toekomst waarom ik aan Extinction Rebellion doneer.

Die eco-anxiety is niet alleen iets wat toekomstig ouders parten speelt. Onderzoeksbureau Morning Survey ondervroeg dit jaar in opdracht van computermaker HP ouders wereldwijd over hun gevoelens rond klimaatbeleid. Maar liefst 91 procent van de ondervraagden maakte zich zorgen over klimaatverandering, en dat beïnvloedde de vraag of zij meer kinderen wilden. Meer dan 60 procent van de ouders zei „waarschijnlijk” bereid te zijn meer te betalen voor duurzame producten, zelfs nu de prijzen van het levensonderhoud stijgen. Een beetje eco-angst over het lot van hun kinderen is misschien dus niet zo verkeerd.

Minimensen

Ik bel mijn zus. De keuze om kinderen te krijgen is zij al gepasseerd: inmiddels lopen er vier (ontzettend goed gelukte) minimensen in haar huis rond.

„Om eerlijk te zijn was het niet echt iets waar ik over nadacht toen ik de eerste kreeg”, zegt ze. „Niet dat klimaatverandering toen nog niet bestond. Ik had er gewoon niet over nagedacht dat géén kinderen krijgen ook een optie was.”

„En als je nu zou besluiten?”, vraag ik. Ik probeer een antwoord op mijn vraag uit haar te peuteren.

„Ik zou geen andere beslissing genomen hebben. Kinderen krijgen raakt ook aan zingeving: wat maakt je leven de moeite waard? En dat is zo persoonlijk. Die beslissing kan je alleen voor jezelf nemen.”

Ook van mijn zus dus geen kant-en-klaar advies. Wellicht is een duidelijk antwoord op de vraag ‘kinderen en klimaat, gaat dat samen?’ gewoon een wensdroom van me. Eigenlijk wil ik dat iemand me vertelt dat het allemaal wel goedkomt: als ik maar een elektrische auto ga rijden en mijn kind niet op vliegvakantie stuur is het allemaal in orde!

Plussen en minnen

Maar misschien is de vraag zelf unfair. Een kind op deze wereld zetten is meer dan een kwestie van plussen en minnen. Zoals mijn zus zegt: de wens om ze te krijgen is er één van zingeving. Kinderen zijn geen consumptiegoederen. De verantwoordelijkheid voor de uitstoot van kinderen volledig bij de ouders leggen, negeert het feit dat de grootste vervuilers nog altijd bedrijven zijn. Volgens Milieudefensie zijn wereldwijd 25 bedrijven verantwoordelijk voor 50 procent van alle CO₂-uitstoot. Individuele acties hebben invloed, maar om de klimaatdoelen te halen is vooral goed beleid nodig (iets om te onthouden als we weer naar de stembus gaan).

Uiteindelijk zijn het geen onderzoeken die me iets van een antwoord geven op de vraag of mijn kinderwens wel oké is. Ook ik kan er geen simpele optelsom van maken. Hardop zeggen dat ik graag een kind wil, voelt als in het diepe springen – op eenzelfde manier als verliefd worden. De belangrijkste dingen spelen zich in mijn onderbewuste af. De plotselinge vertedering bij het zien van babysokjes. Ineens denken dat een kinderwagen met brede wielen in het bos toch wel heel handig is. Het zijn allemaal gedachtes die wijzen op een kindvormig gat in mijn hart. Daar hebben al die onderzoeken die ik heb gelezen maar weinig invloed op gehad.

Redden

Het is een gedicht van de Amerikaanse Maggie Smith, Good Bones, dat het dichtst in de buurt komt bij hoe ik er nu over denk. In het gedicht laat ze zien hoe ze haar kinderen de wereld probeert te verkopen:

Any decent realtor / walking you through a real shithole, chirps on / about good bones: This place could be beautiful, / right? You could make this place beautiful.

Het is dat geloof, dat de wereld een mooie plek kan zijn, die mijn kinderwens én mijn milieuactivisme voedt. Deze wereld is de moeite waard. Mooi genoeg om te delen met een zoon of dochter. Mooi genoeg om te redden.

Leven
NIEUWS

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

admin
November 14, 2024
0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”

Leven
NIEUWS

In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

admin
November 13, 2024
0

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Leven
NIEUWS

Column | De oppaskat van Jan

admin
November 13, 2024
0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.