Ruzie om vloeibaar gas legt afhankelijkheid Europa van Amerika bloot

Bijna helemaal vol zijn ze nu, de Europese gasopslagen. Europa heeft zich de afgelopen tijd stevig voorbereid op de tweede winter zonder gas uit de pijpleidingen vanuit Rusland. Met voor 99 procent gevulde opslagen zijn de EU-doelstellingen overtroffen en is een record gehaald, meldde de branchevereniging van gasinfrastructuurbedrijven Gas Infrastructure Europe (GIE) eerder deze maand.

Er is zelfs zo veel aardgas ingevoerd uit landen als Noorwegen, de VS en Algerije, dat Europese energiebedrijven op zoek zijn naar extra opslag voor al dat gas – nota bene in Oekraïne, het land dat begin 2022 werd aangevallen door Rusland. Daarna trof het Westen Rusland met sancties en in reactie daarop draaide Ruslands president Vladimir Poetin de gaspijpleidingen naar Europa dicht.

Dat Europa nu grotendeels zonder Russisch aardgas kan (vloeibaar Russisch gas arriveert nog wél in een aantal Europese landen), is voor een belangrijk deel te danken aan de grote geopolitieke bondgenoot, de Verenigde Staten. Amerikaans vloeibaar aardgas (liquified natural gas, lng) is goed voor ongeveer de helft van het vloeibaar gas dat Europa importeert, laten data van denktank Bruegel zien. Alleen het aardgas uit Noorwegen overtreft de leveringen uit de VS.

De hausse aan Amerikaanse lng-import heeft ook een prijs: Europa is voor zijn energie opnieuw afhankelijk geworden van een buitenlandse energiemacht – al is het ditmaal een bondgenoot. Bovendien is vloeibaar gas allesbehalve een schone vorm van energie.

Beide nadelen kwamen de afgelopen dagen in het nieuws. Zo zijn Europese energiebedrijven hard in botsing gekomen met de belangrijke Amerikaanse lng-leverancier Venture Global, meldden persbureau Reuters en zakenkrant Financial Times afgelopen weekend. Het Britse Shell en BP, het Spaanse Repsol en het Italiaanse Edison verwijten de lng-exporteur zich niet te houden aan langetermijncontracten. De lng-firma uit de Amerikaanse staat Virginia zou daardoor de energiezekerheid van Europa in gevaar brengen.

De bedrijven klopten met hun klachten aan bij een speciale werkgroep van de EU en de VS voor energiezekerheid, de Task Force on Energy Security, opgericht vlak na de Russische invasie van Oekraïne. Volgens de energiebedrijven gebruikt Venture Global een belangrijke lng-terminal in de staat Louisiana niet als opslag om de langetermijncontracten te kunnen vervullen, maar om lng te verkopen op de lucratieve dagmarkt, waar de prijzen dikwijls hoger liggen. Hierdoor zouden afspraken worden geschonden.

In een brief aan de werkgroep, waarin hoge Amerikaanse en EU-ambtenaren zitten, verwijt Shell Venture Global „opportunistisch gedrag”. BP stelt in een aparte brief dat het gedrag van de Amerikaanse firma „het vertrouwen in de betrouwbaarheid van Amerikaanse lng-leveranciers heeft geschaad”. Shell en BP vragen Brussel en Washington te interveniëren in het conflict.

Venture Global slaat terug in een openbaar gemaakte brief aan dezelfde werkgroep. De Europese energiebedrijven zouden met een „gecoördineerde campagne” bezig zijn om betere voorwaarden te bedingen in hun langetermijncontracten. Dat ze zich hiertoe wenden tot de overheden van de EU en de VS noemt het Amerikaanse bedrijf „schandalig”.

Emissies lopen op

De lng-contracten met Amerikaanse leveranciers hebben vaak een duur van vijftien tot twintig jaar. Dat bindt Europa –midden in de energietransitie – voorlopig vast aan gas als energiebron. Overigens sluit China de meeste langetermijncontracten voor lng met de VS, en met andere lng producerende landen, zoals Qatar.

Amerikaans lng, dat voor een belangrijk deel wordt gemaakt uit schaliegas, is een groeiende bron van CO₂-emissies, bleek vorige week uit onderzoek van persbureau Reuters. Het persbureau bekeek uitstootcijfers van lng-producenten die zijn gemeld bij de Amerikaanse overheid. De uitstoot van de zeven lng-fabrieken in de VS is met 81 procent gestegen sinds 2019.

De komende vijf jaar komen nog vijf fabrieken in gebruik, waardoor de uitstoot naar verwachting stijgt van 17,6 naar ruim 45 ton CO₂ per jaar. Dit is ongeveer 2,5 procent van de huidige uitstoot van de Amerikaanse energiesector, aldus Reuters. Geen heel hoog percentage, maar de VS hebben beloofd de uitstoot juist omláág te brengen.

Hoewel gas beduidend minder vervuilend is dan kolen, valt te betwijfelen of de hausse van Amerikaanse lng-export goed is voor het klimaat: de ruime beschikbaarheid van gas kan vertragend werken voor de transitie naar duurzame energie. Projecten om de uitstoot van Amerikaanse lng-projecten af te vangen, zijn intussen op de lange baan geschoven, schrijft Reuters.

Het geopolitieke doel – Europa minder afhankelijk maken van Rusland – botst met het klimaatbeleid van de Amerikaanse regering, zo gaf de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry vorig jaar toe. Extra emissies door lng vormen een „nadeel”, zei hij tegen Reuters. Gas kan tijdelijk een rol vervullen in de energietransititie, had Kerry eerder gezegd, mits emissies worden afgevangen. Maar dat laatste lijkt nu evenmin te gebeuren.