N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Archeologie Het volk van de Hyksos kon Egypte veroveren omdat ze strijdwagens hadden. Tegelijkertijd arriveerde het zilver als betaalmiddel.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95455497-ce6d55.jpg)
Het was een krijgslustig, mysterieus volk dat rond 1700 voor Christus vanuit Kanaän Egypte binnenviel. Deze veroveraars zijn de geschiedenis ingegaan als de Hyksos. Naast hun strijdwagens hebben ze in Egypte mogelijk ook zilver als betaalmiddel geïntroduceerd. Dat is de conclusie van Israëlische archeologen die de inhoud van een aantal zilverschatten uit het zuiden van de Levant hebben geanalyseerd. Ze publiceren hun bevindingen deze maand in het Journal of Archaeological Science.
Voordat geld in de zevende eeuw voor Christus zijn intrede deed, fungeerden in het Nabije-Oosten stukjes edelmetaal als betaalmiddel. Zilver werd vanaf het derde millennium voor Christus (de vroege Bronstijd) gebruikt in Mestopotamië, Syrië en Anatolië. In Egypte gingen goud en koper van hand tot hand. Het zuiden van de Levant (het huidige Israël, in de Bronstijd Kanaän) lag tussen deze gebieden in. Hier is echter geen betaalmiddel gevonden uit de vroege Bronstijd. De oudste zilverschat dateert er van ongeveer 1700 v.Chr.
Om meer te weten te komen over dit betaalmiddel onderwierpen de archeologen stukjes en staafjes zilver van vier verschillende Israëlische Bronstijdvindplaatsen aan nader onderzoek. In totaal betrof het 28 voorwerpen die een chemische analyse en isotopenonderzoek ondergingen.
Goud, lood en koper
In de Levant zelf is geen zilver te vinden. Door analyse van de chemische ‘handtekening’ van zilveren objecten is het mogelijk om hun herkomst vast te stellen. In de Bronstijd werd zilver gewonnen uit erts van galeniet of cerussiet, loodhoudende mineralen. Na het smelten van het erts en isoleren van het zilver bleven resten achter van materialen als goud, lood en koper.
Elke mijn kende zijn unieke cocktail van deze stoffen, waardoor aan de hand van zo’n mix de vindplaats van zilver te herleiden is. Analyse van de loodisotopen in het edelmetaal maken het mogelijk die plaatsbepaling te verfijnen.
Het oudste onderzochte zilver kwam uit Anatolië, het huidige Turkije. Tweehonderd jaar later, rond 1500 v.Chr., was het afkomstig uit andere mijnen én lijkt het erop dat het zilver niet meer direct van Anatolië naar Kanaän is gegaan, maar via Cyprus.
Al deze schatten werden begraven rond de tijd dat de Hyksos vanuit de Levant naar Egypte oprukten. Ze beschikten over de strijdwagen en de Egyptenaren nog niet. Mede hierdoor werden de farao’s verslagen en zuchtte het land een eeuw lang onder vreemde bezetting.
De onderzoekers concluderen dat zilver als betaalmiddel arriveerde in de Levant tegelijk met die verovering van Egypte door de Hyksos. Hun theorie is daarom dat dit volk het Anatolische edelmetaal met zich meenam naar het zuiden. Nadat de Hyksos verslagen waren door de farao’s van de 18de dynastie, veranderde de herkomst van het zilver in de Levant.
Niet veel later lijkt het erop dat goud zilver als betaalmiddel verdrong in Kanaän, een manifestatie van de oprukkende invloed van de Egyptenaren. Zo lijkt de analyse van edelmetaal het verloop van de geschiedenis te bevestigen zoals we dat kennen uit andere bronnen.
