Zuid-Afrikanen solidair met Palestijnen: ‘Ik heb geleefd onder het juk van apartheid en ik herken de dingen die daar nu gebeuren’

Op een veldje aan de rand van Johannesburg verzamelt een groep van zo’n 150 pro-Palestinademonstranten zich. Op hun T-shirts en spandoeken staan teksten als ‘Bevrijd Palestina, boycot apartheid Israël’, ‘Verenigd tegen apartheid Israël’ en ‘Stop de genocide, de apartheid en de verdrijving’.

De organisatie van dit protest is in handen van de Zuid-Afrikaanse tak van de wereldwijde beweging Boycot, Desinvestering en Sancties (SA BDS) die begin deze eeuw verklaarde dat het Israëlische zionisme gelijk staat aan racisme.

Gehuld in een rood shirt zweept de kaalgeschoren Mametlwe Sebe de menigte op. De vakbondsvoorzitter schreeuwt in de microfoon: ‘Amandla!’ Zijn mededemonstranten steken hun vuist in de lucht. Strijdbaar weerklinkt hun antwoord: ‘Awethu!’ Deze leus in twee delen betekent in de talen Zulu en Xhosa ‘Macht aan ons [het volk]!’ en was tijdens de apartheid het motto van de verzetsgroeperingen, zoals ook van de huidige regeringspartij ANC.

De voorste betogers dragen poppen die zijn gewikkeld in rood besmeurde lakens als symbool voor de in Gaza omgekomen kinderen.

„Het is simpelweg apartheid, zoals de Palestijnen nu worden onderdrukt in Israël. Ik heb geleefd onder het juk van apartheid en ik herken veel van de dingen die daar nu gebeuren”, verantwoordt de 41-jarige Moshoeshoe Selonyane de vergelijking met de Zuid-Afrikaanse geschiedenis op zijn pamflet.

Mensenrechtenorganisaties

Ook mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch en Amnesty International spreken van apartheid, omdat Israël onder andere Palestijnen zonder proces in detentie neemt, verdrijft van hun land, het recht ontneemt om zich vrij te verplaatsen en hun toegang tot het politieke systeem beperkt.

De ANC-regering breekt internationaal een lans voor de Palestijnen. Zo riep die op 30 oktober op tot de vervolging van Israël voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid en wil het onderzoek naar de vraag of het land zich schuldig maakt aan genocide. Minister van Internationale Relaties Naledi Pandor heeft aangekondigd alle diplomaten uit Tel Aviv terug te halen vanwege het „aanhoudende doden van kinderen en onschuldige burgers” door Israël. In oktober veroorzaakte diezelfde minister internationale verontwaardiging door direct met Hamas te bellen, naar eigen zeggen om humanitaire hulp aan te bieden aan de burgers van Gaza.

Innige band

Het ANC onderhoudt al sinds de jaren zeventig een goede band met de Palestijnen. De toenmalige Zuid-Afrikaanse vrijheidsbeweging en de PLO (Palestijnse Vrijheidsorganisatie) van Yasser Arafat vonden elkaar in hun strijd tegen hun onderdrukkers en hielpen elkaar vooral op politiek en diplomatiek vlak.

Ook na de apartheid blijft de innige band met Palestina bestaan. In 1997 spreekt Nelson Mandela als president van Zuid-Afrika op de Internationale Dag van de Solidariteit met het Palestijnse Volk en benadrukt de verbondenheid: „We weten maar al te goed dat onze vrijheid onvolledig is zonder de vrijheid van de Palestijnen.”

Om hun steun te tonen organiseerde het ANC, net zoals de van het ANC afgesplitste oppositiepartij EFF, de afgelopen maand demonstraties in verschillende steden. Duizenden aanhangers kwamen opdagen en trokken onder andere richting de Israëlische ambassade in Pretoria en het consulaat in Durban om de uitzetting van de ambassadeur te eisen.

Boycots

Maar de demonstranten die zich deze maandag aan de rand van Johannesburg verzameld hebben twijfelen aan de oprechtheid van het ANC. Ze marcheren naar een conferentiecentrum waar de regering met de Verenigde Staten om de tafel zit over de African Growth and Opportunity Act, het belangrijkste Amerikaanse handelsprogramma met het continent. De voorste betogers dragen poppen die zijn gewikkeld in rood besmeurde lakens als symbool voor de in Gaza omgekomen kinderen. Een kunstenaar draagt een bebloed pak en een varkensmasker. In zijn hand houdt hij een koffer met de tekst ‘Genocide Joe [Biden] houdt van apartheid Israël’.

in 1997Nelson Mandela We weten maar al te goed dat onze vrijheid onvolledig is zonder de vrijheid van de Palestijnen

Als de massaal aanwezige politie de stoet afstopt, verandert het protest in een sit-in. Roshan Dadoo de voorzitter van SA BDS en voormalig anti-apartheidsactivist neemt het woord. „De Verenigde Staten geven geld aan de Israëlische onderdrukkers, wij verraden de Palestijnen als onze regering een handelsovereenkomst met de Amerikanen sluit.” Ze voegt daaraan toe: „De Palestijnen waren solidair met ons door het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime te boycotten, nu is het tijd voor ons om hetzelfde te doen voor hen.”

De methode van boycots, sancties en het terugtrekken van investeringen heeft destijds enorme druk gelegd op het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. Hun sporters, zoals de rugby- en cricketteams, mochten niet meer meedoen aan internationale wedstrijden, internationale banken weigerden nog leningen te verstrekken aan Zuid-Afrika en supermarkten haalden Zuid-Afrikaanse producten uit de schappen.

Arbeiders

Maar onderzoeker en socioloog Ran Greenstein, verbonden aan de Wits Universiteit van Johannesburg, twijfelt of dit met Israël zal werken. „De BDS coalitie probeert de strategie van toen te kopiëren, maar de val van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime kwam vooral doordat zwarte arbeiders zich verzetten en de economie platlegden. Israël is lang niet zo afhankelijk van Palestijnse arbeiders.” Hij voegt daaraan toe: „Bovendien krijgt Israël steun van invloedrijke landen, zoals de VS en Europese landen. Zolang die niet meedoen is de kans klein dat de Palestijnen hetzelfde zullen bereiken als de Zuid-Afrikaanse bevrijdingsbeweging.”

Dadoo is het daar niet mee eens. „In Zuid-Afrika heeft het ook dertig jaar geduurd totdat de sancties en boycots het regime lieten vallen. Iedere keer als Israël militair optreedt, winnen wij aan steun. Onze overwinning op apartheid is een belangrijk symbool, het laat zien dat er hoop is voor de Palestijnen.”

„De Palestijnen waren solidair met ons door het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime te boycotten, nu is het tijd voor ons om hetzelfde te doen voor hen”, zegt een demonstrant in Johannesburg dit weekend. November 1, 2023. REUTERS/Nic Bothma/File Photo