Dilemma
In 2022 had 26 procent van de volwassenen (18 tot 75 jaar) een of meer psychische aandoeningen, blijkt uit onderzoek door het Trimbos-instituut. Het ging vooral om angst- en stemmingsstoornissen (15 respectievelijk 10 procent). Als je solliciteert, moet je daar dan open over zijn?
Niet per se
In 2017 onderzocht een team onder leiding van hoogleraar Evelien Brouwers van Tilburg University de voordelen en nadelen van openheid over psychische klachten op de werkvloer.
Werknemers noemden vooral voordelen: je kan meer jezelf zijn, de relatie met collega’s verbetert en je kunt makkelijker om werkaanpassingen vragen. Ook hr-medewerkers waren uitgesproken positief. Bij hen speelde echter een verborgen agenda: als mensen met psychische klachten daar open over waren, kon human resources organisatierisico’s verlagen door hen af te wijzen bij sollicitaties, hun kortere contracten aan te bieden of geen contractverlenging te geven.
Brouwers: „Toen dacht ik: wat is hier aan de hand? Werknemers onderschatten blijkbaar de negatieve carrièreconsequenties van openheid over psychische klachten, en het stigma dat daarop rust. Zou dat er misschien de oorzaak van zijn dat mensen met psychische problemen vaak geen werk kunnen vinden?”
Vervolgonderzoek uit 2021 door Kim Janssens van dezelfde universiteit bevestigde de pijnlijke discrepantie tussen werknemers- en werkgeversmotieven op dit gebied. Janssens: „64 procent van de Nederlandse leidinggevenden zei iemand met psychische problemen liever niet aan te nemen, en 30 procent zou dat zelfs niet doen als iemand ooit in het verleden psychische problemen had, ook als die over waren.”
Maar hoe dan?
Betekent dit dan dat je op je werk je lippen stijf op elkaar moet houden als je ‘iets psychisch’ hebt?
„Dat hangt er helemaal vanaf”, zegt Brouwers. „Het belangrijkste is om er goed over na te denken.”
Hoe groot het effect daarvan kan zijn, bleek uit ander onderzoek van Janssens, waarin 153 werkzoekenden met psychische klachten een beslishulp-folder te lezen kregen over de voor- en nadelen van openheid. Janssens: „Vervolgens bleek dat deze mensen twee keer zo vaak betaald werk vonden als een controlegroep, en na een jaar die baan bovendien twee keer zo vaak behouden hadden.”
Brouwers: „Deze onderzoeksresultaten laten zien dat bij veel deelnemers niet psychische problemen de reden waren dat ze geen baan konden vinden en behouden, maar juist de communicatie daarover.”
Wat leerden mensen van de beslishulp? Janssens: „Vooral dat ze een keuze hebben. De meesten hadden zich dat nog nooit gerealiseerd. Ze waren geneigd zich tijdens sollicitaties op te stellen zoals ze dat in het normale leven ook deden. Voor de een betekende dat een open boek zijn, voor de ander juist niets erover loslaten. Die beslishulp zorgde ervoor dat mensen dachten: wat wil ik eigenlijk? Wat zou het beste werken voor mij? Sommigen besloten vervolgens niet open te zijn, anderen het omgekeerde: dat mensen zich realiseerden dat openheid hen juist zou kunnen helpen.”
Volgens Janssens is er een algemene regel te geven: „Als je klachten je werk niet beïnvloeden, kun je beter terughoudend zijn.”
Volgens Brouwers is het vooral belangrijk goed na te denken over je eigen specifieke situatie: „Wie heb je tegenover je, wie vertrouw je, waarom wil je wel of niet open zijn en op welke manier kan je dat het beste doen?”
Timing is van groot belang, zegt Brouwers: „Als je overweegt om erover te praten, wacht dan als het even kan totdat je hebt laten zien wat je kan en wie je bent. En zelfs dan hoef je niet iedereen op de hoogte te brengen. Praat er bijvoorbeeld alleen over met mensen die je vertrouwt en die je kunnen helpen, zoals een leidinggevende of bedrijfsarts.”
Vertel bovendien niet zomaar alles: „Wees terughoudend met medische informatie, want aan diagnoses kunnen allerlei vooroordelen kleven. Benadruk vooral wat jij nodig hebt om je werk goed te doen.”
Dat kan trouwens ook totale openheid zijn. „Ik herinner ik me een psychosegevoelige man die zei: ik heb er zoveel stress van als ik het niet kan zeggen, dat ik er liever wel open over ben.”
Hoe dan ook is het volgens Brouwers goed om te laten zien dat je begrip hebt voor de positie van de werkgever, door te vertellen wat je zelf gaat doen om tot een goede uitkomst te komen. En tot slot moet je je boodschap goed voorbereiden: „Praat erover met mensen die je vertrouwt, zoals een coach of vrienden.”
Dus
Gedachteloze en compromisloze openheid over psychische klachten kan je carrière onnodig en onterecht schaden. Je bent zeker niet verplicht erover te vertellen. Het is wel verstandig om na te denken over de werkomstandigheden die jou helpen je talenten te ontplooien. Deel niet zomaar je diagnose, en vertel vooral wat jij nodig hebt. Een intelligente werkgever zal dat graag willen weten, zonder per se alle details te hoeven horen.
