Stel dat Israël Hamas weet te verslaan. Wat wil het dan met de Gazastrook?

Na drie weken van intense bombardementen maakte Israël de afgelopen week een begin met zijn grondoffensief tegen Hamas in de Gazastrook. Inmiddels hebben Israëlische tanks Gaza-Stad omsingeld en zijn Israëlische troepen in felle gevechten gewikkeld met Hamas. Daarbij zijn volgens Israël al honderden Palestijnse strijders om het leven gekomen, maar ook de Israëlische verliezen beginnen op te lopen: sinds vorig weekeinde sneuvelden 23 militairen. „We zijn op het hoogtepunt van de slag”, verklaarde premier Netanyahu donderdag.

Maar hoe zwaar het karwei is dat Israël staat te wachten naarmate zijn militairen in dichter bevolkte gebieden doordringen, bleek dinsdag. De luchtmacht bombardeerde toen Jabalia, een groot vluchtelingenkamp vlak ten noordoosten van Gaza-Stad dat gedurende de jaren is uitgegroeid tot een soort voorstad vol betonnen gebouwen. Een deel daarvan werd door een zware bomexplosie geheel weggevaagd en vele tientallen burgers werden gedood, onder wie veel vrouwen en kinderen. Honderden anderen raakten gewond. Het leidde tot een nieuwe golf van afschuw in de wereld.

Israëls legerleiding verklaarde echter dat Jabalia een bolwerk van Hamas is. Strijders van Hamas hebben zich er, deels onder de grond, verschanst. Volgens onbevestigde Israëlische berichten zouden Hamasstrijders ook een honderdtal vrouwen en kinderen in Jabalia naar voren hebben geschoven als menselijk schild om aan Israëlische militairen te ontkomen. Het kwam tot hevige gevechten in de wijk, waarbij volgens Israëlische bronnen tientallen Hamasstrijders werden gedood, onder wie een commandant. Ook Israël verloor manschappen, onder meer een luitenant-kolonel.

Terwijl het Israëlische leger en Hamas elkaar op volle kracht te lijf gaan, wordt de situatie van de burgerbevolking in de Gazastrook alleen maar wanhopiger. Het dodental nadert inmiddels de tienduizend. Hoeveel van hen burgers zijn, is niet duidelijk. Ruim de helft van de 2,2 miljoen inwoners is ontheemd. De VN-gezondheidsorganisatie WHO waarschuwde deze week voor een „gezondheidscatastrofe”. Veel mensen hebben geen of vuil zout water tot hun beschikking om te drinken en zich te wassen. Ook zijn er grote tekorten aan voedsel, brandstof en medicijnen. Dat enkele honderden mensen met een buitenlands paspoort de grensovergang bij Egypte over mochten, maakte intussen weinig verschil.

Stedelijke jungle

Nog wranger voor de Gazanen is dat velen van hen helemaal geen sympathie koesteren voor Hamas. Het Amerikaanse blad Foreign Affairs meldt dat uit een peiling van vlak voor het uitbreken van de oorlog bleek dat tweederde van de inwoners geen enkel of niet veel vertrouwen had in Hamas. In hoeverre die cijfers sindsdien zijn verschoven, is onbekend.

De grote vraag is hoe het op zichzelf veel sterkere Israël erin zal slagen Hamas terug te dringen in de stedelijke jungle die vooral het noorden van Gaza grotendeels is. Deskundigen zeggen dat Hamas zich heel lang heeft kunnen voorbereiden op zo’n stadsguerrilla. Het is ook beduidend sterker dan in 2014, de vorige keer dat Israëlische grondtroepen Gaza binnentrokken. Inmiddels telt de beweging zo’n 40.000 manschappen, tegen 16.000 destijds, meldt de Financial Times. Ze zijn deels getraind door geharde strijders van het Libanese Hezbollah en de Iraanse Revolutionaire Garde.

Ook het arsenaal van Hamas is flink verbeterd. Zo beschikten ze voor 7 oktober – toen de huidige crisis losbarstte met een massale moordpartij vlak over de grens waarbij Hamasstrijders ruim 1.400 Israëliërs doodden – over zo’n 30.000 raketten. Nog bijna driekwart daarvan hebben ze achter de hand. Ook beschikken ze over de Mutabar-1, een vanaf de schouder af te vuren raket waarmee Israëlische helikopters geraakt kunnen worden, en Al-Yassin anti-tankraketten.

De Israëlische strijdkrachten hebben sinds 2014 geen grote grondoperatie meer in een oorlogssituatie hoeven uitvoeren. Ze kennen het gebied bovendien veel minder goed dan Hamas, dat met zijn terreinkennis in kleine groepjes gedecentraliseerd kan opereren. Hamas kan zich bovendien terugtrekken in de ‘metro’, een tunnelsysteem onder de Gazastrook van zo’n 400 kilometer lengte in totaal, dat Israël al vaker voor problemen heeft gesteld.

Via bombardementen heeft Israël de laatste weken geprobeerd een deel van die tunnels te vernietigen. In een interview met de Israëlische legerradio waarschuwde de voormalige chefstaf Yair Golan dat Israël in geen geval zelf die tunnels moet ingaan. „Wijsheid is de ingangen te vinden en die af te sluiten of er rook in te blazen die ervoor zorgt dat de vijand eruit komt of hem schade toebrengt.” Veel zorgen maakt hij zich hier echter niet over. „Neem van mij aan dat het leger vandaag de dag het vermogen heeft doelmatig met die tunnels om te gaan. Het heeft alle kennis en middelen. Als Hamas in die tunnels blijft zitten, zitten ze in de val en kan het hun dood worden.”

Commentatoren in Israël houden er intussen rekening mee dat de strijd met Hamas nog maanden kan voortduren. Intussen zal de internationale druk op vooral Israël om de wapens, althans tijdelijk, te laten rusten verder toenemen. En ook in eigen land zal er meer onrust ontstaan naarmate er meer Israëlische militairen sneuvelen. Onzeker blijft ook nog of Hezbollah zich niet in de strijd zal mengen.

Een handicap voor Israël lijkt ook dat het niet goed weet wat het naderhand met de Gazastrook aan moet, áls het er al in slaagt Hamas militair te verslaan. De regering-Netanyahu volstaat er tot dusverre mee te zeggen dat Hamas na een moordpartij als die van 7 oktober geheel van het toneel moet verdwijnen. Vergezichten geeft ze verder niet en het is de vraag of ze meer uitgewerkte plannen achter de hand heeft.

Minister van Defensie Yoav Gallant heeft al verklaard dat Israël op termijn niet in de Gazastrook wil blijven en ook de strijdkrachten willen er liefst zo snel mogelijk weer weg. Anderen zouden de Gazastrook weer graag overdragen aan de Palestijnse Autoriteit (PA), zoals voor 2007 het geval was. Dat jaar greep Hamas de macht in de Gazastrook, waarna Israël een blokkade afkondigde.

Minister van Defensie Yoav Gallant heeft al verklaard dat Israël op termijn niet in de Gazastrook wil blijven

Corrupte reputatie

Maar zo’n rentree van de PA op de bagagedrager van Israël zou bij de Gazanen, wier haat tegen Israël alleen maar verder is gegroeid na de bloedbaden van de laatste weken, vermoedelijk verkeerd vallen. PA-leider Mahmoud Abbas en de zijnen, die toch al een corrupte en incompetente reputatie hebben, zouden er voor altijd het stigma van verraders aan kunnen overhouden. Alleen als de PA substantiële concessies van Israël zou weten te verkrijgen, bijvoorbeeld voor een levensvatbare eigen staat, zou Abbas hierop mogelijk willen ingaan. Maar de kans daarop is nihil onder het huidige Israëlische kabinet, dat een aantal ministers telt dat zelf in volgens internationaal recht illegale joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever woont. Sommigen hebben eerder openlijk gepleit voor annexatie van de Westelijke Jordaanoever.

Een Israëlisch scenario, dat meer strookt met de ideologie van Joodse extremisten, is de voltallige Palestijnse bevolking van de Gazastrook over de grens te hevelen naar Egypte. Daar zouden ze dan in een tentenkamp in de Sinaï-woestijn vreedzaam moeten verder leven. Dit komt uit een uitgelekt document van het kleine ministerie van Inlichtingen, dat volgens Israëlische analisten echter nauwelijks meetelt in de politieke pikorde. Bij Palestijnen heeft het echter veel angst losgemaakt, ook al heeft de Egyptische president Sisi zulke plannen direct van tafel geveegd. Ook Netanyahu deed het af als een „hypothetisch concept”.

Een andere oplossing zou een Arabische vredesmacht in de Gazastrook zijn. Die zou kunnen bestaan uit militairen van de Verenigde Arabische Emiraten en Marokko, landen waar Israël de laatste jaren nauwere betrekkingen mee heeft aangeknoopt. Maar het lijkt hoogst onzeker of die landen en ook Israël zelf met zo’n oplossing zouden instemmen.

Een bevredigende oplossing, die Israël ook op termijn rust en veiligheid voor bedreigingen uit de Gazastrook biedt, dient zich dus nog nergens aan. De verwachting is dan ook gewettigd dat Israël ondanks alle dood en verderf die het nu in Gaza zaait nog lang niet af is van zijn Gaza-probleem, of Hamas nu in het gebied blijft zitten of niet. En de lijdensweg van de burgers van de Gazastrook is hoe dan ook nog lang niet voorbij.