Een vriend van mij vindt dat je boven je vijfenvijftigste niet meer zou moeten mogen stemmen. Dan ben je op weg naar de uitgang. Hoezo zou je dan nog mogen meebepalen hoe het land verder moet? Hij is vijftig. Vijftig is de gemiddelde leeftijd van de kiezer in Nederland. Op weg naar de uitgang bepalen ouderen hoe het pand toekomstbestendig wordt gemaakt. De jongeren die er het langst in moeten wonen zijn in de minderheid. Op schoolpleinen die vol hangen met bordjes ‘rookvrije generatie’ lurken ze nicotine uit het laatste commerciële succes van de tabaksindustrie.
„De vape is voor mensen die willen stoppen met roken, niet voor jongeren”, zei Emil ’t Hart van de bond voor vapeverkopers in De Hofbar. Waarom de stoompeuk dan in kindlokkende smaakjes wordt geleverd kon hij niet echt verklaren.
Als iets, naast op jonge leeftijd verslaafd raken, de toekomst van jonge generaties gaat vormgeven, is het klimaatverandering, maar dat onderwerp verdwijnt in debatten steeds achter verbale dansjes met kerncentrales. Voorstanders doen of kerncentrales het antwoord zijn op klimaatverandering. Tegenstanders moeten nog beginnen over wat een oprisping van klimaatverandering van een kerncentrale kan maken. Waarschijnlijk wachten ze tot een tsunami of overstroming illustraties voor dat argument aandraagt. Voor- noch tegenstanders hebben een oplossing voor het restproduct dat honderdduizend jaar radioactief kan blijven. Gekoeld opslaan dan maar. Geen zorgen kinderen, tegen de tijd dat die opslagruimte scheurt, weten lobbyisten van de tabaksindustrie wel poëzie te maken van nucleair afval.
NPO3 presenteert online een debatprogramma voor de jeugd. Dat de concentratieboog van jongeren korter wordt, is bekend, maar om de debatterende lijsttrekkers steeds te onderbreken voor spelletjes vind ik wel een fluim in het jonge gezicht. Timmermans en Omtzigt kwamen net op stoom met een kerncentraletango toen ze moesten stoppen. Tijd voor een spelelement. Ik zapte. Quote maakte bekend dat de Nederlandse superrijken rijker zijn geworden. Dat deed me denken aan het debat voor jongeren waarin Dilan Yesşilgöz een student vertelde dat die blij moest zijn met haar studieschuld omdat ze die in een prachtig land als Nederland had opgelopen. Prachtig is het land dat zijn jongeren met schulden en smaakjes verstikt terwijl rijken rijker worden.
Op het schoolplein staan intussen meer kinderen te vapen. De rookvrije generatie lijkt zwaarder verslaafd dan die van de jaren tachtig. Tegenwoordig belanden ze overdoserend in het ziekenhuis. Op nicotine. Dat kreeg mijn generatie alleen met harddrugs voor elkaar. Al decennia denk ik dat dit geen tijden zijn om kinderen te krijgen, nu pas zie ik dat dit vooral geen tijden zijn om een kind te zijn.
Jongeren stemmen meestal progressief, ouderen conservatief. Op weg naar de uitgang zullen overwegend vijftigplussers klimaatwalsend op partijen stemmen die niet in staat bleken de elektrische sigaret in toom te houden, maar die denken dat een kerncentrale wel gaat lukken.
De Arnhemse club Vitesse dreigt volgend seizoen niet meer in het profvoetbal uit te komen. De beroepscommissie van de KNVB bevestigde donderdagavond het eerdere besluit om de proflicentie in te trekken. Wat zijn de gevolgen voor spelers, het Gelredome en de competitie? En welke andere clubs verdwenen eerder uit het betaald voetbal?
1 Hoe kan Vitesse het intrekken van de proflicentie nog voorkomen?
Vitesse heeft de laatste juridische mogelijkheid om het besluit van de beroepscommissie licentiezaken te voorkomen: een gang naar de rechter. Komende donderdag dient een kort geding tegen de KNVB, twee dagen vóór de geplande seizoensstart van de eerste divisie bij de rechtbank Utrecht. „Er is een kans dat Vitesse via de spoedprocedure zijn licentie terugkrijgt, vooral als er procedurefouten door de KNVB zijn gemaakt”, zegt advocaat Tim Wilms, specialist in sportrecht en in 2016 betrokken bij de zaak van FC Twente. In die kwestie, waarbij de club werd verdacht van „frauduleus wanbeleid”, werd Twente juist gered door een uitspraak van de beroepscommissie van de KNVB: bij het aanvankelijk wel intrekken van de licentie waren procedurele fouten gemaakt.
De civiele rechter toetst vooral of de KNVB zorgvuldig en volgens de juiste procedure heeft gehandeld bij het intrekken van de proflicentie, legt Wilms uit. „Het besluit wordt niet inhoudelijk beoordeeld, behalve in beperkte mate of de maatregel proportioneel is.”
Op zaterdag 9 augustus zou Vitesse de eerste wedstrijd van het nieuwe seizoen in de Keuken Kampioen Divisie spelen tegen Almere City, maar die wedstrijd is door de KNVB voorlopig uit het schema gehaald. De uitspraak komt waarschijnlijk vóór 9 augustus, laat de rechtbank desgevraagd schriftelijk weten.
2 Kan Vitesse na het verlies van de licentie doorgaan als amateurclub?
De club kan ervoor kiezen om verder te gaan in het amateurvoetbal. Die beslissing ligt bij Vitesse zelf, bevestigt een woordvoerder van de KNVB.
Op welk niveau de club dan zou instromen, is nog niet vastgesteld. Dat hangt af van de situatie waarin de club verkeert op het moment van toetreding. Volgens de KNVB zijn er grofweg twee scenario’s. In het eerste geval blijft de huidige club juridisch bestaan en wordt die voortgezet. In het tweede geval wordt er een nieuwe entiteit opgericht die toetreedt tot het amateurvoetbal. In beide gevallen beslist het bestuur amateurvoetbal van de KNVB op welk niveau de club mag beginnen.
3 Wat gebeurt er met spelers, staf en andere medewerkers van de club?
Als Vitesse definitief zijn proflicentie verliest, heeft dat grote gevolgen voor spelers, staf en overige medewerkers – een jaar geleden stonden er 137 mensen op de loonlijst, los van de contractspelers in de selectie. „Juridisch blijven contracten geldig, ook zonder licentie,” legt Wilms uit. „Maar praktisch wordt het lastig, omdat de club waarschijnlijk niet meer aan financiële verplichtingen kan voldoen.” De huidige 29 spelers moeten vermoedelijk op zoek naar een nieuwe club om hun loopbaan als profvoetballer voort te zetten.
Wat er precies gebeurt, hangt volgens Wilms af van wat er „contractueel is afgesproken” en wat „Vitesse besluit te doen”. „Als Vitesse failliet wordt verklaard, kan de curator besluiten om spelerscontracten binnen maximaal zes weken op te zeggen of al eerder spelers te verkopen.” Tijdens deze periode kunnen spelers aanspraak maken op een WW-uitkering via het UWV.
Spelers kunnen zelf ook opzeggen. Daarnaast kunnen zij een spoedprocedure starten bij de arbitragecommissie van de KNVB om hun contract te ontbinden, voor wie snel wil overstappen en daarover geen overeenstemming met de curator bereikt.
Voor de overige medewerkers, zoals trainers, kantoorpersoneel en medische staf geldt bij een faillissement van Vitesse hetzelfde faillissementsrecht als bij ieder bedrijf: zij verliezen waarschijnlijk hun baan zodra betaald voetbal stopt. Als de curator de arbeidscontracten beëindigt maken werknemers en spelers waarschijnlijk aanspraak op een WW-uitkering als zij geen nieuwe baan vinden.
Hoofdsponsors Woolsocks en Frank Energie staan nog achter Vitesse zolang de club bestaat, maar bij faillissement kunnen zij hun contract mogelijk beëindigen of aanpassen.
Lees ook
Lees ookNu Vitesse definitief zijn proflicentie verliest vragen ze zich in Arnhem af wat er naast voetbal nog meer verloren gaat. ‘Een club brengt mensen bij elkaar’
4 Wat gebeurt er met het stadion Gelredome?
Als Vitesse geen proflicentie krijgt, is het onzeker of de club als amateur nog in het stadion kan blijven spelen. „Bij een faillissement is het waarschijnlijk dat de huidige huurovereenkomst eindigt”, zegt Wilms. „Vervolgens moet Vitesse met de eigenaar van het stadion afspraken maken over toekomstig gebruik als zij door wil als amateurclub en in het stadion wil blijven spelen.”
Het Gelredome is een multifunctioneel stadion, bedoeld voor sportwedstrijden, concerten en grootschalige evenementen. Voor voetbalwedstrijden is de capaciteit ruim 21.000, voor concerten bijna het dubbele. Sinds 2018 is het in handen van vastgoedbedrijf Nedstede.
Om financieel overeind te blijven, zal het stadion zich meer op die evenementen moeten richten. Daarvoor is wel een uitbreiding van de huidige vergunningen nodig, waar de gemeente Arnhem in mee zou moeten gaan.
5 Welke profclubs verdwenen eerder uit betaald voetbal?
Als Vitesse zijn licentie verliest, wordt het de dertiende club die verdwijnt sinds de invoering van betaald voetbal in 1954. In de afgelopen decennia trokken meerdere clubs zich terug, vaak vanwege financiële problemen of wanbeleid.
De meest recente was Achilles’29 uit Groesbeek, dat in 2018 failliet ging en terugkeerde naar het amateurvoetbal. In 2013 verdwenen AGOVV Apeldoorn en SC Veendam uit de profcompetitie. Andere bekende gevallen zijn RBC Roosendaal (2011), HFC Haarlem (2010), FC Wageningen (1992) en FC Amsterdam (1982). Sommige clubs bestaan nog als amateurvereniging, andere hielden geheel op te bestaan.
6 Hoe gaat de Eerste Divisie verder?
De vrijgekomen plek in de op een na hoogste profcompetitie wordt dit seizoen niet opgevuld. Volgens de toetredingsregeling van de KNVB kan een club uit de tweede divisie pas na een traject van ruim twee jaar promoveren. Ook beloftenteams van eredivisieclubs komen daarvoor niet in aanmerking.
De Keuken Kampioen Divisie begint daarom met negentien clubs, bevestigt de KNVB. „Valt Vitesse weg, dan speelt de tegenstander op die speeldag niet. Door het oneven aantal clubs is er wekelijks één vrije speelronde”, aldus een woordvoerder.
Lees ook
Lees ook Hoe Vitesse de laatste kans van de KNVB verspeelde.
Er staan twee wolven op de dodenlijst. Of ze gedood worden, is de vraag. Ze zijn lastig te vinden.
De eerste is een wolf waarover in Gelderland al jaren een discussie woedt, Het dier, naar zijn genetische code aangeduid als wolf GW4655m en inmiddels bijgenaamd ‘Hubertus de Martelaar’, was onderwerp van een reeks langdurige rechtszaken over de vraag of de provincie de wolf met een paintballgeweer mocht verstoren, nadat hij, niet schuw, meermaals bezoekers van Nationaal Park De Hoge Veluwe had benaderd. Schieten met verf kwam er uiteindelijk niet van. Tot begin dit jaar een vrouw tijdens het hardlopen in haar linkerheup werd gebeten, en de provincie uiteindelijk, opnieuw na een rechterlijke uitspraak, toestemming kreeg de ‘probleemwolf’ te doden. Maar GW4655m is zoek. „De wolf is niet meer gesignaleerd op Gelders grondgebied”, laat een woordvoerder van de provincie weten. De faunabeheereenheid, de organisatie waar het afschieten van de wolf aan is toevertrouwd, heeft hem niet in het vizier gekregen. Het slimste wat de wolf kan doen, is de grens naar een andere provincie oversteken. „Want daar stopt onze bevoegdheid”, aldus de Gelderse woordvoerder.
Onvoorspelbaar gedrag
De andere wolf is Bram. Ofwel wolf GW3237m. Deze leeft in de provincie Utrecht en heeft daar meermaals bezoekers de stuipen op het lijf gejaagd – alsmede vele columnisten in beweging gezet. Wat heet: ruim een jaar geleden verwondde het dier een meisje op landgoed Den Treek bij Leusden licht; elders op de Utrechtse Heuvelrug werd een kind eveneens licht verwond; in mei dit jaar werd eveneens op Den Treek een vrouw in haar bovenbeen gebeten; en deze week werd bij de Pyramide van Austerlitz een jongetje naar het schijnt besprongen, gebeten en meegesleurd, wellicht ook door Bram.
Bram valt inmiddels in de zwaarste categorie, H, die luidt: „Wolf reageert agressief op mensen zonder provocatie; wolf doodt mensen”
Hoe dan ook, het bijtincident in mei op Den Treek was voor de provincie Utrecht voldoende aanleiding een vergunning af te geven voor het doden van deze ‘probleemwolf’, die sinds een rechterlijke uitspraak van vorige week onherroepelijk is geworden. Als reden voor het verlenen van de afschotvergunning aan de Faunabeheerseenheid Utrecht geldt dat het dier „gevaarlijk” is. Dat wil zeggen: de wolf vertoont „onvoorspelbaar en risicovol gedrag ten opzichte van mensen”, schrijft de provincie in een toelichting bij de vergunning op gezag van een bureau, EcoNatura, dat de bijtincidenten heeft onderzocht. „De dreiging voor de openbare veiligheid kan in dit stadium niet langer als verwaarloosbaar worden beschouwd.” Volgens de interventierichtlijn uit het bestuurlijke Wolvenplan 2025 valt Bram inmiddels in de zwaarste categorie, H, die luidt: „Wolf reageert agressief op mensen zonder provocatie; wolf doodt mensen.” Ook de Zoogdiervereniging adviseerde eind mei al een wolf „zo snel mogelijk uit de populatie te verwijderen” mits deze als bijter kon worden aangewezen. Dat laatst is gebeurd.
Lees ook
Hoe te handelen als u oog in oog staat met een ‘probleemwolf’? De staatssecretaris weet het
Alleen bij daglicht schieten
Een wolf afschieten is echter geen sinecure, en is binnen de provinciale vergunningen aan vele voorwaarden gebonden. Zo zal de operatie in het geval van Bram uit Utrecht moeten worden uitgevoerd „buiten het zicht van publiek” door twee of drie „specifiek daartoe aangewezen personen”. Om Bram „zorgvuldig te kunnen identificeren”, mede op basis van bekende uiterlijke kenmerken, zal dit team bij daglicht tussen „één uur voor zonsopgang en één uur na zonsondergang” te werk gaan. De schutters zullen het dier „niet zichtbaar en hoorbaar” benaderen en mogen daarbij „geen voer- of lokmiddelen” inzetten. Vervolgens zal het dier met een kogelgeweer worden „uitgenomen”. Bij het aanvragen van de vergunning kondigde de Faunabeheereenheid Utrecht al aan, welk type geweer precies zal worden gebruikt: „een kogelgeweer met ten minste een getrokken loop en kogelpatronen van een kaliber van ten minste 6,5 millimeter waarvan de trefenergie ten minste 2.200 joule op 100 meter afstand van de loopmond bedraagt”. Zo mogelijk, aldus de aanvraag, „zal aanvullend gebruik worden gemaakt van een geluiddemper”.
Voilà. Overigens vormt het afschieten van de wolven volgens de provincies geen bedreiging voor het voortbestaan van de populatie. Zo heeft de provincie Utrecht zich door deskundigen laten adviseren. „Daaruit volgt dat zowel de overlevingskans van de welpen als de cohesie binnen de roedel in stand kan blijven na afgifte van deze omgevingsvergunning, ondanks het wegvallen van een ouderdier.”
Lees ook
Als we de wolf tegenkomen, dan zien we wel’, klinkt het op de Heuvelrug
Noorwegen, Ierland en Spanje besloten ertoe in 2024: erkenning van de Palestijnse staat. Nu volgen Canada, waarschijnlijk het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Vier vragen over de erkenning van landen.
1Wat is ervoor nodig om een land te erkennen?
Elk land afzonderlijk kan bepalen welke landen het als zodanig erkent. Een erkenning is dus van het ene aan het andere land. Bij de recente steunbetuigingen worden de in 1967 door de Verenigde Naties erkende grenzen erkend als Palestijnse staat gezien: Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Die gebieden worden door ruwweg driekwart van de landen als Palestijnse staat erkend; Nederland behoort tot de minderheid die dat niet doet.
Er zijn regels voor wanneer een gebied een land kan zijn. Zo moet er een duidelijk grondgebied zijn, een vaste bevolking, effectief gezag en de capaciteit om internationale relaties te onderhouden. Dat zijn de ‘Montevideo-criteria’: internationale afspraken die in 1933 zijn gemaakt.
Israël voert het argument aan dat de Palestijnse staat niet aan die criteria voldoet, omdat de Palestijnen geen effectief gezag over hun grondgebied hebben. Maar die kritiek is niet houdbaar, zegt hoofddocent internationaal strafrecht Marieke de Hoon van de Universiteit van Amsterdam. ,,Er zijn veel landen geweest die wél erkend werden, ook al voldeden ze niet aan die criteria, vooral rondom de dekolonisatie.” Daar voegt ze aan toe: ,,Israëls schendingen van het internationaal recht destabiliseren Palestina al decennialang, waardoor juist Israël het argument niet mag inroepen dat het de Palestijnen aan effectief en stabiel gezag ontbreekt.”
Ook al erkent een aanzienlijk deel van de wereld de Palestijnse staat, het gebied is geen lid van de Verenigde Naties. Wel is Palestina sinds 2012 een waarnemend niet-lidstaat. Onder de 193 landen die wel VN-lid zijn, steunt een meerderheid de erkenning van de Palestijnse staat. Maar voor toetreding tot die internationale gemeenschap is goedkeuring van de VN-Veiligheidsraad nodig, waar de Verenigde Staten een veto kunnen uitspreken.
Een land kan overigens onderdeel zijn van de VN en tegelijk niet door alle leden erkend worden: Israël bijvoorbeeld, wel lid, wordt door ruim twintig lidstaten niet erkend.
2Waar committeert een land zich aan als het een ander land erkent?
Zo’n erkenning tussen landen is in eerste instantie vooral een besluit dat de twee landen op gelijke voet staan. Kushtrim Istrefi, hoofddocent internationaal en Europees recht aan de Universiteit Utrecht: ,,Erkenning van een staat betekent in principe alleen dat: dat je verklaart dat je erkent dat een land bestaat.”
Aan die erkenning zijn geen directe verplichtingen verbonden, het betekent vooral dat er van alles mogelijk wordt, zegt Istrefi. ,,Je kunt onderhandelen, verdragen sluiten met elkaar. Zónder die erkenning is dat niet mogelijk, dan heb je dat recht niet. Dus erkenning van een staat betekent: mogelijkheden.”
3Wat heeft de Palestijnse staat concreet aan erkenning?
De genocidale oorlogsvoering in Gaza wordt niet tegengehouden met erkenning. De nieuwe erkenningen betekenen ook niet dat de Palestijnse staat méér staat wordt, want zo werkt het niet.
De erkenning betekent wel dat er bijvoorbeeld diplomatiek verkeer en vertegenwoordiging tot stand kunnen komen tussen landen, dat er ambassades gevestigd kunnen worden, dat een Palestijns paspoort geldig is. Die internationale relaties zijn er al, via permanente vertegenwoordigingen. Maar met erkenning, zegt De Hoon, ,,komen die verhoudingen op een gelijkwaardig niveau, en mogen de posten ambassade heten”.
Palestina kan, aan een land dat het erkent, vragen om ondersteuning voor zelfverdediging. Het kan verdragen sluiten met een ander land. Maar Istrefi verwacht niet dat dat zal gebeuren. ,,Ten eerste: omdat landen met erkenning geen verplichting aangaan om defensiesteun aan te bieden. Het is een keuze. Ten tweede: landen hebben er geen belang bij om zo ver te gaan in een strijd tegen een land dat ze nog steeds als bondgenoot beschouwen.”
Het helpt Palestina wel om een staat te zijn, zegt Göran Sluiter, hoogleraar internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Voor internationale conflicten, dus als er twee landen bij betrokken zijn, of meer, zijn de regels strenger dan voor een ‘intern’ conflict. ,,Het Internationaal Strafhof heeft al gezegd: we zien dit conflict als een combinatie van internationaal gewapend conflict en een intern conflict”.
Voor de toekomst, nog onbepaald wanneer precies, kunnen bilaterale relaties met andere landen helpen om hulp te krijgen bij de ontwikkeling van het land. Misschien, zegt Istrefi, ,,helpen goede relaties ook om een voedingsbodem te bieden voor niet-Hamas-krachten”.
4Met welk doel komen landen dan nu met erkenning?
Je kunt het een kantelpunt noemen, zegt Marieke de Hoon. Al zal de rest van de wereld nu niet meteen tot erkenning overgaan – de Verenigde Staten al helemaal niet. ,,Maar het is wél zo dat veel landen die traditioneel Israël hebben gesteund, nu besluiten dat de maat vol is.” En dus overgaan tot erkenning van de Palestijnse staat.
Een reden voor landen om dat niet te doen, was dat ze vertrouwden op het proces naar een tweestatenoplossing. ,,Maar ook voor 7 oktober was er kritiek op in hoeverre Israël zich nou daadwerkelijk inzet voor die oplossing”, zegt De Hoon. ,,Een aantal staten die daarop wachtten besluit nu: we draaien het om, we erkennen de Palestijnse staat eerst, om Israël verder onder druk te zetten.” Een drukmiddel dus, om de uithongering van de Gazaanse bevolking door Israël te doen stoppen en een staakt-het-vuren af te dwingen.
De erkenning van een staat kán tot veel meer leiden, maar experts in het internationaal recht zien die mogelijkheden niet direct ten volle benut worden. Kushtrim Istrefi: ,,De vraag wat die erkenning betekent is heel complex. Het kan veel betekenen. Hoe ik het zie: de timing is hier belangrijk.”
Het gaat hier niet om een geïsoleerde beoordeling van statelijkheid. Zo ziet het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld af van erkenning als Israël overgaat tot een staakt-het-vuren. Onder meer de mensenrechtenorganisatie The Rights Forum vindt dit problematisch: ,,Het VK maakt van het bestaansrecht van Palestina een politiek drukmiddel en het recht op zelfbeschikking van Palestijnen voorwaardelijk. En de bal ligt uiteindelijk ook nog eens bij Israël. Dat is geen zelfbeschikking.”
De manier waarop landen nu hun erkenning of mogelijke erkenning van Palestina rechtvaardigen, zegt Istrefi, is dus eerder een vorm van straf of sanctie voor wat Israël in Gaza doet dan een gevolg van wat Palestijnen hebben gedaan om die erkenning te verkrijgen. ,,De erkennende landen zeggen in de kern: ‘deze verschrikkingen worden niet langer geaccepteerd.’”
