Twee 200 meter lange muren van „waterkoud beton”, het landschapskunstwerk Sea Level dat de Amerikaanse kunstenaar Richard Serra in 1996 aanlegde in Flevoland, wordt opnieuw opgebouwd. Dat plan maakte het gemeentebestuur van Zeewolde donderdag bekend.
Sea Level, dat in een woonwijk in Zeewolde ligt, is een van de negen landschapskunstwerken die de afgelopen decennia in de provincie zijn aangelegd. Het verbeeldt de ligging van Flevoland onder zeeniveau, met twee muren die in elkaars verlengde liggen over een afstand van 600 meter. Rijkswaterstaat gaf het werk cadeau na de aanleg van Zeewolde.
De herbouw van het kunstwerk kost naar schatting 1 miljoen euro. Serra heeft toegezegd de kosten grotendeels zelf te betalen. De provincie Flevoland had al 175.000 euro beschikbaar gesteld voor herstel van het werk.
De gemeente Zeewolde is blij met de geste van Richard Serra, vertelt wethouder Erik van de Beld (Cultuur, ChristenUnie). „Serra is inmiddels wereldberoemd. Als we nu een dergelijk kunstwerk van hem zouden neerzetten, zou het 10 miljoen euro kosten.”
Grijze verf
Dat Sea Level in slechte staat verkeert, was al jaren duidelijk. De grootste boosdoener is de grijze verf waarmee de gemeente het kunstwerk in 2011, met toestemming van Serra, had beschilderd om het te beschermen. „Die verflaag ging spontaan barsten”, vertelt curator Martine van Kampen van stichting Land Art Flevoland, „en dan kwamen er stukjes beton mee”. Ook was er na het verwijderen van graffiti kleurverschil ontstaan.
De stichting, die negen landschapskunstwerken in de provincie toegankelijk maakt, had liever gezien dat Sea Level bescheiden gerestaureerd zou worden. Na onderzoek, onder meer door betonspecialisten, adviseerde Land Art Flevoland om alleen de verf van Sea Level af te halen, beschadigingen van het beton te herstellen, en een anti-graffiti-coating aan te brengen.
Van Kampen: „Beton veroudert, dat mag je best zien. En over dertig jaar zit je weer met dezelfde problemen.” Ook woog de stichting mee dat betonbouw veel CO2-uitstoot veroorzaakt. Een duurdere en ingrijpendere restauratie, waarbij het kunstwerk een nieuw laagje beton zou krijgen, was ook een optie.
Intellectueel eigendom
Kunstenaar Richard Serra (1938) verzette zich echter tegen restauratie, omdat hij hecht aan het originele, donker glanzende uiterlijk van het beton. Hij zegde toe het geld bijeen te brengen voor herbouw, en voor de onderhoudskosten voor de komende twintig jaar.
Wethouder Van de Beld: „Zeker als we een nieuwe coating zouden aanbrengen, zouden we Serra’s intellectuele eigendom aantasten. We wilden niet in een juridische procedure terechtkomen.” Van Kampen zegt de keuze van de gemeente te begrijpen. „We zijn hoe dan ook blij dat Sea Level er straks weer mooi uitziet.”
Sea Level is een van de grootste kunstwerken van Richard Serra, en een van de weinige die hij in beton uitvoerde. Hij is vooral bekend om minimalistische, monumentale sculpturen van cortenstaal, zoals Open Ended in Museum Voorlinden.
Floriade
De subsidie van de provincie voor Sea Level, die nog formeel verstrekt moet worden, komt uit een pot van 500.000 euro die Flevoland in 2021 opzij zette voor grondig herstel van vier van de oudste landschapskunstwerken. Doel was om ze te renoveren vóór de Floriade in Almere in 2022. Sindsdien zijn De Groene Kathedraal (Marinus Boezem, 1996) en Observatorium (Robert Morris, 1977) aangepakt.
Sea Level en Aardzee (Piet Slegers, 1982) moeten nog. Aardzee is een golvend terrein van vijf hectare in het vlakke akkerland bij Zeewolde. Het oorspronkelijke herstelplan was door de gestegen bouwkosten te duur geworden en is nu aangepast. Dat kunstwerk wordt komend jaar hersteld, net zoals Sea Level.
Inmiddels is nog een vijfde landschapskunstwerk in Flevoland in verval geraakt. Pier+Horizon (Paul de Kort, 2016) is een lange houten loopplank in het water bij de Noordoostpolder, oorspronkelijk met drijvende matten eromheen. De vlonderplanken sloegen echter bij storm zo vaak los, dat de gemeente Noordoostpolder is opgehouden ze te herstellen. Kunstenaar De Kort werkt aan een alternatief ontwerp, waarvoor Land Art Flevoland financiering wil zoeken.
