Kan olifantsgras de boer en de bouwer helpen? In Twente experimenteert een kalverhouder ermee

Posted on October 25, 2023 by admin

In het Overijsselse dorp Tilligte werd vreemd opgekeken toen er in april een hakselaar voorbijreed. Het was nog maanden tot het oogstseizoen, wie gaat er nu oogsten in april?

Het bleek de familie Ensink. En de oogstmachine was niet voor snijmaïs, maar voor olifantsgras. De Ensinks hebben drie hectare miscanthus, de Latijnse naam voor het vezelgewas. Olifantsgras is een rietachtige grassoort met grote pluimen die oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië komt. De stengels worden drie tot vier meter hoog en staan in april hoog genoeg om geoogst te worden.

De drie hectare olifantsgras vallen qua oppervlakte in het niet bij de vele honderden hectaren gras- en maïsland in Dinkelland, maar zijn een bijzonderheid in de plattelandsgemeente. Op de boerderij van Jan en Ria Ensink, beiden zestigers, worden al generaties lang kalveren gehouden. Normaal gesproken zouden de omliggende akkers in dienst staan van de veehouderij, bijvoorbeeld met Engels raaigras voor hooi of snijmaïs voor het voer.

Olifantsgras heeft de veehouderij weinig te bieden, behalve dat het gebruikt wordt als toevoeging aan het stro in de stallen. De echte toegevoegde waarde zit in andere dingen. In de bouw is het een bekend bio-based bouwmateriaal: materiaal dat uit de natuur komt en CO₂ opneemt in plaats van uitstoot bij de productie ervan. Andere voorbeelden zijn hout en riet.

Versnipperd olifantsgras dient vooral als isolatiemiddel, een natuurlijke vervanger van de bekende piepschuimballetjes of glas- en steenwol. Daarnaast wordt het onder meer gebruikt als natuurlijk bindmiddel voor beton, waardoor minder cement nodig is en het beton lichter wordt.

Toekomstperspectief

In de keuken van Jan en Ria Ensink staat de koffie klaar en wordt krentenbrood op boerenbontbordjes geserveerd. Op de schoorsteenmantel staat een droogboeket van hoge pluimen. „Dat is ook olifantsgras”, zegt Ria Ensink met een opgewekte glimlach. „Ik vond het wel mooi met die pluimen, dus ik dacht: ik zet ze gewoon neer.”

Het gespreksonderwerp aan tafel is de drie hectare olifantsgras, even verderop. Het is ruim vier jaar geleden dat zoon Patrick het initiatief nam om het vezelgewas te planten. Een proefgebied, om te kijken of het voor hen zou werken.

Patrick heeft, naast de boerderij, een fulltime baan in de chemische industrie en kan niet bij het gesprek zijn. Wel aangeschoven is Eric Kleissen. Hij is melkveehouder in het naburige Rossum en is daarnaast directeur van De Land Bouwers, een samenwerkingsverband van overheden, onderwijs, bedrijfsleven en boeren.

Veel boeren in de streek worstelen met de toekomst van hun bedrijf, ziet Kleissen. „De stikstofregels spelen natuurlijk een rol, maar andere milieukwesties worden in de toekomst veel dwingender”, legt hij uit. „Hier in de Twentse beekdalen wordt de waterkwaliteit de volgende stikstofcrisis. Over vier jaar moet die kwaliteit volgens Europese regels flink zijn verbeterd, en het blijft de vraag in hoeverre de landbouw in zijn huidige vorm kan voortbestaan. Het dringt nog niet tot iedereen door, maar de landbouw moet hier echt anders.”

Ook Janneke Paalhaar van de Twentse Bouwboeren zit aan tafel. Zij koppelt boeren aan de bouwsector, en spoort veehouders die begrensd worden door milieunormen aan over te gaan op het verbouwen van vezelgewassen die geschikt zijn voor die andere grote opgave: de woningbouw.

„Voor bouwers zijn natuurlijke materialen als hennep of olifantsgras een uitkomst, omdat ze betere CO₂-prestaties hebben dan ‘traditionele’ bouwmaterialen als glaswol en steenwol”, zegt Paalhaar. Ook voor boeren zijn er volgens haar veel voordelen te behalen. „Olifantsgras kan twintig jaar staan en geldt als langjarig gewas. Dat wil zeggen dat de wortels na de oogst in de bodem blijven en de grond niet wordt omgeploegd. De wortels nemen ieder jaar nitraat en CO₂ op en houden dat vast in de bodem. Dat is ook goed voor de waterkwaliteit.”

Wat ook scheelt: olifantsgras kweken vergt minder bestrijdingsmiddelen en is minder bewerkelijk dan Engels raaigras. Ook voor de biodiversiteit zouden de hectares hoog gras goed werken. Op zijn eigen velden ziet Jan Ensink naar eigen zeggen veel meer dieren dan voorheen, en niet alleen insecten. „Het krioelt ervan. Ik kom er zelfs reeën en fazanten tegen.”

Afzetmarkt

Een gewas dat van waarde kan zijn in de woningbouw, waardoor CO₂-prestaties verbeteren en dat vrijwel geen bewerking en bestrijdingsmiddelen nodig heeft: het klinkt als een no-brainer voor boeren die een toekomstbestendige bedrijfsvoering zoeken. Toch zetten betrekkelijk weinig veehouders hun bedrijf om naar het telen van olifantsgras. Dat komt volgens Janneke Paalhaar vooral omdat er nog niet voldoende vraag naar is. „De keten hapert nog. Bouwbedrijven durven de stap naar vezelgewassen onvoldoende aan, waardoor het risico voor boeren te groot is.”

Met olifantsgras beginnen vergt volgens Jan Ensink een relatief grote investering. Voor het planten van de wortelstokken was hij 3.500 euro per hectare kwijt. Ter vergelijking: een hectare snijmaïs kost ruim 1.000 euro. Bovendien duurde het drie jaar voor het eerste olifantsgras geoogst kon worden. Tot die tijd leverde de grond dus niets op.

De familie Ensink gebruikt het olifantsgras nu vooral zelf. Sinds de oogst van april maken ze hun nieuwe verwarmingsketel (3.000 liter) aan met snippers gedroogd olifantsgras. Een automatisch schepsysteem voert de verhakselde grasstengels uit een grote baal beetje bij beetje de ketel in. In de stal naast het ketelhok liggen de kalveren op een mengsel van stro en olifantsgras, binnen slaapt hond Rex op de verwarmde vloer.

Op de vraag wat hij nodig zou hebben om helemaal om te schakelen, heeft Jan Ensink een kort antwoord. „Een afzetmarkt. Ik moet zeker weten dat ik het product kan verkopen. Nu is het onvoldoende om van rond te komen.”

Hoewel olifantsgras in de bouw een gecertificeerd product is voor isolatie, kiezen opdrachtgevers en bouwbedrijven nog vaak voor traditionele oplossingen als glaswol en steenwol. „Niet alleen boeren zijn soms conservatief met wat ze niet kennen”, glimlacht Kleissen. Hij ziet nu vooral een rol voor de lokale politiek. Zo zouden gemeenten die prestatieafspraken met woningcorporaties maken voor nieuwbouw, meer kunnen sturen op lokale bio-based materialen. „Als je gebruik van lokale bouwmaterialen voorrang geeft, stimuleert dat bouw en isolatie van woningen met vezelgewassen als olifantsgras. Dit geeft boeren de afzetmarkt die ze nodig hebben en helpt ook de bouw vooruit.”

Foto’s Eric Brinkhorst

Taboe

In hun dorp vormen Jan en Ria Ensink met hun akker olifantsgras tot nu toe de uitzondering. Ze zijn enthousiast over de mogelijkheden ervan, en tegelijk realistisch. „Wij kunnen dit gewas verbouwen omdat we een extensief bedrijf zijn met weinig vee. Er is ruimte om het uit te proberen”, zegt Ria Ensink. „Maar veel boeren in de buurt kunnen dat niet. Dat zijn intensieve bedrijven met veel financiering die de grond niet kunnen missen.”

Naarmate het gesprek aan tafel vordert, wordt duidelijk dat een omslag van veehouderij naar vezelgewassen niet alleen op economische bezwaren stuit. De woorden ‘open-minded’ en ‘perspectief’ vallen meerdere keren. Ria: „Wij vertellen op het dorpsfeest over onze miscanthus, we zijn er heel open over. Maar als boeren onder elkaar is het toch een beetje taboe. Overschakelen naar een gewas als olifantsgras wordt vooral gezien als stoppen met de veehouderij. Dat ligt hier erg gevoelig, waardoor er minder over wordt gesproken.”

Eric Kleissen beaamt dit. Hij komt in zijn werk vaak jonge boeren tegen die voor verandering openstaan, maar zich door hun ouders ingeperkt voelen. „Het is ook niet verwonderlijk als je ziet wie er allemaal op het erf langskomen. Iedereen heeft belang bij instandhouding van het huidige systeem. Of het nu gaat om loonwerkers, krachtvoerleveranciers, de zadenleverancier voor de gewassen, de mensen van de zuivelindustrie of de banken. Iedereen komt hun vertellen dat je rondjes rechtsom moet draaien – en dat was in het verleden financieel ook het meest aantrekkelijk. Dan moet je wel heel sterk in je schoenen staan om uit eigen beweging ineens linksom te gaan.”

Wat ook meespeelt, zijn de familiebanden. Door het Saksisch erfrecht, een Twents-Achterhoekse traditie waarbij de boerderij en het land altijd binnen de familie blijft, is het boerenbedrijf nauw met de familiegeschiedenis verbonden. Dat verander je niet zomaar, weet ook Kleissen. Hij en zijn zoon stoppen binnenkort als veehouder, maar pas na lange gesprekken binnen de familie. „Mijn broers en oudtantes hebben op de boerderij gewoond, dus zij hebben hier ook een stem in. Gelukkig geven ze ons de vrijheid deze beslissing te nemen en verder te gaan.” Kleissen houdt de grond en gaat met landschapsarchitecten aan de slag om het terrein ‘natuurinclusief’ in te richten en een recreatieve bestemming te geven.

Met de velden olifantsgras geven ook Jan en Ria Ensink hun zoon Patrick de ruimte om een nieuwe manier van werken te ontdekken. Hoewel de kalveren voorlopig nog op stal staan, staan de Ensinks er „op den duur” voor open helemaal over te gaan op olifantsgras. Jan: „Toen wij in 1986 bij mijn oom Jan in de maatschap kwamen, gaf hij ons de ruimte om onze eigen gang te gaan. Zolang Patrick gelukkig is, gunnen wij hem die ook.”

Stimuleringsmaatregelen CO ₂ -certificaten

Vanuit de overheid wordt er gewerkt aan stimuleringsmaatregelen voor boeren die vezelgewassen willen verbouwen. Een daarvan is het opzetten van een speciaal handelssysteem van CO₂-certificaten. Met dit systeem kan de koolstofdioxide die de gewassen in hun wortels en vezels opslaan, in de toekomst verhandeld worden. Grote uitstoters kunnen door koop van die certificaten hun eigen emissie compenseren en daarmee de boeren financieren.

De provincie Overijssel wil de invoering niet afwachten en werkt aan een subsidieprogramma voor boeren die in 2024 met vezelgewassen beginnen. Per hectare kunnen boeren een provinciale subsidie krijgen, mits ze hun kennis delen met andere agrariërs. Ook Europees zijn subsidies beschikbaar voor boeren die vezelgewassen verbouwen. In de Landbouwvisie van Overijssel streeft de provincie ernaar in 2040 5 procent van het landbouwareaal beschikbaar te hebben voor verbouw van bio-based bouwstoffen.

Franse boeren voelen zich in de kou gezet door regering en vrezen Mercosur-verdrag

admin
November 18, 2024
0

Het is inmiddels een bekend beeld in Frankrijk: boeren die wegen en rotondes blokkeren met hun tractoren, pallets en hooibalen. Plaatsnaambordjes die worden omgedraaid bij wijze van protest. Protestborden met teksten als ‘eet Frans’ en ‘zonder landbouwers geen land’ die overal opduiken. Het beeld is terug van een paar maanden weggeweest: na de wekenlange boerenprotesten van afgelopen winter gaan sinds deze maandag opnieuw Franse boeren de straat op.

De protesten zijn georganiseerd door vakbonden FNSEA en Jeunes Agriculteurs (Jonge Boeren) en zijn deels een voortzetting van de protesten van begin dit jaar, waarbij boeren zich uitspraken tegen de hoge regeldruk en lage lonen in de sector. In reactie daarop kondigde de toenmalige premier Gabriel Attal tientallen maatregelen aan om de boeren tegemoet te komen: van financiële steun aan de veehouderij tot het in de wet verankeren dat de landbouw van „groot algemeen belang is” en het versimpelen en versoepelen van een aantal belastingen en normen.

Maar die beloften zijn niet allemaal ingelost. Volgens een telling van de FNSEA is 65 procent van de 67 gedane beloften niet (volledig) uitgevoerd (negentien daarvan zijn wel al in gang gezet). Dit is vooral het gevolg van het aftreden van de regering-Attal toen president Emmanuel Macron in juni plots parlementsverkiezingen uitschreef, waarna Frankrijk wekenlang zonder regering zat, tot half september de regering van de huidige premier Michel Barnier werd gevormd. Tijdens dat politieke vacuüm werden plannen stilgelegd of uitgesteld.

Slechte oogst en Mercosur

Hoewel sommige maatregelen er wel degelijk zijn gekomen en Barnier een aantal handreikingen heeft gedaan, zijn de boeren ontevreden. Zij vinden dat de kern van de problemen nog steeds bestaat: te veel regels en te lage inkomens.

Hierbij speelt mee dat de boeren een dramatisch jaar beleven: door de aanhoudende regen van afgelopen maanden, droogte in sommige regio’s en overstromingen in andere, heeft vrijwel elke sector slechte cijfers gedraaid. Zo is de wijnoogst naar verwachting 18 procent lager dan een jaar eerder. Veehouders werden intussen geteisterd door ziekten als de vogelgriep, waar zowel vogels als koeien onder lijden.

En de lont in het kruitvat is het vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie en de Zuid-Amerikaanse Mersocur-landen (Argentinië, Brazilië, Bolivia, Paraguay en Uruguay) dat in de lucht hangt. Dat Mercosur-akkoord moet leiden tot veel lagere importheffingen en minder regels die de onderlinge handel bemoeilijken.

Arbeid in de Mercosur-landen is beduidend goedkoper en er gelden andere milieumaatregelen

De Franse boeren zijn hier fel tegen uit vrees voor oneerlijke concurrentie, omdat arbeid in de Mercosur-landen beduidend goedkoper is en er andere milieumaatregelen gelden. Zo mogen Braziliaanse boeren anders dan hun Europese concurrenten hun koeien met antibiotica behandelen en mag kippenvlees daar worden ontsmet met chloor. Het leidt ertoe dat, zoals vaker gebeurt bij handelsakkoorden, demonstrerende boeren zich ineens in één kamp bevinden met milieuorganisaties. Ook die zijn kritisch.

Positie Frankrijk verzwakt

Het is alleen de vraag of de Franse regering, die na de parlementsverkiezingen van dit jaar flink verzwakt is, genoeg verzet kan organiseren. Dat Macron op de G20-top een opvallende alliantie tegen het akkoord probeerde te smeden met de gastheer, de Argentijnse president Javier Milei, wordt door andere landen gelezen als teken van zwakte: blijkbaar kan Macron binnen de EU geen gelijkgezinden optrommelen.

De Franse regering lijkt nu in te zetten op specifieke garanties. Macron wil onder meer dat verzekerd wordt dat de deal niet instrijkt tegen de klimaatakkoorden van Parijs en hij wil clausules over het beschermen van de belangen van de Europese industrie en boeren. Of dat gaat lukken is ook onzeker: de meeste landen hopen nog steeds begin december een akkoord te bereiken.

Het boerenprotest kan meerdere weken duren. De vraag is vooral hoe ingrijpend het wordt. De vakbonden beloven dat ze „het leven van de Fransen geen hel willen maken”, dixit vakbondsman Arnaud Rousseau, en er is beloofd dat er geen gedoe komt tijdens kerst. Maar er gaan ook oproepen rond om de boerenacties aan te grijpen voor een breder protest tegen de regering en Macron. Zo zijn er binnen de Gele Hesjes-beweging, die Frankrijk in 2018 en 2019 op z’n kop zette, leden die zich bereid tonen hun hesje uit de kast te pakken en de straat weer op te gaan.

Lego probeert namakers juridisch te temmen, ook in Nederland

admin
November 17, 2024
0

Als cadeautje in de schoen is het misschien wat te groot, maar voor echte Lego-fans is het een droom: het pakket van negenduizend steentjes waarmee je de Titanic in detail kunt nabouwen. Online te bestellen voor 680 euro.

Of neem het Disney-kasteel van Lego: bijna vijfduizend stukjes, via de site van de Deense speelgoedgigant te krijgen voor 400 euro. Wie van gepriegel met kleine steentjes én muziek houdt, kan de Lego Jazzclub aan Sinterklaas vragen – bijna drieduizend steentjes, te krijgen voor 230 euro.

Nee, goedkoop zijn de pakketten niet. Met de feestdagen in aantocht is het daarom niet ondenkbaar dat sommige mensen online wat verder zullen speuren en erachter komen dat er ook volop namaak in omloop is – voor véél lagere prijzen. Die Titanic is via webshop Temu te bestellen voor 58 euro. Het Disney-kasteel? Ruim 100 euro bij AliExpress. De Jazzclub kost bij dezelfde webshop 75 euro.

Lego voert al jaren een juridische strijd tegen alle namaak die op de markt verkrijgbaar is. Of het nu gaat om zakken met nepsteentjes, of complete bouwpakketten die overduidelijk zijn afgekeken, het Deense concern is „toegewijd aan het handhaven van intellectuele eigendomsrechten”, zo schrijft het op de eigen site. Het voerde zowel in China als Europa de afgelopen jaren talloze rechtszaken tegen producenten van – volgens Lego – onrechtmatig gekopieerde producten. Het won veel van die zaken.

Dat het desondanks nog steeds geen enkele moeite kost om online nep-Lego te bestellen, geeft aan hoezeer het aanpakken van al die illegale producenten voor Lego dweilen met de kraan open is. Hoe schadelijk die namaak is voor de wereldwijde omzet, is de vraag: die groeide vorig jaar met 2 procent tot 8,8 miljard euro. Lego is met afstand de succesvolste speelgoedmaker ter wereld.

Creatief met Lego-steentjes

Toch lijkt Lego de strijd dit jaar verder op te voeren. Bij de rechtbank in Den Haag dient komende donderdag opnieuw een kort geding tegen een bedrijf dat volgens Lego inbreuk maakt op de merkrechten. Het is al de derde keer dit jaar dat Lego een Nederlands bedrijf voor de rechter sleept. In een van de andere kwesties, tegen winkelketen Wibra, doet de rechter deze dinsdag uitspraak.

Het kort geding van aanstaande donderdag is gericht tegen het bedrijf Leg op Maatje uit Woerden, dat met originele Lego-steentjes eigen creatieve bouwwerken ontwerpt. Zo ontwierp Leg op Maatje vorig jaar voor online supermarkt Picnic een Lego-versie van het elektrische bezorgwagentje, dat klanten via de Picnic-app konden bestellen. Ook ontwikkelde Leg op Maatje een set met de ‘skyline’ van Amersfoort, die liefhebbers online voor 80 euro kunnen bestellen.

De oprichter van Leg op Maatje wil niet reageren op vragen van NRC en ook Lego geeft geen commentaar op lopende juridische kwesties, zegt een woordvoerder. „Dus we hebben in dit stadium niets te delen”. Tegen welke inbreuk op de merkrechten het steentjesconcern precies bezwaar maakt, blijft dus nog onduidelijk.

De zaak tegen het Woerdense bedrijf is onderdeel van een breder offensief. Afgelopen mei spande het miljardenconcern een kort geding aan tegen een Groningse ondernemer die via zijn webshop HA Bricks eigen Lego-creaties aanbood, waaronder een trein, een hijskraan en een mannetje met een ijscowagen. Volgens Lego kwam daarmee „de reputatie van het speelgoed van superieure kwaliteit” op het spel te staan, zo betoogde Lego’s advocaat in de rechtszaal. De voorzieningenrechter ging mee in de eis van Lego en verbood HA Bricks de producten nog langer te verkopen.

Eind oktober stond de directie van winkelketen Wibra in de Haagse rechtszaal. In de driehonderd filialen van het bedrijf was volgens Lego een bouwpakket met bloemen te koop geweest dat was nagemaakt van zijn origineel. Maar dan wel vijf keer zo goedkoop: 2,45 euro in plaats van de 12,95 bij Lego zelf. Ook in een bouwpakket met diertjes zaten volgens Lego blokjes die te veel op Legosteentjes leken.

Wibra had al ruim voor de zitting erkend dat er mogelijk sprake kon zijn van inbreuk op de merkrechten, en had de producten uit de handel gehaald. De inkoper die de bouwpakketten in China had gevonden, was zich van geen kwaad bewust geweest. Hij zat volgens Wibra inmiddels „overspannen thuis”, noteerde een aanwezige verslaggever van De Telegraaf.

Geen schikking

Zowel HA Bricks als Wibra probeerde vóór de zitting tevergeefs de kwestie buiten de rechtszaal op te lossen. „Lego heeft daar niet serieus aan willen meewerken”, zegt Sjors van der Hoeven, advocaat van Wibra. „Ons vermoeden is dat ze heel graag een uitspraak van de rechter wilden, om daarmee ook andere partijen in binnen- en buitenland te kunnen aanspreken op het maken van inbreuk op hun merkrecht. Een soort internationale jurisprudentie.”

Een verkoopverbod opleggen heeft in de zaak tegen Wibra op het oog weinig zin, het product is immers al uit de handel. Maar een eventuele vaststelling dat er inbreuk is gemaakt op de merkrechten van Lego kan wel dienen als basis voor een schadevergoeding. Daarnaast kan de voorzieningenrechter dinsdag een dwangsom opleggen, die Lego zou kunnen opeisen mocht Wibra in de toekomst inbreuk maken op de merkrechten.

De bouwpakketten met bloemen en diertjes die Wibra uit de handel haalde, staan nu in het magazijn. De winkelketen heeft aangeboden de producten aan Lego over te dragen, zodat het concern er zeker van kan zijn dat ze niet meer elders zullen opduiken.

Jammen, neerschieten, hacken: wat kun je doen tegen aanslagen met drones?

admin
November 15, 2024
0

Een vuurstraal daalt neer op het bos en maakt korte metten met iedereen die zich tussen de bomen verschuilt.

Het is geen drakenscène uit Game of Thrones, maar een vloeibaar thermiet spuwende drone die Oekraïense strijdkrachten inzetten tegen het Russische leger. Het filmpje circuleert sinds september op sociale media en past in een lange reeks frontvideo’s van drones die soldaten en militaire voertuigen uitschakelen met explosieven vanuit de lucht. Dood en verderf, verpakt in hardrock en snedige teksten: dat is oorlogspropaganda in de 21ste eeuw.

Huiveringwekkend. Vooral de wetenschap dat dit soort drones, in elkaar geknutseld met 3D-printers en huis-tuin-en-keukentechniek, niet alleen aan het front kunnen vliegen. De ingrediënten zijn overal te koop en de killer drones zijn net zo makkelijk in te zetten voor terroristische aanslagen, op plekken waar geen oorlog woedt. Wat kun je daartegen doen?

Luitenant-kolonel Arjen Nijkamp moest even slikken toen hij de vliegende vlammenwerper zag. Daar helpt geen kippengaas tegen – dat materiaal spannen Russische soldaten boven de loopgraven om drones af te weren.

‘Head Joint Nucleus C-UAS’ staat op zijn visitekaartje: counter-uncrewed aircraft systems, drones dus. Het counter-drone peloton telt tientallen specialisten die vallen onder het Grondgebonden Luchtverdedigingscommando ,

Regelmatig worden zij door de politie ingeschakeld om te assisteren bij de beveiliging van grote evenementen – potentiële plekken voor aanslagen. Denk aan de intocht van Sinterklaas, Koningsdag, de Nationale Dodenherdenking op de Dam of de NAVO-top in Den Haag. Nijkamp: „Vroeger waren we bang voor een man in een vrachtwagen. Het gevaar komt nu ook van boven. Je moet denken in drie dimensies.”

Hightech hondenkennel

Het counterdrone-testcentrum zit in een voormalige hondenkennel op een kazerne in de Peel. Hier hebben ze toestemming om met hightech wapens te experimenteren om droneaanvallen af te weren. Eigenlijk is vliegen met drones in de buurt van een vliegveld verboden, maar voor Nijkamp is een telefoontje naar luchtmachtbasis Volkel, om de hoek, genoeg.

Naderende drones zie je aankomen met detectiecamera’s, radars of met microfoons die het zoemende geluid opvangen – detectie is vaak een combinatie van die methoden. De mobiele radars van het Nederlandse bedrijf Robin Radar, ooit ontwikkeld door TNO om vogels te herkennen, kunnen de kleinste drones waarnemen. Defensie doneerde onlangs nog 51 van deze systemen aan Oekraïne.

Om drones uit te schakelen hoef je ze niet per se neer te schieten. ‘Jammen’ met stoorzenders is een gangbare strategie. De draagbare stoorzenders kun je enigszins nauwkeurig richten en hebben een reikwijdte van ongeveer twee kilometer. Ze drukken het controlesignaal van de dronepiloot weg met een krachtiger signaal, op de wifi-frequenties. Dan krijgt de drone geen instructies meer, blijft stil hangen of keert terug naar de thuisbasis.

De andere optie is verstoring van het GPS-signaal, maar dat is gevaarlijk in gebieden waar luchtvaartverkeer is.

Drones hacken kan ook: je verstoort dan de geplande route en dwingt de drone te landen op een veilige plek. Hacken is lastiger nu de drones hun datacommunicatie versleutelen. Volgens de wet is het bovendien computervredebreuk, dus niet toegestaan. Maar dat is je laatste zorg als er een drone met een granaat op je afkomt. Moderne drones zijn al ‘storingsproof’: als het signaal verstoord wordt, navigeren ze verder op basis van beeldherkenning of gebruiken lidar, een combinatie van radar en laser die in het donker werkt. Zo vinden ze zelf hun doel, in een tevoren aangegeven gebied. Kunstmatige intelligentie doet de rest.

Paraplu

Nijkamp gaat voor in het magazijn van de voormalige hondenkennel, daar ligt materiaal waar de C-UAS-unit mee oefent. De meeste antidrone-apparatuur is mobiel; ze past ook op het dak van een gebouw, om tijdens de Dodenherdenking een beschermende ‘paraplu’ boven de menigte op De Dam te creëren. Die keer dat het C-UAS-team ingreep, ging het om iemand die de regels overtrad, maar geen kwaad in de zin had.

Als storen niet werkt, dan zijn de tragere drones te ‘pakken’ door een vangnet af te schieten met een andere drone, zoals de Dronecatcher van het Nederlandse Delft Dynamics. Neerschieten met kogels is lastig – zeker bij de nieuwste generatie FPV-drones (first person view); die halen 300 kilometer per uur, sneller dan een racewagen.

De filmpjes uit Oekraïne openden bij het grote publiek de ogen voor gevaar uit de lucht en antidronemaatregelen hebben in Europa hoge prioriteit. De EU benadrukt tegelijkertijd hoe nuttig drones kunnen zijn, bijvoorbeeld voor snel hulptransport met medicijnen en medische hulpmiddelen – niet alleen voor makelaarsvideo’s.

Maar bij evenementen moeten ze wegblijven. De Franse politie haalde tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Parijs vijftig drones uit de lucht. „Die detectie is nog niet waterdicht. Je zit er eigenlijk op te wachten dat het een keertje mis gaat”, zegt Wiebe de Jager.

Hij is een ervaren dronepiloot en houdt op dronewatch.nl het nieuws bij – ook dat over de snelgroeiende anti-dronemarkt. Er is strenge regulering voor waar en hoe je met drones mag vliegen, en waar je je moet registreren. Regels beschermen echter niet tegen terreuraanslagen.

Zijn eerste drone kocht De Jager tien jaar geleden: een DJI Phantom 2 Vision Plus. Hij betaalde destijds 1.100 euro voor een drone van anderhalve kilo waar hij een kwartiertje mee kon vliegen. Tegenwoordig heb je voor de helft een drone die zes keer lichter is en drie keer zo lang vliegt, met een veel betere camera en sensoren om botsingen te mijden. „De dronetechniek gaat knetterhard en is bijna niet te reguleren.”

If it flies…

De politie organiseerde in het verleden droneclashes, wedstrijdjes om te oefenen tegen goede dronevliegers. In de militaire wereld is het allang geen spelletje meer. Het front verandert in Star Wars. Drones die vechten tegen drones, of je schiet ze met lasers uit de lucht, zoals Israëls Iron Beam, die met 100 kilowatt vermogen een euromunt op tien kilometer afstand kan raken. Het kost alleen stroom, geen kogels.

Over vijf jaar hebben we dat ook in Nederland, denkt luitenant-kolonel Nijkamp. Het past ook in zijn ‘toolbox’ maar is niet het meest handige wapen voor inzet in Nederland: schiet je een drone uit de lucht boven een menigte, dan raken er toch mensen gewond.

Een andere variant is high power microwave, een elektromagnetische golf die een onzichtbare mokerslag uitdeelt aan de elektrische motors in een drone. Je mept er in één keer een zwerm drones mee uit de lucht. Zoals leverancier Epirus zegt: „If it flies, it dies.”

Dat is een oude slogan uit het Amerikaanse leger, zegt Nijkamp. „In dit dronetijdperk moet je het aanpassen. If it flies, you die.”