De onbekende en onervaren Republikein Mike Johnson slaagde woensdag waar meerdere hoogvliegers uit zijn fractie de afgelopen weken faalden. Het lukte hem de meest radicale en de meest gematigde leden van zijn partij voor zich te winnen en de verrassende nieuwe voorzitter van het Huis van Afgevaardigden te worden. Zijn, onder partijgenoten unanieme, uitverkiezing was ook voor hemzelf zo’n verrassing dat zijn vrouw niet op tijd uit zijn thuisstaat Louisiana kon overvliegen om deze mee te maken.
Na een maand publiekelijk uitgevochten interne strijd die politieke carrières knakte en Amerikaanse besluitvorming tot stilstand bracht, beloofde Johnson zijn fractie te verbinden, met Democraten samen te werken om de federale overheid open te houden en steun aan Israël te bestendigen. Maar de uiterst religieuze jurist heeft een wankele machtsbasis en erft een gespleten fractie die zich opmaakt voor de verkiezingen van volgend jaar. Democraten vrezen dat met de medestander van Donald Trump geen afspraken te maken zijn, maar zien zijn zwakte en oerconservatisme ook als een kans om volgend jaar het Huis terug te veroveren.
Diepgelovig
Johnson (51) is sinds 2017 afgevaardigde, maar was tot zijn plotselinge kandidatuur deze week eigenlijk alleen bekend omdat hij Trump bijstond in zijn pogingen de uitslag van de presidentsverkiezingen in 2020 ongedaan te maken. Hij wordt nog veel meer gedreven door zijn christelijke overtuiging dan zijn liefde voor Trump. Johnson is een van de drijvende krachten achter Republikeinse initiatieven om abortus landelijk te verbieden. Hij wil seksuele voorlichting op scholen inperken. En hij heeft er voor gepleit homoseksualiteit strafbaar te maken.
„Ik geloof niet in toeval”, zei Johnson woensdag in zijn overwinningstoespraak. „Ik geloof dat God (…) ons naar dit specifieke moment heeft geleid.” Daarna grapte hij dat zijn vrouw uitgeput is van het vele bidden dat ze de afgelopen weken had gedaan. Ook vertelde hij over zijn jeugd, als zoon van een 17-jarige moeder en een vader die als brandweerman zwaargewond raakte tijdens zijn werk.
Lees ook
Terwijl de Republikeinse partij in chaos is, kan Biden zich etaleren als ervaren leider
Uitputtende interne strijd
De positie van speaker van het Huis was vacant sinds acht radicale Republikeinen begin oktober hun eigen leider Kevin McCarthy afzette nadat hij een financieringsdeal had gesloten met de Democraten. Daarna deden een dozijn van de 221 Republikeinen een gooi naar het ambt. De gematigden Steve Scalise en Tom Emmer zagen af van plenaire stemming over hun kandidatuur omdat ze voorzaken dat het trumpiaanse kamp in hun partij niet meekregen. De populist Jim Jordan onderging drie vernederende stemrondes waarin meer traditionele Republikeinen hem de baan ontzegden.
Juist zijn onbekendheid hielp Johnson woensdag op het moment dat de fractie uitgeput was van de interne twisten en het gebrek aan leiderschap te midden van de Gazaoorlog gênant werd. Ex-voorzitter McCarthy noemde hem „een vriend, een vechter en een principiële conservatief”. Donald Trump had hem eerder op de dag gezegend. „Ik denk dat hij een geweldige voorzitter is”, zei de oud-president in de wandelgangen van de rechtbank in New York waar hem een boete werd opgelegd. „Ik heb niks negatiefs over hem gehoord”, aldus Trump.
Opluchting overheerst nu de speakersoap voorbij is en het Huis weer beslissingen kan nemen. Als voornaamste op de agenda staat het pakket van 105 miljard dollar (bijna een miljard euro) aan hulp voor Oekraïne, Israël en grensbewaking. Het is de vraag of de Republikeinen, onder wie steun aan Oekraïne steeds minder populair is, akkoord gaan met die combinatie omdat Israël en immigratie hun speerpunten zijn. Daarnaast moet binnen drie weken ingestemd worden met het openhouden van de federale overheid om een nieuwe shutdown te voorkomen.
Om dit voor elkaar te krijgen zullen Democraten met Johnson willen samenwerken. Maar een campagnecomité van die partij verspreidde meteen een memo die jubelde over dat een dergelijke conservatieve Huisvoorzitter Democraten kan helpen om districten waar de verkiezingen spannend zijn terug te winnen. „Republikeinen slaken misschien een kortzichtige zucht van verlichting nu ze een nieuwe voorzitter hebben gekozen”, citeerde Politico. „Maar hun besluit om een anti-abortus-extremist te bevorderen die heeft aangedrongen op het ondermijnen van de sociale zekerheid en de gezondheidszorg en die een van de belangrijkste architecten is van de illegale poging om de verkiezingen van 2020 ongedaan te maken, zal hen in 2024 de meerderheid doen verliezen.”
