D66-congresgangers berusten alvast in een verkiezingsnederlaag

Er zijn nog mensen die politieke toekomst in D66 zien, de partij die na zes jaar regeren met de VVD op een stevige verkiezingsnederlaag afstevent. „Ik ben vorige week zondag lid geworden”, zegt Aukje Gabriels uit Goes. Met ongeveer 25 andere nieuwe leden werd ze zaterdagochtend in een speciaal werkgroepje door Jan Paternotte, fractievoorzitter in de Tweede Kamer, welkom geheten op het partijcongres in Apeldoorn. Gabriels vindt het belangrijk om zich juist nu aan te sluiten bij de partij waar ze haar „politieke idealen” kan terugvinden. „Ik hoop dat mijn contributie bijdraagt aan een goeie campagne.”

De 25-jarige fysiotherapeut wil zich zeker nog niet neerleggen bij de lage peilingen – D66 staat volgens de Peilingwijzer op 7 zetels; een verlies van 17 van de huidige 24. „Rob Jetten weet met zijn inspirerende woorden niet alleen mij te raken maar ook veel mensen in het land.”

Onder de naar schatting 1.200 aanwezige D66-leden in sportcomplex Omnisport valt deze zaterdag ook een ander, minder optimistisch geluid te horen. „Ik verwacht eigenlijk niet meer dan vijf of zes zetels”, zegt de 40-jarige Seraphina de Looff uit Den Haag. „Dat is inherent aan onze partij: soms zijn we breed in het land populair en daarna zijn we weer de elitaire bestuurderspartij die wordt afgestraft . Wij zitten altijd in een golfbeweging.” De Looff, werkzaam bij het ministerie van Justitie, vindt dat helemaal niet erg. „We hebben nu een tijdje veel voor elkaar kunnen krijgen in Den Haag, nu zullen we een stapje terug moeten doen. Een paar jaar oppositie voeren is op zich niet zo slecht, hoor. Nu moeten andere partijen het maar laten zien en op een gegeven moment krijgen wij weer de kans.”

‘Cyclische partij’

Ook Joost Dikker Hupkes, grafisch ontwerper uit Heerde denkt er zo over. „D66 is een vrij cyclische partij. Nu zijn we even uit de gratie, maar voor de langere termijn ben ik best optimistisch.” Dikker Hupkes (50) gelooft dat D66 zich in de afgelopen twee kabinetten wel meer had moeten profileren. „We hadden politiek-strategisch wat scherper moeten zijn. De VVD en het CDA weten gemakkelijker het mes op tafel te leggen.” Hij wijst op de door het CDA opengebroken discussie over het stikstofbeleid en op de VVD, die het kabinet begin juli liet vallen op migratie. „Niet dat ik nou voor politieke spelletjes pleit, maar D66 houdt soms te veel vast aan de principes van gemaakte afspraken en dat nekt ons nu.”

Veel leden wijzen erop dat het nemen van regeringsverantwoordelijkheid electoraal nou eenmaal pijn kan doen. Toch was het goed dat D66 meedeed in het landsbestuur, ook met de VVD.

Lijsttrekker Rob Jetten zet zich juist enorm af tegen de VVD, de coalitiepartner in de afgelopen jaren.

Sneren Jetten naar Yesilgöz

In zijn speech voor het congres deelde hij vooral sneren uit naar Dilan Yeşilgöz, de nieuwe VVD-leider. Zij zet inmiddels de deur open om weer met de PVV te gaan praten over samenwerking – wat premier Rutte sinds de val van zijn eerste kabinet in 2012 juist altijd blokkeerde. „Met extremisten zullen wíj nooit een compromis sluiten”, riep Jetten, waarna luid applaus uit de volgepakte topsporthal volgde. Jetten liet blijken nu niet meer zo snel met de VVD in zee te willen gaan. „Doorregeren met een partner, die de uitgang zoekt naar rechts, staat een daadkrachtig en stabiel landsbestuur in de weg.”

Jetten gaat daarmee voorbij aan de verwachting dat niet D66 maar de VVD of de nieuwe partij van Pieter Omtzigt na de verkiezingen het initiatief mag nemen bij de vorming van een nieuwe coalitie. De partijtop van D66 gelooft niettemin „een cruciale rol” te gaan spelen bij de kabinetsformatie , aldus voorzitter Victor Everhardt in zijn welkomstwoord op het congres.

Een teleurstellende verkiezingsuitslag biedt ruimte om kritisch te reflecteren op de afgelopen regeerperiodes, denkt de 31-jarige Quincy Breidel uit Rotterdam. Hoewel meeregeren volgens Breidel de juiste keuze was, heeft het weinig vruchten afgeworpen. „Veel plannen uit het vorige verkiezingsprogramma zijn opgenomen in het regeerakkoord,” vertelt hij, „maar sneuvelden uiteindelijk in de uitvoering”. Volgens Breidel is het daarom nu tijd om de oppositie in te gaan.

De 84-jarige Ed Roosma uit Zeveraar verwacht dat de partij geen andere keus zal hebben. Hij vindt het triest dat de partij zo laag in de peilingen staat, maar lijkt er niet door verbaasd. „Partijen uit het midden krijgen vaak een tik na het regeren”, legt hij uit. D66 heeft in zijn ogen „te vaak halfslachtig opgetreden”. In de coalitie heeft de partij compromissen moeten sluiten en is „een beetje verflauwd”.

Volgens lijsttrekker Jetten kan het tij nog keren. Het is een kwestie van „pieken op het juiste moment”. Hij refereert aan de Apeldoornse sporthal, waar het congres plaatsvindt. In 2025 moeten atleten zoals Femke Bol zich daar bewijzen tijdens het EK Indoor Atletiek. D66 staat voor dezelfde taak als de topatleet, denkt Jetten. „Talloze uren doorbrengen op de trainingsbaan en tot het uiterste gaan.” Wie weet wint de partij dan zomaar op de laatste meters de eindsprint.