Richard Bronswijk, de chef van het team Kunst- en antiekcriminaliteit van de Landelijke politie in Zoetermeer, spreekt van „een plaag die de kunstwereld ondermijnt”. De politieman doelt op het enorme aanbod nepkunst dat in Nederland te koop wordt aangeboden. Kunsthandels en toeristenwinkels bieden volgens hem op grote schaal vervalsingen aan van grote namen als Andy Warhol, Jeff Koons en Damien Hirst.
De verkopers kunnen ongestraft hun gang gaan, zegt Bronswijk. De betreffende kunstenaars doen zelden aangifte, en voor zijn team heeft deze vorm van criminaliteit geen prioriteit. „Wij zijn geen opsporingsinstantie, maar een intelligence- en expertiseafdeling”, zegt hij. „En weet jij hoe je Banksy kunt bereiken?”
Banksy is de anonieme Britse straatkunstenaar die zelden actie onderneemt tegen vervalsers van zijn werk. „Copyright is for pussy’s”, heeft hij in het verleden laten weten.
De Amerikaanse kunstenaar en ontwerper Brian Donnelly (48), beter bekend onder zijn artiestennaam Kaws, kijkt anders aan tegen inbreuken op zijn intellectuele eigendomsrechten. Hij schakelde twee advocatenbureaus in die stappen hebben ondernomen tegen The Rubber Duck Store. In de drie winkels van de keten in het centrum van Amsterdam stapten donderdag om half twaalf ’s morgens deurwaarders en verhuizers binnen, die begeleid door een geüniformeerde agent annex hulpofficier alle Kaws-artikelen in beslag namen.
Terwijl de verhuizer in de winkel op het Rokin de kunststof cartoonfiguren stuk voor stuk in papier wikkelde en in verhuisdozen stopte, een klus die vele uren in beslag nam, ging de verkoop van badeendjes gewoon door.
Inferieure kwaliteit
Anne Bekema en Julie Visser van advocatenkantoor AC&R bereidden de inbeslagnamen voor. „Exclusiviteit is een belangrijke waarde voor Brian Donnelly”, zeggen zij. „De inferieure kwaliteit van de kopieën maken zijn beelden tot consumptiegoederen die zijn reputatie aantasten.”
Voordat Bekema en Visser bij de rechter een verzoekschrift voor inbeslagname indienden bezochten ze The Rubber Duck Store. In een van de winkels telden ze 800 Kaws-poppen met prijzen tot ver boven de 1.000 euro en honderden sleutelhangers en andere snuisterijen. Allemaal versies van Companion, een op Mickey Mouse-lijkende cartoonfiguur met kruisjes als ogen die wereldwijd grote populariteit geniet. In de loop der jaren bracht Kaws zelf honderden kunststof Companions uit in gelimiteerde edities, die doorgaans binnen vijf minuten uitverkocht raken. Afgelopen maandag bijvoorbeeld nog een zittende pop van 25 centimeter hoog in een oplage van 100 exemplaren. De prijs: 14.000 dollar (13.200 euro), exclusief belastingen. Voor de kleine portemonnee ontwerpt Kaws regelmatig T-shirts met Companion, aangeboden door de Japanse winkelketen Uniqlo.
Foto Simon Lenskens
Als definitief vastgesteld wordt dat de in beslag genomen poppen inbreukmakend zijn, is het aan Kaws om te bepalen wat ermee moet gebeuren, zeggen Bekema en Visser. De civielrechtelijke zaak kan volgens de advocaten een strafrechtelijk vervolg krijgen als blijkt dat de verkopers willens en wetens op grote schaal auteursrechten schonden. „En dan hebben we het niet over een taakstraf.”
Ook elders dubieuze kunst
Het viel de advocaten op dat The Rubber Duck Store-winkel ook kopieën lijkt te verkopen van werken van Jeff Koons en Banksy.
Ook elders in de hoofdstad bieden handelaren dubieuze kunst aan. Eind mei kwam de partijhandelaar Gideon Italiaander in het nieuws. In zijn winkels was een grote partij vervalste grafiek te koop van populaire kunstenaars als Andy Warhol, Keith Haring en Banksy, à 150 euro per blad, genummerd en voorzien van certificaat. Voor de laatste verkoopdag huurde de ondernemer een ruimte in het Amsterdamse Hilton Hotel af, waar honderden bezoekers op afkwamen.
Azeem Mohammed, volgens de Kamer van Koophandel een van de twee eigenaren van The Rubber Duck Store, neemt de telefoon op bij het bedrijf. Gevraagd om commentaar zegt Mohammed dat het bedrijf inmiddels een andere eigenaar heeft. Hij zegt niet te weten waar de Kaws-poppen vandaan komen.
