Nu toch portretten van vrouwelijke hoogleraren in senaatszaal van ‘seksistische’ Nijmeegse universiteit

Wie voor deze woensdagochtend de senaatszaal van de Radboud Universiteit binnenliep, werd door zesenvijftig paar mannenogen aangestaard. Ingelijste portretten van alle oud-rectoren van de universiteit bedekten de muren. Noem het een universitaire hall-of-fame.

Helemaal onderaan, op de rechtermuur, hing sinds een paar jaar ter compensatie maar één grote groepsfoto van alle vrouwelijke hoogleraren in toga. „Dat werd ongemakkelijk gevonden”, zegt José Sanders, rector magnificus van de universiteit. Hier worden academische plechtigheden gehouden, diploma’s uitgereikt. Dus ontstond het idee om ook dertig uitverkoren vrouwelijk oud-hoogleraren eer aan te doen op de muren. Kunstenares Lara Schnitger kreeg de opdracht er een geheel van te maken. Deze ochtend is de opening van dat kunstwerk. Sanders schudt voor de ceremonie handen. In de zaal zullen we een „door de kunst gecreëerd evenwicht” zien, zegt ze. „Dit is een erkenning van vrouwelijke wetenschappers.”

Vorige week nog onzeker

Toch oogt Sanders licht gespannen. Tot vorige week vrijdag was het namelijk nog de vraag of de opening überhaupt door zou gaan. In het licht van wat er afgelopen tijd aan de universiteit speelde, zou een kunstwerk dat vrouwen viert vreemd over kunnen komen.

Vorig maand bleek dat een psychologiehoogleraar aan de universiteit een masterstudente drie jaar lastigviel. Regionaal dagblad De Gelderlander publiceerde dezelfde maand een artikel waarin meer dan twintig vrouwelijke universiteitsmedewerkers een beeld schetsen van een „ingesleten, vrouwonvriendelijke cultuur”, waar seksisme en pestgedrag niet uitzonderlijk zijn. Bovendien werd bekend dat rector magnificus Han van Krieken in 2017 grensoverschrijdende opmerkingen maakte tegen een vrouwelijke medewerker. Van Krieken stapte vorige maand op – twee weken voor zijn eigenlijke vertrek. José Sanders verving hem en werd de eerste vrouwelijke rector. Twee vrouwelijke hoogleraren namen het voor Van Krieken op in een brief op de website van het universiteitsblad, wat hen op enorm veel kritiek kwam te staan. Hun portretten hangen hier vandaag óók.

„Een opening van een kunstwerk hier is nog nooit zo lastig geweest”, zucht Let Geerling, hoofd van het kunstprogramma aan de universiteit. Een making off-film wordt niet meer vertoond. Sanders, net één dag geïnaugureerd, valt stil bij de vraag iets over de kwestie te zeggen. „Ik vind het héél moeilijk”, zegt ze. „Dit is mijn eerste actie als rector.” Even later komt ze erop terug: „In de film kwam de inmiddels oud-rector voor. Dat past niet meer in de context.”

Mannenportretten uit de lijsten

In de senaatszaal begint de plechtigheid. De geportretteerde mannen zijn er nog, maar uit hun lijsten gehaald. In vakken om hen heen prijken in groen, geel, rood, blauw en paars, abstracte portretten van vrouwen. Decanen aan elke faculteit droegen vrouwen voor. Allemaal zijn ze „pioniers” of „dwarsdenkers” zegt Sanders in haar openingswoordje. Onder de geportretteerden zijn Catharina Irma Dessaur (hoogleraar criminologie, ook bekend als romancier Andreas Burnier), Angela Maas (hoogleraar vrouwencardiologie) en Anne Cutler (hoogleraar vergelijkende taalpsychologie). De kwestie sociale veiligheid snijdt Sanders vandaag niet aan. In het begeleidende boekje met alle afbeeldingen ontbreekt het portret van Han van Krieken, maar hij zit wel in de zaal en prijkt aan de muur.

Lara Schnitger maakte de portretten met sjablonen, die ze op kleurrijke doeken legde en bespoot met bleek. Ze zorgde er ook voor dat er lege gekleurde vakken overbleven, zodat er in de toekomst mensen kunnen worden toegevoegd. Niet alleen de timing, ook het kunstwerk zélf lag gevoelig. „Dit werk was voor sommige mensen best een stap”, zegt Schnitger na afloop. De mannen die al een portret hadden vonden de aanpassingen soms „best moeilijk”, zegt ook Let Geerling. „Het gaat toch over machtsstructuren in balans brengen. Daarom deden we alles in kleine stapjes.” Schnitger snapt dat wel, zegt ze. „En het geeft heel veel voldoening als het tóch lukt.”

Tijdens de presentatie is van het voorzichtige proces niet zoveel te merken. De sfeer blijft luchtig. Hoogleraar Mieke Verloo is „blij” met haar portret, zegt ze na afloop. De emeritus hoogleraar vergelijkende politicologie en ongelijkheidsvraagstukken vond de presentatie wel „iets te positief”. Veertig jaar na de term ongewenste intimiteiten op de werkvloer in Nederland werd geïntroduceerd, zijn we er nog steeds mee bezig, zegt ze. „Veel vrouwen die hier geportretteerd zijn, zijn in hun tijd ooit verguisd. Ik was ook lang niet goed genoeg. Veel vrouwen hier blijven met het College van Bestuur in gesprek en zeggen: doe méér”, zegt ze, in reactie op de afgelopen weken.

Dat Han van Krieken er toch hangt, begrijpt ze wel. „Hij deed ook veel voor feministische kwesties aan de universiteit. De mens is een verzameling van goed en kwaad.”