N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Australische journalist De vrijlating van de in 2020 opgepakte tv-journalist Cheng Lei laat zien dat de verhoudingen tussen Beijing en Canberra verbeteren, maar onderstreept ook dat China buitenlandse burgers gebruikt als pionnen in diplomatieke conflicten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data106549865-0bfd8e.jpg)
Net zo onverwacht als ze drie jaar geleden werd opgepakt, kwam de Australisch-Chinese journaliste Cheng Lei deze woensdag ook weer vrij. Ze werd op 13 augustus 2020 op weg naar haar werk meegenomen door mensen van de Chinese staatsveiligheidsdienst, zo vertelde haar partner destijds.
Op dat moment verkeerden de relaties tussen China en Australië op een dieptepunt. Australië had er bij de Wereldgezondheidsorganisatie op aangedrongen een onderzoek in te stellen naar de oorsprong van het coronavirus in China. China was daar woedend over, en kwam als reactie onder meer met torenhoge importtarieven op Australische wijn.
Cheng komt vrij nu de Australische premier Anthony Albanese op het punt staat een bezoek aan China te brengen. Dat bezoek, waarschijnlijk eind deze of begin volgende maand, moet markeren dat de betrekkingen over hun dieptepunt heen zijn. De leiders van beide landen praten dan in elk geval weer rechtstreeks met elkaar, en dat was op het dieptepunt van de spanningen niet het geval: China negeerde Australië toen vrijwel volledig.
Chinese staatszender
De 48-jarige Cheng, geboren in China maar opgegroeid in Australië, was tot haar aanhouding een gewaardeerd bedrijvenverslaggever bij de Engelstalige Chinese staatszender CGTN.
Het Chinese ministerie van Staatsveiligheid formuleerde aanvankelijk geen aanklacht, maar kwam in februari 2021 met de beschuldiging dat ze staatsgeheimen zou hebben doorgespeeld aan een niet nader genoemde buitenlandse mogendheid. In maart 2022 begon het proces achter gesloten deuren: zelfs de Australische ambassadeur mocht er niet naar binnen. Er werd na afloop geen uitslag van het proces bekendgemaakt. Ook de strafmaat bleef onbekend.
Woensdag kwam het ministerie van Staatsveiligheid met een verklaring waarin staat dat ze tijdens haar rechtszaak zou hebben erkend dat ze staatsgeheimen heeft doorgespeeld „aan een overzeese instantie via haar mobiele telefoon”, dat ze haar straf zou hebben geaccepteerd en dat ze destijds veroordeeld werd tot twee jaar en elf maanden celstraf.
Zowel Australië als China doen alsof het hier gaat om een min of meer normale rechtsgang. Volgens het Chinese ministerie van Staatsveiligheid komt ze nu vrij domweg omdat ze haar straf heeft uitgezeten. Albanese hield het wat vager. Hij stelde dat de zaak „was afgerond via de juridische procedures in China”.
Toch gaat het eerder om een geval van gijzelaarsdiplomatie, waarbij China als vergelding van een China onwelgevallige actie van een ander land een of meer burgers van dat land vastzet, mede in de hoop om zo druk te kunnen uitoefenen op dat land.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data68067108-66fff8.jpg)
Twee Michaels
Het bekendste voorbeeld van Chinese gijzelaarsdiplomatie is dat van de twee Michaels: de Canadezen Michael Spavor en Michael Kovrig. Zij werden in China opgepakt nadat Canada in 2018 Meng Wanzhou had aangehouden op verzoek van de Verenigde Staten. Meng is de dochter van de oprichter van het Chinese Huawei, ze is ook de CFO van die technologiegigant. Amerika verdacht haar van ontduiking van de sancties op Iran. Op dezelfde dag dat Meng werd vrijgelaten en op het vliegtuig naar China stapte, stapten ook de twee Michaels op een vlucht terug naar Canada.
In China zit nog een Australiër van Chinese afkomst gevangen: de schrijver en blogger Yang Hengjun. Hij zit sinds 2019 vast, ook op beschuldiging van spionage. Zijn gezondheid zou de laatste tijd erg zijn verslechterd. In 2021 diende zijn zaak voor de rechter, maar een uitspraak in dat proces is er nog steeds niet.
