Ziekenhuispsychiater Birit Broekman ziet veel depressie bij mensen met hart- en vaatziekten, diabetes en obesitas

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Birit Broekman | ziekenhuispsychiater Artsen moeten meer oog hebben voor de ernstige psychische factoren die effect hebben op het ziekteproces en het herstel.

Psychiater Birit Broekman: „Als je systeem ontregeld is dan heeft dat invloed op je hele lichaam, inclusief je brein.”
Psychiater Birit Broekman: „Als je systeem ontregeld is dan heeft dat invloed op je hele lichaam, inclusief je brein.” Foto Lars van den Brink

Birit Broekman (49), dochter van een huisarts, wist al jong dat ze arts wilde worden. De eerste keer dat ze zich inschreef voor geneeskunde werd ze uitgeloot. En het jaar erop weer. En weer. En weer. Na vier jaar kon ze beginnen, in Amsterdam. Intussen was ze opgeleid tot psycholoog, in Groningen. Nu is ze ziekenhuispsychiater en, sinds kort, hoogleraar aan Amsterdam UMC. In september hield ze haar oratie, Samenspel van lichaam en geest in context. Haar klinische werk doet ze in het OLVG in Amsterdam en daar is ook dit gesprek.

Je deed psychologie omdat je psychiater wilde worden?

„Nee, ik dacht aan neurologie. Daar vond ik de conversiestoornissen het interessantst, de verlammingen zonder aantoonbare lichamelijke oorzaak, en zo raakte ik in psychiatrie geïnteresseerd. Ik heb nog een jaar huisartsgeneeskunde gedaan, heel erg leuk, maar ik miste de verdieping. Wat me toen al interesseerde was de samenhang tussen lichamelijke en mentale aandoeningen.”

De helft van de patiënten in het ziekenhuis, vertelde ze in haar oratie, heeft ook psychische klachten. En 60 tot 70 procent van de psychiatrische patiënten heeft een lichamelijke aandoening. Wiepke Cahn, psychiater en hoogleraar aan het UMC Utrecht, vertelde eerder in NRC dat psychosen vaak samengaan met diabetes, en bipolaire stoornissen met eczeem, astma en allergie.

Lees ook dit artikel: ‘Lichaam en geest zijn vaak samen ziek’

Je bent na je opleiding tot psychiater onderzoek gaan doen in Singapore.

„Mijn man kon daar een mooie baan krijgen in de semiconductor-industrie en ik ben meegegaan. Het was een moeilijke beslissing, want ik was net begonnen aan mijn promotietraject, maar uiteindelijk heeft het voor mij ook heel goed uitgepakt. In Amsterdam keek ik naar erfelijke en omgevingsfactoren die van invloed zijn op het ontstaan van stressgerelateerde stoornissen. In Singapore kon ik aansluiten bij onderzoek van Michael Meaney van McGill University in Montreal, een grote naam in de biologische psychiatrie. We keken met MRI-scans naar de hersenen van pasgeboren kinderen en zagen subtiele veranderingen als hun moeder ernstige depressieve klachten had. Die veranderingen zaten vooral in de hersengebieden die betrokken zijn bij de verwerking van stress en emotie. Na zes maanden keken we weer en zagen we opnieuw dat die hersengebieden zich anders ontwikkelden als moeders door depressie minder sensitief waren en de stress van hun kind niet goed konden reguleren. Die kinderen hebben meer risico op angst en depressie later.”

En ook op hart- en vaatzieken en diabetes.

„Wat stressgerelateerde aandoeningen zijn. Mensen met hart- en vaatziekten, diabetes of obesitas zien we veel in het ziekenhuis en zij lijden dan weer vaak aan depressie. Je ziet zo vaak comorbiditeit dat je denkt: er moeten wel common pathways zijn. Heel logisch, eigenlijk. Als je systeem ontregeld is, je stresssysteem of je immuunsysteem, je metabolisme of je hormoonhuishouding, dan heeft dat invloed op je hele lichaam, inclusief je brein. En het functioneren van je brein bepaalt je gedachten, je gedrag en je gevoel.”

Maakt het uit welk systeem ontregeld is?

„Dat denk ik wel en dat is wat ik nu heel interessant vind. Er zijn veel soorten depressies en de ene soort zal meer met het immuunsysteem of de hormonen te maken hebben dan de andere. En dat biedt aanknopingspunten voor behandeling. Sommige vrouwen zijn gevoeliger voor hormonale wisselingen dan andere vrouwen – rond de menstruatie, in de zwangerschap en later in de overgang – en hier in het OLVG hebben we, met dank aan gynaecoloog Dorenda van Dijken, nu een kliniek waar we vrouwen met ernstige overgangsklachten en psychiatrische problematiek samen behandelen met antidepressiva én hormonen. We kijken ook naar leefstijl en slaap. Slecht slapen en slapeloosheid zijn een bekende risicofactor voor depressie en voor lichamelijke klachten.”

Zie je meer depressie bij vrouwen dan bij mannen?

„Depressie komt vaker voor bij vrouwen, ja. Maar je kunt ook denken: misschien presenteren vrouwen zich anders. Ze zeggen eerder dat ze zich somber voelen, ze huilen meer. Mannen gaan drinken en stoppen het weg. In het ziekenhuis wordt het verschil tussen vrouwen en mannen kleiner.”

En dan vooral op de afdeling hart- en vaatziekten?

„Ook bij orthopedie, na een knie- of heupoperatie. Ook bij nefrologie, de nierziekten. Een heel groot percentage patiënten heeft psychische klachten, psychiatrische aandoeningen zelfs. Laatst stond ik te praten met een oogarts en ik zei: bij jou misschien niet? Hij zei: je moest eens weten. Pijn in het oog, wazig zien, vlekken zien, niets zien. Een heel groot deel, zei hij, kan ik onvoldoende verklaren.”

Als zoveel mensen depressief zijn, is het dan nog wel een stoornis?

„Depressieve gevoelens horen bij het leven, absoluut. En je kunt door ziekte, of door de behandeling in het ziekenhuis, gemakkelijk somber worden. Maar ernstige depressieve klachten, daar moet je wel iets mee, zeker als ze de behandeling beïnvloeden. Operatie is goed gegaan, patiënt knapt niet op. Moet je nog een keer opereren? En hou je dieet maar eens vol als je je lamlendig voelt en denkt dat het toch allemaal geen zin meer heeft. Ik zeg niet dat iedereen naar de psychiater moet. Wel dat we beter moeten kijken naar de ernstige psychische factoren die effect hebben op het ziekteproces en het herstel.”

Jullie hebben in het OLVG ook een kliniek voor zwangere vrouwen met psychiatrische aandoeningen.

„Depressie, angst, autisme, verslavingen. Een op de vijf zwangeren heeft een psychiatrische diagnose en soms is er ook sprake van obesitas of diabetes of een hoge bloeddruk. Psychiaters zien veel vrouwen in de vruchtbare leeftijd en vreemd genoeg hebben ze het met hen zelden over kinderwens en zwanger worden. Terwijl het voor veel vrouwen een belangrijk onderwerp is. We zien dat best veel vrouwen bereid zijn om voor een zwangerschap hun gedrag te veranderen. Stoppen met roken, met drugs. Nu ga ik het doen, nu heb ik eindelijk een reden. De kans op slagen is bij vrouwen die zwanger willen worden, of het al zijn, vele malen hoger.”

En zo probeer je schade bij de kinderen te voorkomen?

„Ook na de geboorte. In het OLVG hebben we met geld van de gemeente hulpverleners in huis gehaald die moeders, als ze willen, helpen om een goede relatie te krijgen met hun kindje. Wat doe je als het huilt? Hoe troost je het? De eerste jaren zijn, helaas, heel bepalend voor de ontwikkeling en het risico op aandoeningen later, maar je kunt wel iets doen om de start zo goed mogelijk te maken.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 9 oktober 2023.

Related Posts

Tien voetbalsupporters gearresteerd voor geweld na Eredivisiewedstrijd NAC – Feyenoord

  • admin
  • September 22, 2024
  • 0

Na de eredivisiewedstrijd tussen Feyenoord en NAC in de Kuip in Rotterdam zijn tien mensen aangehouden voor openlijke geweldpleging. Dat meldt de politie aan onder meer persbureau ANP, na eerdere berichtgeving door AD. Kort nadat NAC de wedstrijd met 2-0 verloor, zouden stadionbezoekers horecawerknemers hebben aangevallen. Vier mensen raakten lichtgewond, het zou gaan om vooral schaafwonden.

Onder de tien arrestanten zijn zeker zeven NAC-supporters, meldt de politie. Op beelden is te zien hoe een eetkraam is omgegooid. Medewerkers die achter de omgevallen kraam schuilen, proberen een hek over te klimmen en te vluchten. Dit zou in het uitvak in de Kuip zijn voorgevallen. Nog een groep horecawerknemers werd onderweg naar buiten belaagd.

De supporters sloopten ook andere spullen in het stadion en keerden zich tegen politieagenten en beveiligers. Zij werden bekogeld. „Het is absurd wat er is gebeurd, dit is van de gekke”, zegt een politiewoordvoerder tegen ANP. Door de onrust werd een grote groep NAC-supporters langer vastgehouden in het stadion. Zij konden pas veel later vertrekken.


Column | Wel zo netjes

  • admin
  • September 22, 2024
  • 0

De Amsterdamse wijk Betondorp, Johan Cruijff en Gerard Reve groeiden er op, vierde het honderdjarig bestaan. We woonden er een paar jaar veel te duur in onderhuur, maar hadden er een geweldige tijd. Simultaan met de buren roken op het balkon, koffie en een biertje bij café De Avonden, de schoonheidssalon van Sylvia, de geweldige eenmanssupermarkt van Marcel waar de nog te betalen kassabonnen als slingers rond de kassa hingen.

Die winkel was helaas verdwenen, constateerde ik toen ik zaterdag met Leah van Roosmalen (7) en Frida van Roosmalen (3) de wijk binnenfietste. Eigenlijk was iedereen van acht jaar geleden verhuisd, overleden, ziek of anderszins afwezig. Wonen in een wijk is een gelegenheidscoalitie, pas als je weg bent zie je de verandering.

Het feestterrein was een cirkel van kraampjes waarachter shampoos, dierenplaatjes en zelf gekleide vazen werden verkocht. Er was ook een poffertjeskraam. Op een minipodium trok een hoogbejaarde zanggroep het ene na het andere oude Hollandse lied uit de koektrommel. De accordeonist die de zaak aan elkaar praatte, bleek een diep-cynische inborst te hebben. Als er weer niet gereageerd werd, of als mensen er doorheen kletsten, zei hij: „Dank u wel, u houdt ons echt aan de gang.”

Godzijdank was ik al bij de Kika-kraam geweest, waar ik twee plastic popjes had gekocht

Bij de poffertjeskraam werd ik bij de arm gegrepen door een man die toen ik me omdraaide met zijn hoofd heel dichtbij kwam.

„Ze zeggen dat je een Bekende Nederlander bent.”

De bejaarde vrouw naast me bevestigde het.

„Ja dat klopt”, zei ze.

Hij, tegen haar: „Welke dan?”

Ze zei mijn naam.

„Nou Marcel”, zei de man, „als je hier dan toch bent, zou het wel zo netjes zijn als je even bij de Kika-kraam komt kijken, toch? U weet wat het betekent om een doodziek kind te hebben? Je moet er toch niet aan denken, of wel Marcel? We hebben buttons van Johan Cruijff.”

Zou hij Johan Cruijff in een andere tijd ook zo bij de arm hebben gegrepen? Met de aanwezigheid op televisie komt schijnbaar de verplichting om bij festiviteiten meteen op zoek te gaan naar de kraam van het Goede Doel.

De accordeonist kondigde aan dat ze vanwege „de bloedhitte” in het repertoire gingen schrappen, het volgend lied ging over een verdwenen parelsnoer dat door een valse dochter was verpatst.

De man trok nu aan mijn mouw.

„Nu even mee naar de Kika-kraam komen, wel zo netjes toch?”

Godzijdank was ik al bij de Kika-kraam geweest, ik had er twee plastic popjes gekocht waarvan je de haren kunt kammen. Even verderop lagen Leah van Roosmalen (7) en Frida van Roosmalen (3) er mee te spelen in het gras.

„Dan heb ik niks gezegd”, zei de man. „Dan ga ik alleen terug naar de kraam.”

We keken naar de kraam.

De andere vrijwilligers zwaaiden, ik zwaaide voor de zekerheid ook terug, maar de man zei dat het voor hem bedoeld was. Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column


Robin van Persie bezweert eerste minicrisis in Friesland met winst en dominant spel tegen FC Groningen

  • admin
  • September 22, 2024
  • 0

Meer ervaren coaches hadden Robin van Persie (41) al gewaarschuwd. Dat je er als hoofdtrainer „dag en nacht” mee bezig bent. „Ik zit nu wel op dat punt”, zegt de coach van sc Heerenveen, zondagmiddag in het Abe Lenstra Stadion, na een 2-1 zege op FC Groningen.

Toen hij onlangs op zijn vrije dag in de tuin bezig was, dacht hij plots aan middenvelder Simon Olsson. Over waar die in een wedstrijd ‘hoger’ kon staan en waar in het veld hij in de duels moest komen. Twee dagen voor de wedstrijd tegen FC Groningen, zat Van Persie nog tot ’s avonds laat op de club met zijn technische staf, de opbouwpatronen en verdediging te analyseren. „Zo ben je er constant mee bezig.”

Vrijwel continu staat hij voor zijn dug-out, zondag in de ‘Derby van het Noorden’. In zijn coaching, oogt Van Persie rustig. Als de keeper van FC Groningen even verzorgd wordt, roept hij zijn spelers meteen bij zich. Hij neemt eerst Olsson apart en vervolgens aanvoerder Luuk Brouwers, voor enkele tactische aanwijzingen zoals de wijze van druk zetten.

Hij is actief langs de lijn, wijst veel. Zoals naar verdediger Oliver Braude, dat hij sneller de dieptepass moet geven. Heel even laat hij zijn schouders zakken als een van zijn middenvelders onnodig de bal verliest in een opbouw. En steekt na twintig minuten een duim omhoog naar doelman Mickey van der Hart, als die met een goede pass aan de basis staat van een nieuwe aanval.

Van Persie juicht zoals hij deed als hij scoorde – klassiek, met beide armen in de lucht. sc Heerenveen speelt in fases heerlijk aanvallend, met snelle, directe aanvallen. De mooiste is een steekpass van spelmaker Ilias Sebaoui op Brouwers, wiens inzet knap wordt gered door doelman Etienne Vaessen.

Grote nederlaag bij AZ

De ontlading is groot, zondag halverwege de middag in een opwindende derby. Na een snelle achterstand, wint sc Heerenveen door een schitterende volley van Jacob Trenskow (1-1) en een slimme wegdraai-actie van spits Ion Nicolaescu (2-1). Vreemd genoeg wordt Heerenveen onrustig in de slotfase, wanneer FC Groningen met negen man speelt na twee rode kaarten. Maar in het meest dominante optreden onder Van Persie sinds zijn start afgelopen zomer, komt de zege niet in gevaar.

Zo heeft Van Persie zijn eerste minicrisis in Friesland bezworen. Na de 9-1 nederlaag bij AZ vorig weekend, gevolgd door 2-0 verlies bij FC Twente dinsdag, stond er extra druk op het duel. Van Persie werkt aan een aanvallende speelwijze, met een verzorgde opbouw en veel druk naar voren. Maar in die laatste twee duels, werd hun opbouw steeds vastgezet, wat tot veel problemen leidde. En achterin werd veel ruimte weggegeven, waardoor grote kansen ontstonden.

Misschien opvallender dan de grote uitslag, was de ontspannen benadering van Van Persie na AZ-uit. „Juist in momenten als deze moet je sterk zijn en trots zijn op elkaar”, zei hij. „Dit is een hobbel, meer niet.” Hij zei volledig achter zijn speelwijze te blijven staan. „Wij gaan gewoon verder met de manier van werken en spelen, daarin gaan we ons verbeteren.”

Ongeacht of je wint of verliest, neem dat de volgende dag niet mee

Robin van Persie
trainer sc Heerenveen

Die aanpak leidde tot stevige kritiek. Willem van Hanegem sprak in zijn column in het AD over „veredeld jeugdvoetbal” en „een kleuterklas”. Dat sc Heerenveen zo werd weggespeeld „is naïef en daar hoef je dan ook niet trots op te zijn”. Analisten vonden dat Van Persie meer defensieve controle moest inbouwen. En de vraag was of sc Heerenveen wel de spelers heeft om het offensieve combinatievoetbal dat Van Persie voor ogen heeft, uit te voeren.

Daarover bestaat ook twijfel bij de mannen die nooit ver weg zijn als er iets speelt rond de club: oud-coach Foppe de Haan en oud-voorzitter Riemer van der Velde. Voor het seizoen, spraken zij met Van Persie, zondag staan ze kort voor het duel voor een interview bij sportzender ESPN.

Volgens De Haan „zitten er wel wat nuanceverschillen” in hoe zij tegen de speelwijze aankijken. „We hebben tegen hem gezegd: wat je wil is fantastisch, maar de vraag is of dat met deze spelers kan.”

Van der Velde vult aan: „Als je [oud-motorcoureur] Wil Hartog op een Solex zet, wint hij de TT van Assen ook niet. Je moet het goede materiaal hebben, daar kunnen we over discussiëren.”

Nauwelijks lange ballen

Het beste antwoord dat Heerenveen kan geven, is het sterke optreden tegen FC Groningen. Duidelijk wordt dat Van Persie aan een ploeg bouwt die vrijwel iedere situatie met verzorgd voetbal probeert op te lossen – waar onder zijn voorganger Kees van Wonderen behoudender werd gespeeld.

Captain Brouwers merkt op dat hun doelman bijna geen bal lang heeft gegeven tegen FC Groningen – ze proberen bijna altijd te combineren. Maar soms „overdrijven” ze het met korte, risicovolle combinaties, mede daarom ging het mis tegen AZ. Zondag probeerden ze daarom vaker een „stationnetje verder te zoeken”.

Eerder in de week zei Van Persie dat het erom gaat dat zijn spelers beter leren „herkennen waar de ruimte ligt” in de opbouw. De opties zijn: combineren door de as, via de flanken, over de as door de lucht of een diagonale bal. „Dat is ook gelijk het moeilijkste van voetbal, maar dat maakt het juist heel leuk”, zei hij dinsdag na de nederlaag bij FC Twente.

Het zijn de eerste ervaringen van een beginnende proftrainer. Wat opviel na de twee nederlagen, was de zelfverzekerde houding van Van Persie in zijn media-optredens, over zijn aanpak en speelwijze. Kende hij afgelopen week geen twijfel? „Nul”, zegt hij zondag. „Echt nul twijfel.”

sc Heerenveen-aanvoerder Luuk Brouwers (rechts) probeert FC Groningen-speler Stije Resink af te stoppen.
Foto Cor Lasker/ANP

Als een team in een lastige fase zit, is het zaak om de „moraal en spirit omhoog te krijgen”, zegt Van Persie. Dat heeft hij bij Manchester United geleerd van coach Alex Ferguson, zegt hij. „Ongeacht of je wint of verliest, neem dat de volgende dag niet mee. Want dan begint alweer het proces richting de eerstvolgende wedstrijd. Dat hebben de jongens fantastisch gedaan. Ze hebben echt karakter getoond.”

Na de nederlagen deed Van Persie niks anders, zegt Brouwers. „Vanaf het begin heeft hij ook bijna geëist dat er, of we nu winnen of verliezen, eenzelfde sfeer hangt op de club. Dat we op dezelfde manier met elkaar omgaan, even positief zijn. Hij straalt dat uit, dat slaat over op de groep.”

Over zijn ploeg zegt Van Persie: „Ik vind ze bijzonder. Ik geloof echt in ze. Ik sta voor ze als het minder gaat.”

Vijf minuten na het eindsignaal, bedankt de harde kern de spelers – en vice versa. Dan klinkt opeens massaal ‘Oh Robin van Persie’, gezang uit zijn tijd als speler bij Manchester United. Van Persie draait zich om, en bedankt de fans.