N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/10/web-0510binmammografie.jpg)
Steeds minder mensen doen mee aan bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en darmkanker. Dat blijkt uit cijfers die het RIVM donderdag met NRC heeft gedeeld. Met name aan het baarmoederhalskankeronderzoek doen flink minder mensen mee: vorig jaar ging 46 procent op de uitnodiging in, vergeleken met 55 procent in 2021. Sinds het RIVM de cijfers bijhoudt, gaat het bij alle drie de onderzoeken om de laagste responspercentages ooit.
Jaarlijks krijgen miljoenen mensen een uitnodiging om zich te laten onderzoeken op een van de drie genoemde soorten kanker. Doel is om de ziekte vast te stellen voordat patiënten er zelf klachten van krijgen, schrijft het RIVM – hoe vroeger, hoe groter de kans op genezing. Vorig jaar werd bij zo’n 27.000 mensen kanker of een voorstadium daarvan aangetroffen.
Het percentage mensen dat aan de onderzoeken naar borst- en baarmoederhalskanker meedeed, steeg sinds het jaar 2000 tot aan de piek in 2007. Toen gingen respectievelijk 82 en 68 procent op de uitnodiging in, flink meer dan de 71 en 46 procent van dit jaar. De darmkankeronderzoeken begonnen pas in 2014, maar ook daar lag het responspercentage vorig jaar op het laagste punt.
Het is mogelijk dat een groep mensen dit jaar alsnog ingaat op een uitnodiging van vorig jaar, of zelfs eerder. Die mensen worden niet meegeteld in de percentages. Hoe dan ook spreekt Patricia Hugen, programmacoördinator van de drie bevolkingsonderzoeken, van een „zorgelijke” trend.
Buurtcentra en bibliotheken
Het RIVM gaat volgend jaar onderzoek doen naar de reden achter de daling, zegt Hugen. „We hebben wel een beeld van de verschillende redenen waarom mensen niet deelnemen, maar niet in hoeverre die meespelen in de daling die we nu zien. Dat gaan we uitzoeken.”
Bekend is dat het RIVM niet alle groepen even goed bereikt. Met name mensen met een lager inkomen, een lagere opleiding of een migratieachtergrond doen minder vaak mee, schrijft het instituut. Hugen: „We proberen hen dus binnenkort niet alleen meer schriftelijk te benaderen, maar ook door bijvoorbeeld bij buurtcentra, bibliotheken of moskeeën langs te gaan.”
„We weten dat veel mensen de intentie hebben om mee te doen”, zegt Hugen. „Maar vervolgens zijn er praktische drempels, bijvoorbeeld dat ze een uitspraak bij de huisarts moeten maken voor een uitstrijkje. Daarom sturen we sinds juli standaard een zelfafnameset voor baarmoederhalskanker mee naar vrouwen die voor de eerste keer worden uitgenodigd.”
Verder kan het volgens Hugen meespelen dat sommige Oekraïense vluchtelingen vorig jaar ook een uitnodiging kregen, maar nauwelijks meededen. „Voor hen voelt zo’n onderzoek minder urgent.”
Coronacrisis
Aan het begin van de coronacrisis werden flink minder mensen uitgenodigd: 3,2 miljoen in 2020, vergeleken met 4,3 miljoen het jaar daarvoor. Daar kwam nog bij dat een kleiner percentage op de uitnodigingen inging. In 2021 leek het erop dat het aantal deelnemers weer zou terugveren, maar inmiddels zijn de percentages alweer verder gedaald.
Of het daarbij meespeelt dat het RIVM in de coronacrisis veel in het nieuws was, en niet altijd positief, kan Hugen niet zeggen. „Lang niet iedereen weet dat dit onderzoek via ons loopt, en het vertrouwen in het RIVM is over het algemeen nog steeds hoog.”
Het doel is niet dat iedereen meedoet, zegt Hugen, maar dat iedereen een bewuste en geïnformeerde keuze maakt. „Als je niet meedoet, is er een kans dat je een vroege opsporing van kanker misloopt.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105908271-14c7bf.jpg)
