Delftse ingenieurs boren naar warmte diep onder de stad

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Geothermie Diep onder Delft is het gesteente 75° Celsius. Ingenieurs proberen met die energie gebouwen te verwarmen. Maar hoe zit het met de risico’s op aardbevingen?

Het boren duurt nog tot eind oktober. Aan het gesteente dat uit de boorputten omhoog komt zal jarenlang onderzoek gedaan worden.
Het boren duurt nog tot eind oktober. Aan het gesteente dat uit de boorputten omhoog komt zal jarenlang onderzoek gedaan worden. Foto Merlin Daleman

Het boorplatform dat tussen de universiteitsgebouwen op de campus van de TU Delft staat is een meter of veertig hoog. Om de paar minuten haalt een machine met een grote grijper een tien meter lange balk uit de installatie en legt hem op de grond. De balken vormen een ondergrondse keten, met aan het einde een boorkop. Vanaf meer dan twee kilometer diepte is de boorkop nu onderweg naar het oppervlak.

Er komt ook zestien meter aan gesteente mee omhoog, cilindervormig, 10 centimeter doorsnede. De bedoeling was dat er meer naar boven zou komen, maar een deel van het gesteente zit vast. Een kleine tegenvaller.

Tot eind oktober wordt er geboord. Twee gaten. Uit het ene wordt straks heet water omhoog gehaald, dat de campus en een deel van de stad zal verwarmen. Geothermie, of aardwarmte, heet deze warmtebron. Via het andere gat gaat afgekoeld water de diepte weer in, met zo’n 100 liter per seconde. Dit project is behalve warmtebron ook onderzoeksobject.

Aan de oppervlakte komen de gaten vlak naast elkaar, er zit zo’n zeven meter tussen. Ondergronds gaan de boorputten elk een andere kant uit, op ongeveer 500 meter diepte wijken ze uit, naar uiteindelijk een hoek van 45 graden. Elke put wordt zo’n drie kilometer lang, en komt tot ruim twee kilometer diepte. „De ene reikt uiteindelijk tot aan de A13, die kant op”, wijst Phil Vardon, hoogleraar energy geomechanics en leider van het geothermie-onderzoek aan de TU Delft. „De andere kant eindigt dicht bij de Oostpoort, in de binnenstad.”

Hoogleraar Phil Vardon komt dagelijks op de bouwplaats. Foto Merlin Daleman

Warmte is gewild. Grofweg gaat de helft van het totale energieverbruik op aan warmte. „Het gaat niet werken om dat allemaal met duurzaam opgewekte elektriciteit te doen. Dat kan de elektriciteitsinfrastructuur gewoonweg niet aan”, zegt Vardon. „Hoe komen we aan genoeg warmte, dat is een van de grote vragen in de energietransitie.”

Bij aardwarmte komt warmte, de naam zegt het, uit de aarde. De ondergrond is warm door de hoge druk van het gesteente en het verval van radioactieve deeltjes – ongevaarlijke radioactiviteit.

IJsland staat bekend om deze warmtebron, daar spuiten geisers elke paar minuten spontaan heet water uit de grond. „Dat is gemakkelijke aardwarmte”, zegt Vardon. „Aan de randen van tektonische platen is aardwarmte dicht aan de oppervlakte te vinden. Hier is de situatie heel anders.”

Hier neemt de temperatuur onder de grond elke honderd meter met drie graden toe. „Een heel gemiddelde gradiënt”, zegt Vardon. „Ook dat is prima te benutten, als je maar diep genoeg boort. Op twee kilometer diepte is het 60 graden warmer dan aan de oppervlakte, 75 graden Celsius dus. Perfect om huizen mee te verwarmen.” Nog dieper boren kan, maar de hogere temperaturen die daar zijn hebben woningen niet nodig.

Poreuze zandsteenlaag

„Nederland is een heel geschikte plek voor dit soort geothermie”, zegt Vardon. Want de aarde is wel warm, maar aan warmte die vastzit in gesteente heb je niet veel. Er moet iets omhoog gehaald kunnen worden. Water. „De rivieren die hier altijd al stromen, hebben heel veel sediment van zand achtergelaten, dat is zandsteen geworden. Zandsteen is poreus, water stroomt er goed doorheen en het kan met relatief weinig energie opgepompt worden. Op de zandsteenlaag ligt ondoordringbare klei, dat het warme water goed op zijn plek houdt.”

De Nieuwerkerk Formatie, zoals deze zandsteenlaag in geologentermen heet, is handig gesitueerd onder het westen van Nederland. „Juist in dit deel van het land, met veel steden en ook tuinbouwkassen, is de warmtevraag groot”, zegt Vardon. „Aardwarmte, of eigenlijk warmte in het algemeen, is niet goed te transporteren, warmte gaat snel verloren. Dus het liefst gebruik je het dicht bij de bron.”

Verschillende manieren om gebruik te maken van warmte in de ondergrond

Er zijn twintig andere geothermieprojecten in Nederland, vertelt Vardon. „19 bij tuinders, en een in Den Haag.” Helemaal nieuw is de techniek voor Nederland dus niet, maar aan de eerdere geothermieputten werd weinig onderzoek gedaan. „Bij de vele proefboringen naar olie en gas is wel veel kennis over de ondergrond verzameld, maar dat richtte zich net op andere delen van het gesteente.”

Het Delftse project heeft de ambitie talloze vragen specifiek voor geothermie te beantwoorden: van wat er van nanoschaal tot kilometerschaal in de ondergrond gebeurt als er water in- en uitgaat, en hoe dat te monitoren, tot aan wat te doen met in het opgepompte water opgeloste gassen, en hoe de warmte praktisch naar gebouwen te brengen. Een belangrijke vraag: is er sprake van seismische activiteit? Daarover verderop meer.

De TU Delft doet dit onderzoek niet alleen. Er is een consortium met onderzoekers van de Universiteit Utrecht, TNO, het KNMI en EPOS-NL, de Nederlandse tak van een Europees project dat kennis over de ondergrond samenbrengt ten behoeve van onder meer geothermie en CO2– en waterstofopslag.

Tijdens een gesprek op zijn werkkamer, voorafgaand aan het bezoek aan de vlakbij gelegen boorlocatie, werpt Vardon schuine blikken op zijn telefoon. „Ik kan de boor realtime volgen”, zegt hij na een paar keer kijken. Het boorproces is spannend voor de onderzoekers. Aan het gesteente dat nu omhoog komt zal jarenlang onderzoek gedaan worden, dat moet zo veel mogelijk intact blijven. „En tijd is ook echt geld, de mensen en machines kosten 2.000 euro per uur. Als de app een melding geeft dat er iets gebeurt moet ik snel reageren.”

Foto’s Merlin Daleman

Niet dat Vardon zelf met onderdelen in de weer is, daar zijn ervaren technici verantwoordelijk voor. „Als er iets mechanisch stuk gaat dan lossen zij dat op. Maar we beslissen samen hoe iets aan te pakken. Laatst bijvoorbeeld bleek bij het omhoog halen dat de boorkop ergens op 2.400, 2.500 meter in de put onverwachte slijtage had opgelopen. We besloten toen met een andere boorkop een langzamer boortempo aan te houden en iets meer stabilisatie-onderdelen te gebruiken zodat de boor minder zwabbert. Dat kostte dus wel iets meer geld.”

Geïnjecteerd koud water

Aardwarmte is een duurzame energiebron in de zin dat er geen CO2 vrijkomt bij gebruik, maar hernieuwbaar is het niet echt te noemen. „In IJsland wel, de ondergrond is daar zo warm dat regenwater dat de grond in sijpelt heel snel weer opwarmt”, zegt Vardon. „Hier heeft koud water dat via de injectieput terug de diepte in gaat enkele honderden jaren nodig om weer op te warmen.” Het idee is dat deze boorputten dertig jaar meegaan, daar is het materiaal – en de businesscase – ook op berekend.

Er gaat allerlei meetapparatuur de boorput in. De onderzoekers zijn vooral opgetogen over een optische vezel, een glasvezelkabel, die aan de buitenkant van het cement dat het boorgat open houdt komt te zitten. „Die vangt geluidsgolven op, temperatuurveranderingen en zelfs drukveranderingen”, zegt Guy Drijkoningen, die even is aangeschoven. Hij is universitair hoofddocent toegepaste geofysica en collega van Vardon. „Daarmee kunnen we onder meer in 3D volgen hoe het front van geïnjecteerd koud water door de ondergrond beweegt. Dat konden we eerder niet goed meten.”

Water dat terug de diepte in gaat is pas na honderden jaren weer opgewarmd

Het maakt uit hoe het koude water zich verspreidt. Daarvan hangt bijvoorbeeld af hoe ver geothermieprojecten uit elkaar moeten liggen – verschillende putten mogen elkaar niet gaan beconcurreren door koud water in elkaars warme water laten vloeien. En de temperatuur van het water is van invloed op eventuele bewegingen in het gesteente, eventueel aardbevingsrisico dus.

„Je kunt het water weer injecteren als het is afgekoeld naar 50 graden, maar je kunt de temperatuur met behulp van een warmtepomp ook verder omlaag halen, naar 20 graden”, zegt Drijkoningen. „Hoe meer energie je eruit kunt halen hoe beter natuurlijk. Maar hoe kouder het water hoe meer het gesteente krimpt.”

Met de aardbevingen in Groningen vers in het geheugen, veroorzaakt door gaswinning, klinkt krimpend gesteente zeer onwenselijk. „Geothermie is wel iets heel anders dan gaswinning”, relativeert Vardon. „Om te beginnen gaat er bij gaswinning alleen iets uit, hier gaat het water dat eruit gaat er ook weer in. Maar door het water af te koelen veranderen de omstandigheden wel, dus moet goed in de gaten gehouden worden dat er geen situatie zoals in Groningen ontstaat.”

„Het komt mede door Groningen dat we hier nu zo uitgebreid meten”, zegt Drijkoningen. „We monitoren via bestaande KNMI-meetstations en met drie nieuwe meetstations.” Een daarvan is de glasvezelkabel in de boorputwand. „Die is vrij uniek, hij gaat veel dieper dan gebruikelijk is.” Hoe dieper je gaat, hoe stiller het is. „We hopen dat we daarmee al seismische activiteit kunnen meten voordat het via andere manieren kan worden opgemerkt. Een van onze onderzoeksvragen is ook hoeveel je überhaupt moet monitoren.”

Het komt mede door Groningen dat we hier nu zo uitgebreid meten

Geofysicus Guy Drijkoningen

En wat als er nou toch relevante seismische activiteit blijkt? „Bij geothermie zijn er meer knoppen om aan te draaien als er beweging wordt gemeten dan bij gaswinning”, zegt Vardon. „We kunnen gewoonweg minderen of stoppen met pompen, dan verandert er niks meer en dan zouden de bevingen in principe ook stoppen. Maar we kunnen bijvoorbeeld ook iets aan de temperatuur van het geïnjecteerde water doen. Omdat eventuele beweging waarschijnlijk zou komen door het geïnjecteerde koude water, kun je besluiten het water minder ver af te koelen.”

Een langsrijdende vrachtwagen

„Mocht blijken dat geothermie significante seismische activiteit veroorzaakt dan zal het geen serieuze warmtebron voor Nederland kunnen zijn. Zo simpel is het”, zegt Vardon. „Het is wel goed op te merken dat er dus al twintig andere geothermieprojecten in Nederland zijn. Sommige daarvan zijn al meer dan een decennium in bedrijf. En alleen met de meest gevoelige meetapparatuur is daar iets gemeten, aan het oppervlak heb je het dan over minder beweging dan een langsrijdende vrachtwagen veroorzaakt.”

Uiteindelijk, als alles in bedrijf is, zal het Delftse project het equivalent van twintigduizend huizen verwarmen (in de praktijk gaat het om de hele campus, plus het equivalent van tienduizend woningen in Delft). Delft heeft 53.000 woningen, om een hele stad met geothermie te verwarmen zijn dus meer projecten als dit nodig. Maar aardwarmte is niet voor alle delen van een stad een logische keuze.

Foto Merlin Daleman

„Er zijn meer manieren van verwarmen, elk heeft zijn eigen sweet spot”, zegt Vardon. „Nieuwere wijken hebben goed geïsoleerde woningen, daar is de individuele warmtepomp die tot 35 graden gaat een logische keuze. In historische binnensteden tref je dan weer zoveel verschillende situaties aan, daarvan wordt gezegd dat groen gas, waterstof, de beste optie is. De sweet spot voor geothermie zijn al die andere wijken, met niet zo eenvoudig te isoleren woningen, dicht op elkaar.”

Gloednieuwe CT-scanner

Het Delftse project moet inzichten opleveren die ook voor andere locaties nuttig zijn, ook al is de ondergrond overal anders. „Dit project is een grote casestudy”, zegt Vardon. „Er kan niet steeds zoveel onderzoek gedaan worden als we hier doen. Dus we kijken naar parameters die we in modellen kunnen gieten waarmee we ook over andere plekken uitspraken kunnen doen.” Uiteindelijk is een zandkorrel een zandkorrel. „De fysica achter het gedrag van zandkorrels als ze worden samengeperst tijdens ondergrondse activiteit, dat is niet locatiespecifiek.”

De zandkorrels bevinden zich in de boorkernen met zandsteen die gedurende de komende dagen en weken omhoog komen. De TU Delft heeft een gloednieuwe CT-scanner aangeschaft om de kernen goed te kunnen onderzoeken. Opvallend: een boorkern gaat er verticaal in, ronde houders houden hem overeind. „Dat is nodig om tijdens het scannen experimenten te kunnen doen”, zegt de technicus die de scanner onder zijn hoede heeft. „We hebben ook een medische CT-scanner. Die is snel, maar de resolutie is laag en de kernen kunnen er net als patiënten alleen liggend in. Daarmee kun je dus geen experimenten met vloeistof doen, dan loopt het er langs de verkeerde kant doorheen.”

Eindstation voor de boorkernen is de kelder van de faculteit, waar de opslag huist. Een ruimte vol stellingkasten. De schappen gevuld met halve cilinders van piepschuim waar het gesteente straks in komt te liggen. „Veel schappen hè”, lacht Kaylee Elliott, die verantwoordelijk is voor de opslag en – niet onbelangrijk – het labelen van al het materiaal. „Volgende week ligt deze kast als het goed is al vol”, wijst ze naar de kast vooraan.

Volgens de planning is al het piepschuim eind oktober gevuld. Evenals de enorme koelkast tegen de achterwand, bedoeld voor de stukken die klei bevatten. Uiteindelijk ligt hier straks 493 meter cilindervormig gesteente. Met voorop de zestien meter boorkern die nu bijna aan de oppervlakte is.

Related Posts

Rijke landen spelen op de klimaattop in Bakoe hoog spel, en verliezen

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

Na een chaotische zaterdag waarop conferentievoorzitter Azerbeidzjan langzaam de greep op de onderhandelingen verloor, is er op de klimaattop in Bakoe, in de nacht naar zondag toch nog een akkoord bereikt. Rijke landen zijn bereid in 2035 „ten minste een bedrag van 300 miljard dollar per jaar” beschikbaar te stellen voor klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. Dat is het drievoudige van wat er nu jaarlijks wordt betaald. Het is het compromis waartoe de rijke landen nog net bereid waren, en dat voor de arme landen nog net niet voelde als een totale mislukking.

De onderhandelingen over de hoogte van dit bedrag kwamen uiteindelijk pas vrijdagmiddag om 16.00 uur, twee uur voor het formele einde van de top, op gang. Toen kwam de voorzitter met een serieuze onderhandelingstekst over klimaatfinanciering, hét onderwerp van deze 29ste klimaatconferentie (COP29).

Twaalf dagen lang deden allerlei ontwerpteksten de ronde, maar die waren voor niemand erg geloofwaardig. De rijke, geïndustrialiseerde landen hielden, tot frustratie van de ontwikkelingslanden, hun financiële kaarten stevig tegen de borst.

1.300 en 250 miljard dollar

Vrijdagmiddag stonden er dan toch concrete bedragen voor hulp aan arme landen in de ontwerptekst. Twee, om precies te zijn. Het hoofdstuk over het financieringsdoel begon met een bedrag van 1.300 miljard dollar per jaar vanaf 2035. Dit is wat ontwikkelingslanden volgens de meeste experts over tien jaar ongeveer nodig hebben voor hun klimaatbeleid. In de tekst worden alle landen opgeroepen ervoor te zorgen dat dit geld beschikbaar komt. Zo’n vrijblijvende ‘oproep’ aan iedereen betekent in VN-taal zoiets als: dat gaat niet gebeuren.

De volgende paragraaf was daarom veel belangrijker. Hier was sprake van een „besluit”: in 2035 zal jaarlijks 250 miljard dollar beschikbaar komen voor klimaatactie in ontwikkelingslanden. In een bijzin staat dat rijke landen daarbij het voortouw nemen. Het geld mag overal vandaan komen, uit publieke of private middelen, via bilaterale of multilaterale afspraken, in de vorm van leningen, met hulp van ontwikkelingsbanken of uit „alternatieve bronnen”.

Volgens de Panamese hoofdonderhandelaar leek het wel of ‘de ontwikkelde wereld wil dat de planeet verbrandt’

Ontwikkelingslanden vonden die 250 miljard „een belediging” en onacceptabel, zij eisten ten minste 500 miljard per jaar. Volgens de Panamese hoofdonderhandelaar leek het wel of „de ontwikkelde wereld wil dat de planeet verbrandt”. Ook de vele westerse klimaatactiegroepen die zoals altijd op klimaattoppen in groten getale aanwezig zijn, spraken er schande van. Met aftrek van de inflatie was dit nauwelijks meer (en misschien zelfs minder) dan de 100 miljard die arme landen nu jaarlijks ontvangen. Terwijl al lang duidelijk is dat de schadelijke gevolgen van klimaatverandering alleen maar toenemen en dat vooral ontwikkelingslanden daar de dupe van zijn.

Riskante strategie

Rijke landen hadden een riskante strategie gekozen door pas zo laat in de onderhandelingen met een geldbedrag te komen. Hun argument was steeds dat het noemen daarvan de aandacht zou afleiden van thema’s die voor hen juist heel belangrijk waren. Zij wilden eerst meer duidelijkheid over de ‘architectuur’ van de mondiale klimaatfinanciering, er moest meer transparantie komen over de hoogte van de bedragen. En hun belangrijkste punt: wie gaan er allemaal bijdragen. Formeel gelden bijvoorbeeld China, olielanden als Saoedi-Arabië en de Emiraten, en andere opkomende economieën in de mondiale klimaatdiscussie nog steeds als ontwikkelingslanden (op basis van de situatie in 1992, toen het klimaatverdrag werd gesloten), maar iedereen beseft dat ze dat stadium al lang zijn ontgroeid.

Activisten in Bakoe liggen naast nepbankbiljetten.
Foto Maxim Shemetov/Reuters

Verder wilden de rijke landen dat er een begin zou worden gemaakt met de invulling van wat op de vorige klimaattop in Dubai als een grote doorbraak werd beschouwd, namelijk het „op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen [transitioning away] van fossiele brandstoffen in energiesystemen”.

De rijke landen speelden daarmee hoog spel, maar hebben uiteindelijk verloren. In het akkoord staat slechts dat de rijkere ‘ontwikkelingslanden’ worden uitgenodigd om bij te dragen aan de hulp, zonder bedragen en zonder verplichting. En met de nadrukkelijke toevoeging dat dit geen invloed heeft op hun „ontwikkeling of de status van ontvanger”. Formeel blijven China en de anderen daarmee een ontwikkelingsland en eventueel zelfs een ontvanger van hulp – al zal dat laatste in de praktijk waarschijnlijk niet zo gauw meer gebeuren.

Lees ook

Voor de financiering van klimaat­beleid kunnen ontwikkelings­landen niet zonder rijke landen

Grote portretten van de Amerikaanse president Joe Biden, de Chinese president Xi Jinping, de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, de Indiase premier Narendra Modi, de Russische president Vladimir Poetin en de Japanse premier Shigeru Ishiba worden ondergedompeld in een protestactie tegen het gebrek aan leiderschap van de rijkste landen ter wereld, bij de G20-top in Rio de Janeiro. Foto Pablo Porciuncula/AFP

Ook over de geleidelijke uitfasering van fossiele brandstoffen, waar het in het mondiale klimaatbeleid uiteindelijk om gaat, is geen enkele nieuwe afspraak gemaakt. Met name Saoedi-Arabië en Rusland wisten elke verwijzing naar dit onderwerp te blokkeren.

Nieuw bod van de rijke landen

Blijft over: de hoogte van de financiering. In de loop van zaterdagavond probeerden de rijke landen de onderhandelingen te redden met een bod van 300 miljard dollar. Maar ook dat ging de meeste ontwikkelingslanden lang niet ver genoeg. De kans dat de top zou mislukken werd met het uur groter. Totdat diep in de nacht een sleutelwoord de oplossing bracht: in 2035 moet ten minste 300 miljard dollar beschikbaar zijn. Zo wordt ruimte gecreëerd voor onderhandelingen in de komende jaren om het bedrag te verhogen, misschien zelfs in de richting van de 1.300 miljard die experts nodig achten om ook ontwikkelingslanden een uitweg te bieden uit het gebruik van fossiele energie en minder kwetsbaar te maken voor de steeds ernstiger gevolgen van klimaatverandering.


Noodopvang asielzoekers buiten Ter Apel kost miljoenen

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

De noodopvangplekken die het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) moet regelen om het aanmeldcentrum in Ter Apel te ontlasten, kosten het asielorgaan miljoenen euro’s. Sinds december 2023 hebben er zestigduizend overnachtingen in een noodopvang plaatsgevonden. Dat meldt persbureau ANP zondag op basis van cijfers van het COA.

Dagelijks worden gemiddeld 181 asielzoekers van Ter Apel naar andere locaties gebracht om daar te kunnen slapen en zo het opvangcentrum te ontlasten. Deze asielzoekers worden met bussen heen en weer gebracht tussen het aanmeldcentrum in Groningen en de nachtelijke noodopvanglocaties. Paula Lambeck, regiomanager bij het COA, zegt tegen het ANP dat „mensen uitgeput raken door het op-en-neergereis”. De burgemeester van Westerwolde, waar Ter Apel toe behoort, spreekt van een „dramatische” situatie. De omstandigheden zijn volgens Lambeck „niet menswaardig”.

Een noodopvang, zoals die in Beilen, kost 18.500 euro per nacht als daar tweehonderd mensen overnachten, vertelt Lambeck aan het ANP. Bij elkaar opgeteld lopen de kosten voor deze noodopvanglocaties in de miljoenen. De opvang van asielzoekers wordt bekostigd uit de begroting van het ministerie van Asiel en Migratie en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Limiet

In het opvangcentrum in Ter Apel mogen niet meer dan tweeduizend asielzoekers aanwezig zijn. Elke dag dat het COA dit maximum overschrijdt, moet het een dwangsom betalen van 50.000 euro. Die regel is op 13 november ingegaan. Om die reden worden noodopvanglocaties ingezet. Maar zelfs die bieden niet altijd voldoende slaapplekken: zo is onlangs een tijdelijke opvangplek voor 1.200 personen in Biddinghuizen – op het evenemententerrein van pretpark Walibi – geopend. Dat is verder weg van Ter Apel dan de noodopvanglocaties in bijvoorbeeld Zuidwolde of Beilen.

Minister Faber (PVV, Asiel en Migratie) herhaalt in een reactie dat ze het vooral als haar taak ziet de instroom te verlagen. De minister is tegenstander van de spreidingswet, die begin dit jaar juist werd ingevoerd om de ongelijke verdeling van asielzoekers in het land op te lossen: Ter Apel zit overvol omdat de doorstroom naar andere plekken lastig is.

Lees ook

Lokale bestuurders missen betrokkenheid bij asielminister Faber

Asielzoekers bij de pendelbus naar Emmen, vlak bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Foto Kees van de Veen


Max Verstappen is weer wereldkampioen. Zo zag zijn moeilijke seizoen eruit

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

Een paar duizend keer naar links, een paar duizend keer naar rechts. Van de eerste haarspeldbocht onder het kunstlicht van Bahrein, tot de laatste snelle knik naar links deze zondag in Las Vegas stonden er dit Formule 1-seizoen tot nu toe 23.631 bochten op het programma. En nu mag Max Verstappen, die ze op 770 na allemaal nam, zich net als in 2021, 2022 en 2023 wereldkampioen noemen. Deze vier bochten vertellen het verhaal van zijn kampioensjaar.

Variante Villeneuve, Imola. Ronde 58 van de GP van Emilia-Romagna (19 mei)

Lando Norris ziet de donkerblauwe auto voor hem op het circuit al rondenlang groter worden. 6 seconden, 5 seconden – en nu ligt hij nog maar 1,6 seconde achter de Red Bull van Max Verstappen.

Met bijna 300 kilometer per uur komt Norris in zijn oranje McLaren op de Villeneuve-bocht af, een snelle links-rechts-chicane. Een week nadat Norris in Miami zijn eerste race heeft gewonnen, lonkt een tweede overwinning. Van banden sparen is nu even geen sprake. De 24-jarige Brit gaat voluit, zweeft met zijn auto in het flinterdunne gebied tussen crashen en te langzaam zijn.

Nog maar een paar weken eerder kon Norris slechts dromen van zo’n achtervolging op Verstappen. De Nederlander was het seizoen in maart immers net zo dominant begonnen als hij 2023 was geëindigd. Een zeldzame uitvalbeurt in Australië, wegens een kapotte rem, was slechts een hinderlijke onderbreking tussen ruime overwinningen in Bahrein, Saoedi-Arabië, Japan en China. Stuk voor stuk foutloze optredens in een auto, de RB20, die duidelijk de snelste van het veld was.

Maar toen greep Norris begin mei plotseling de overwinning in Miami . Op zich geen reden voor paniek bij Red Bull. Goed, Norris’ van een pakket nieuwe onderdelen voorziene McLaren MCL38 was dan wel écht snel op het stratencircuit in Florida; hij had zijn zege toch vooral te danken aan een voor hem perfect getimede safetycar, waardoor hij amper tijd verloor met zijn pitstop en vóór Verstappen belandde.

Een week later wordt duidelijk dat er meer aan de hand is. Op Imola, een ouderwets krappe baan die door een Italiaanse woonwijk en een park slingert, rijdt Verstappen aanvankelijk weer weg bij Norris. Maar in de slotfase slijten zijn voorbanden rap, en dicht Norris het gat.

Met nog zes ronden te gaan stuurt Norris de Villeneuve-chicane in. Een vlugge stuurbeweging naar links, en dan naar rechts. De g-krachten duwen hem tegen de zijkanten van de cockpit. Zodra Norris op het gaspedaal trapt, overweldigt de meer dan 1.000pk sterke Mercedes-motor de achterbanden, die direct wegglijden. Op luttele centimeters van de grindbak gaat de McLaren even dwars. In een oogwenk stuurt Norris tegen, puur op reflexen. Meteen heeft hij de auto terug onder controle.

Lees ook

Formule 1-racen voor beginners

Formule 1-racen voor beginners

Aan de finish komt Norris 0,7 seconde tekort. Maar de overgave waarmee Norris zijn auto tijdens de vurige achtervolging door Villeneuve smijt, maakt één ding duidelijk: de jacht is geopend.

Bocht 3, Red Bull Ring. Ronde 64 van de GP van Oostenrijk (30 juni)

Het asfalt klimt er honderden meters achtereen steil omhoog en buigt dan scherp af naar rechts. De perfecte gelegenheid om in het kielzog van je tegenstander te duiken, op het laatste moment naast hem te sturen en nét iets later te remmen. Als je wilt inhalen op de Red Bull Ring, het glooiende parcours in de oostelijke uitlopers van de Alpen, dan is bocht 3 je beste kans.

Norris heeft al een paar vergeefse pogingen gewaagd aan de binnenkant bij Verstappen, die hij net als in Imola op de hielen zit. Nu, acht ronden voor de finish, gooit Norris zijn auto er aan de buitenkant naast. Zij aan zij gaan ze allebei met hun complete gewicht op het rempedaal staan, om de snelheid binnen honderd meter terug te brengen van ruim 300 naar 70 kilometer per uur.

Dan gaat er een schok door de auto’s. Om het Norris moeilijk te maken, heeft Verstappen zijn auto naar buiten laten lopen, daarbij precíes genoeg ruimte overlatend. Maar Norris zit een paar millimeter meer naar rechts dan Verstappen had verwacht. Hun achterbanden raken elkaar. Een wolkje blauwe rook stijgt op. Stuiterend op hun wielen gaan de auto’s de bocht in.

Op dat moment twijfelt niemand er meer aan dat de ommekeer echt is. McLaren heeft het gat met Red Bull gedicht. Ook tijdens de race in Oostenrijk heeft Verstappen aanvankelijk een kleine voorsprong, en zit Norris tegen het einde toch weer pal achter zijn achtervleugel. Een langzame pitstop helpt Verstappen niet, maar dan nog wordt Norris naarmate de race vordert alleen maar sneller. Zijn McLaren heeft veel minder last van bandenslijtage – wat in het verdere verloop van het seizoen een belangrijk voordeel zal blijven.

Verstappen en Norris vechten in 2024 geregeld duels uit op de baan, waarbij Verstappen dikwijls de verdedigende partij is. De McLaren wordt gaandeweg steeds beter, terwijl de updates van Red Bull niet goed werken. En waar Verstappen zijn trukendoos met gewaagde gevechtsmanoeuvres de afgelopen jaren in de berging kon laten staan, heeft hij hem weer hard nodig nu Norris telkens opduikt in zijn spiegels.

Wiel-aan-wiel toont Verstappen zich nog altijd een briljante straatvechter. Hij voelt feilloos aan waar hij zijn auto moet positioneren om op papier snellere tegenstanders achter zich te houden. (Te) laat van lijn veranderen, geen ruimte laten zodat de ander van de baan moet: ook de gewaagde manoeuvres die hem voorheen berucht maakten, blijkt hij nog allerminst te schuwen. In Austin en Mexico-Stad komt het eind oktober opnieuw tot veelbesproken aanvaringen met Norris.

De Brit is in Oostenrijk de grote verliezer. Net als Verstappen loopt hij bij de botsing in bocht drie een lekke band op. Verstappen wordt na een pitstop vijfde, Norris valt uit omdat ronddraaiende rubberflarden de achterkant van zijn auto aan gort hebben geslagen. Hoewel hij niet de beste auto had, loopt Verstappen tóch weer uit in de puntenstand.

Bocht 1, Hungaroring. Ronde 63 van de Grand Prix van Hongarije (21 juli)

De hele race is Verstappen al aan het mopperen en foeteren over de boordradio. Hij heeft plekken verloren door een slechte pitstopstrategie en zijn RB20 rijdt voor geen meter. In de eerste bocht van het bloedhete circuit even buiten Boedapest ziet het er voor de buitenwacht uit alsof de frustratie hem even de baas wordt.

Hoewel hij minstens drie autolengtes achter Mercedes-coureur Lewis Hamilton rijdt, waagt Verstappen in de langzame hairpin een inhaalpoging voor de derde plek. Om de grote achterstand te overbruggen, remt Verstappen extra laat – zo laat dat hij de bocht onmogelijk nog kan halen. Met blokkerende voorbanden schiet hij rechtdoor. Zijn achterwiel raakt het voorwiel van Hamilton. De Red Bull vliegt door de lucht en klapt hard op het asfalt. Schade is er wonderlijk genoeg niet. Verstappen finisht roemloos als vijfde.

Het grootste deel van 2024 moet Verstappen het doen met een auto die niet doet wat hij wil. Als Verstappen hem op de limiet van de bandengrip door de bochten wringen, is de RB20 ondanks allerlei aanpassingen en nieuwe onderdelen een onvoorspelbare auto. Dat kost vertrouwen, en dus snelheid.

Soms heeft Verstappen ook veel last van onderstuur: verlies van grip op de voorbanden, waardoor de auto niet instuurt. Het kost hem eind augustus de zege voor eigen publiek op Zandvoort, waar Norris hem inhaalt en verpletterend wint. En ook in Hongarije krijgt Verstappen zijn auto de bochten amper doorgesleurd.

Terwijl hij worstelend met zijn auto in de hoek wordt gedreven, sluipen er soms slordigheden in Verstappens races. Ook in Mexico, waar de Red Bull ook niet vooruit te branden is, wordt hij al vroeg in de race door Norris ingehaald. Een paar bochten later dwingt hij de Brit de baan af met een ongeduldig ogende en bovenal kansloze inhaalmanoeuvre.

Lees ook

De uitdaging voor Max Verstappen: Lando Norris stevig bevechten – binnen de regels

Max Verstappen (tweede auto) wordt op de voet gevolgd door Lando Norris tijdens de race in Mexico-Stad.

Toch zijn de incidenten in Hongarije en Mexico uitzonderingen. Meestal zet Verstappen er kalmpjes de schouders onder als zijn auto niet goed is. Als hij geen eerste kan worden, dan maar vierde. Dankzij die constantheid blijft hij in de tweede seizoenshelft gestaag punten sprokkelen.

Verstappens geluk is daarbij dat Norris er vaak niet in slaagt te profiteren van Red Bulls kwetsbaarheid. De McLaren-rijder wint naast Miami en Zandvoort ook in september de race in Singapore. Maar verder verspeelt hij keer op keer de leiding als hij van pole position start. En te vaak maakt zijn team tactische fouten. Zo loopt Norris misschien wel vier of vijf overwinningen mis. Telkens gaan weer andere rijders er met de zege vandoor, zodat de riante voorsprong van Verstappen – opgebouwd door toen zijn auto het nog behoorlijk deed zeven van de eerste tien races te winnen – maar langzaam slinkt.

Curva do Sol, Interlagos. Ronde 1 van de Grand Prix van São Paulo (3 november)

Een treintje auto’s glibbert behoedzaam over het drijfnatte asfalt aan de binnenkant van de Curva do Sol. Het is de derde bocht die het F1-veld aflegt na de start, een seconde of twintig eerder. In de lange boog naar links beroeren de coureurs het gaspedaal met de grootst mogelijke voorzichtigheid. Ze willen zo hard mogelijk de bocht uit accelereren maar moeten oppassen dat ze niet te véél gas geven en met doorslippende achterwielen van de baan af spinnen.

Maar hoeveel grip het verregende circuit biedt, en hoe diep het gaspedaal kan worden ingetrapt? Niemand die dat precies weet. Al lijkt één man het beter aan te voelen dan de rest.

Aan de buitenkant van de bocht stoomt Verstappen met een veel hogere snelheid het treintje voorbij. Bedreven als hij is in de kunst van het regenrijden, heeft Verstappen onmiddellijk door dat dáár, buiten de door de regen spekglad geworden rubberlaag op de normale racelijn, de meeste grip te vinden is.

Het blijkt een voorbode voor de rest van de race. Als vijftiende vertrokken van de grid, ligt Verstappen na iets meer dan één ronde al tiende. En terwijl vrijwel elke coureur in de buien die over Interlagos trekken minimaal een keer van de baan schiet, houdt Verstappen zijn Red Bull 69 ronden lang in het spoor. Hij rijdt, met de rest op grote achterstand, naar zijn eerste zege in elf races; een van de knapste overwinningen uit zijn loopbaan.

Norris start in Brazilië van pole position en heeft een uitgelezen kans om het titelgevecht écht spannend te maken. Na een matige race, waarin hij opnieuw fouten maakt, finisht hij echter slechts als zesde. Norris kan het kampioenschap wel vergeten.

De instinctieve manier waarop Verstappen in de Curva do Sol direct aanvoelt hoe hij moet omgaan met verraderlijke omstandigheden, is misschien wel het beste symbool voor de manier waarop hij zijn vierde wereldkampioenschap heeft gewonnen. In São Paulo toont Verstappen zijn grote aanpassingsvermogen.

Die flexibiliteit was, evengoed als zijn snelheid an sich, doorslaggevend tijdens een seizoen waarin hij in slechts vijf van de vierentwintig races een dominante auto bestuurde. De rest van de tijd vocht hij met de halsstarrige, moeilijk bestuurbare Red Bull. Maar waar menig coureur, en niet in de laatste plaats zijn dramatisch presterende teamgenoot Sergio Pérez, aan zo’n gevecht zou bezwijken, leerde Verstappen leven met zijn auto.

Verstappen liet in 2024 zien dat hij beschikt over genoeg talent en ervaring – genoeg puur gevoel voor hoe auto’s zich gedragen op het randje van wat natuurkundig mogelijk is – om ook met minder materiaal de beste van de wereld te blijven.