‘De overheid is toch geen bedrijf, maar moet publieke waarde toevoegen’

De overheid als een soort bedrijf dat diensten verleent aan burgers: dat was het idee achter het ‘New Public Management’, een managementfilosofie die vanaf de jaren tachtig het denken en doen van overheden en ambtenaren ging domineren. De overheid moest verzakelijken, taken afstoten, en met meer oog voor efficiëntie en doelmatigheid gaan werken.

Maar op de golven van onvrede over de ‘bestuurscultuur’ en de volgens velen té verzakelijkte relatie tussen burger en overheid kondigt Binnenlandse Zaken nu een kleine bestuurskundige revolutie aan. In een paar alinea’s, diep verstopt in de begroting, schrijft het ministerie dat het van belang is „om niet langer uit te gaan van New Public Management”.

In plaats van „doelmatigheid en efficiëntie” als belangrijkste doelen van beleid, moet nu centraal komen te staan welke „publieke waarde” er „toegevoegd” wordt; waarden die de samenleving „zinvol” vindt. Die bestuurskundige theorie van Harvard-professor Mark Moore wint onder Westerse overheden en ambtenaren al langer aan populariteit, en wordt nu dus omarmd door het demissionaire kabinet.

Kern ervan is dat in het aanpakken van maatschappelijke problemen de overheid dienend moet zijn aan de wensen van de samenleving, schrijft BZK. „Hierbij luistert de overheid naar wat er leeft, zorgt dat signalen over wat er wel of niet goed gaat haar bereiken en zorgt dat er ruimte is om in de gevallen waarin beleid en wetgeving niet heeft voorzien of onbedoelde onevenredige uitkomsten heeft, oplossingen kunnen worden geboden.”

Hoe krijgt die revolutie in het denken vorm in daden? Het komend jaar wil BZK werk maken van een „nieuwe sturingsfilosofie voor de (centrale) overheid”. Bijvoorbeeld door de „kaders” waarin overheidsorganen werken tegen het licht te houden. Ook wordt de onafhankelijkheid van rijksinspecties wettelijk vastgelegd.

Dat alles betekent overigens niet dat de overheid nu ondoelmatig en inefficiënt moet gaan werken. Doelmatigheid en efficiëntie blijven „onverminderd nastrevenswaardig”, schrijft BZK. Wel zouden overheden minder verkokerd en gericht op eigen prestaties moeten werken, en vaker onderling moeten gaan samenwerken.

Dit artikel maakt ook deel uit van ons liveblog: XR gaat ook op Prinsjesdag A12 blokkeren, burgemeester Den Haag ernstig bezorgd