‘Het Sint-Pietersplein zal donderdag zeker vol staan’

Paus Benedictus XVI, geboren als Joseph Aloisius Ratzinger, krijgt donderdagochtend een uitvaartdienst op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad. De voorgaande dagen konden belangstellenden de Duitse emeritus-paus, die zaterdag op 95-jarige leeftijd overleed, al bezoeken in de Sint-Pietersbasiliek.

Lees ook Paus Benedictus XVI werd nooit een echte zielenherder

Medewerkers van de basiliek zijn verbaasd over de aantallen mensen die langs de baar trekken. Waar de autoriteiten maandag op dertigduizend mensen hadden gerekend, kwamen er 65.000 opdagen. „Dinsdag schijnen er zelfs honderdduizend mensen langs zijn geweest. Dan kun je met zekerheid stellen dat het Sint-Pietersplein ook donderdag vol zal staan”, zegt hoogleraar kerkgeschiedenis Paul van Geest, verbonden aan de Tilburg University en de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Rechtstreeks uitgezonden

De uitvaart begint donderdag rond 09.30 uur en wordt rechtstreeks uitgezonden op NPO 2, door de KRO-NCRV. Commentator Wilfred Kemp en Vaticaankenner Hendro Munsterman doen vanaf 09.15 uur live verslag.

Het wordt een klassieke katholieke uitvaart, zegt Van Geest. In het katholicisme maakt de dood iedereen gelijk. Het uitvaartritueel zal op verzoek van Benedictus sober zijn, „omdat hij zijn opvolger niet in de weg wil lopen”, zegt Van Geest.

De uitvaartliturgie van een paus is dus hetzelfde als de uitvaartliturgie van een doorsnee gelovige.

De dienst zelf bestaat uit twee delen: de ‘dienst van het woord’ en de ‘dienst van de tafel’. In het eerste deel wordt een aantal lezingen gehouden die betrekking hebben op de dood in het algemeen en die ook van toepassing zijn op het leven van de overledene. Het tweede deel, de dienst van de tafel, is een lang gebed waarin Jezus wordt bedankt voor wat Hij voor de mensheid heeft gedaan. En er wordt aan herinnerd dat Hij op een speciale manier aanwezig is in het brood en in de wijn. Het brood en de wijn worden vervolgens uitgereikt aan de aanwezigen.

Zijn opvolger leidt hem ten grave

De voorganger tijdens de uitvaartliturgie is de zittende paus, Franciscus. Van Geest: „Dat is wel redelijk uniek, want meestal sterft een paus in het harnas en overlappen de levens van pausen elkaar niet. Het is nog nooit gebeurd dat direct na de dood van een paus zijn opvolger hem ten grave leidt.”

Tijdens de zogeheten ‘absoute’ wordt de paus ten grave gedragen. Benedictus wordt donderdag van het Sint-Pietersplein naar de grotten onder de Sint-Pietersbasiliek gebracht. Hij wordt begraven op de plaats waar eerder paus Johannes Paulus II lag; die werd later heilig verklaard, waarna zijn stoffelijk overschot werd verplaatst naar een zijaltaar in de Sint-Pietersbasiliek.

Bekijk ook deze fotoserie: Katholieken nemen afscheid van emeritus-paus Benedictus XVI

„De uitvaart wordt toch omvangrijker dan ik aanvankelijk dacht”, zegt Van Geest. „Een emeritus-paus is geen staatshoofd meer, dus ik verwachtte dat er geen staatshoofden zouden komen. Toch komen er veel delegaties van niet-regerende vorstenhuizen.” Zo is ook de Nederlandse prins Carlos de Bourbon de Parme, een zoon van Prinses Irene en volgens sommigen een troonpretendent van Spanje, uitgenodigd. Kardinaal Wim Eijk zal namens de Nederlandse kerkprovincie de uitvaart bijwonen.

Hoogleraar Van Geest kijkt uit naar alle rituelen. „Maar ik ben vooral benieuwd hoe een paus spreekt over zijn voorganger. Ik zit aan de buis gekluisterd als de paus gaat preken. Want wat zeg je over een voorganger als die letterlijk nog niet begraven is? Hoe definitief kan het oordeel zijn?”