Klopjacht op buitenlanders in Cyprus: ‘Het wordt steeds normaler om vluchtelingen weg te zetten als minderwaardig’

Wie het voorbije weekend in Cyprus was en er niet standaard Grieks-Cypriotisch uitzag, had potentieel een probleem. Groepen van tot wel vijfhonderd man trokken door dorpen en steden, op zoek naar mensen met een afwijkend uiterlijk. Het was een golf van klassieke buitenlanderhaat: de knokploegen hadden het niet alleen op vluchtelingen voorzien, maar ook op bijvoorbeeld Aziatische bezorgers en op een groep toeristen uit Koeweit.

De incidenten begonnen in het dorp Chloraka, aan de westkust van het eiland. Er bestaan al langer spanningen tussen een groep van zeker tachtig asielzoekers die daar in een verlaten gebouw zonder stroom of water woont en andere inwoners van het dorp. De asielzoekers werden door de andere dorpsbewoners van elektriciteitsdiefstal beticht. Tegen persbureau AFP zei de Syrische vluchteling Abu Shahinaz dat de migranten moeite hebben om elders onderdak te vinden. „Als je een huis wilt huren zeggen de eigenaren tegen je: ‘Ben je Syrisch? Dan niet.’”

Het was al weken onrustig rond het gebouw. Zo gingen tientallen migranten de straat op met de eis om elders gehuisvest te worden, waarna de Cypriotische politie met traangas de betoging uiteendreef. Afgelopen weekend leidde de onenigheid tot geweld, waarna ook elders knokploegen werden aangevuurd om geweld tegen buitenlanders te gebruiken. Zo sneuvelden er in de zuidelijke stad Limassol winkelpuien van migranten.

Economische crisis

Hoewel geschokt gereageerd is op de racistische incidenten komen ze niet helemaal onverwacht. Twee jaar geleden al publiceerde de Cypriotische ombudsvrouw Maria Stylianou-Lottides een verklaring waarin ze stelde dat „de economische crisis bij veel Cyprioten xenofobe reflexen heeft gecreëerd tegen immigranten, asielzoekers en vluchtelingen die permanent op het eiland wonen”. Lottides verklaarde dat het internet een rol heeft gespeeld bij het bevorderen van vreemdelingenhaat en racisme in de Cypriotische samenleving, en merkte op dat haar kantoor veel klachten krijgt over racistische en xenofobe retoriek en haatzaaiende uitlatingen.

Tina Stavrinaki, een Griekse die in Cyprus gewerkt heeft, is universitair docent internationaal recht en mensenrechten aan de Universiteit Utrecht en vicevoorzitter van het comité voor uitbanning van rassendiscriminatie van de Verenigde Naties. Zij legt uit dat het geweld tegen buitenlanders in Europa deels aan het „dehumaniserende discours” over vluchtelingen te wijten is. „Het wordt, helaas niet alleen in Cyprus, steeds normaler om vluchtelingen weg te zetten als mensen die minderwaardig zijn en hen als een bedreiging af te schilderen.”

De daders zijn niet meer bang om gepakt te worden

Tina Stavrinaki docent internationaal recht

Wat er vervolgens gebeurt, zegt Stavrinaki, is dat daders niet meer zo bang zijn om gepakt te worden. „Ze proberen de publieke ruimte in te nemen, hun aanwezigheid op te leggen. En daarbij verspreiden ze angst. De autoriteiten zijn daar niet op voorbereid. Onder meer omdat racistisch gemotiveerd geweld zo lelijk is, je wil liever niet geloven dat het echt gebeurt. En ook omdat ze simpelweg perplex staan.” Stavrinaki legt de link tussen extreem-rechts in Cyprus en Griekenland, waar al vaker klopjachten op migranten zijn gehouden. Vorige week nog werd een groep migranten door burgers ontvoerd, omdat ze – zonder bewijs – beschuldigd werden van het aansteken van bosbranden.

Lees ook: Er is geen bewijs voor, toch wijzen Grieken naar migranten als aanstichters van bosbranden

Hoogste aantal asielzoekers

Cyprus kent een relatief hoog aantal mensen met een migratieachtergrond. Op 1 januari 2022 had 8,4 procent van de bevolking niet de Cypriotische nationaliteit, tegen 3,3 procent mensen met een buitenlands paspoort in Nederland. En waar Nederland in 2022 twee asielaanvragen op duizend inwoners in behandeling nam, waren dat er op Cyprus 24 – twaalf keer zo veel. Per hoofd van de bevolking telt Cyprus verreweg het hoogste aantal asielzoekers van de EU.

Hoewel Cyprus net als bijvoorbeeld Italië ook weleens een bootje met migranten aan de kusten ontvangt, komt het gros van de asielzoekers op een andere manier het land binnen: via de Groene Lijn, die Turks- en Grieks-Cyprus van elkaar scheidt. Veel asielzoekers komen op het eiland aan met een studentenvisum voor particuliere universiteiten in het Turkse deel van Cyprus, en glippen vervolgens over de scheidingslijn, die bestaat sinds 1974, na de Turkse invasie van het eiland. Deze grens wordt niet zwaar bewaakt. Volgens Cypriotische functionarissen komt 95 procent van de asielzoekers via de Groene Lijn het land binnen.

Cyprus lanceerde in juni dit jaar een informatiecampagne om de piek in de irreguliere migratie tegen te gaan. Op sociale media verspreidden de autoriteiten posts met de titel ‘Let’s Talk Truth About Cyprus’, waarin benadrukt wordt dat het land 96 procent van de asielaanvragen afwijst, en dat afgewezen asielaanvragers een vijfjarig inreisverbod voor de EU opgelegd krijgen. „Mensenhandelaren schilderen Cyprus ten onrechte af als een tussenstop voor een verdere reis naar Europa, waarbij ze voorbijgaan aan het feit dat het een eiland is”, zei minister Konstantinos Ioannou (Binnenlandse Zaken) bij die gelegenheid.