Kabinetsplan Schiphol voor krimp minder ingrijpend dan aanvankelijk voorgesteld, VS dreigen met minder slots voor KLM

Luchthaven Schiphol hoeft voorlopig minder te krimpen dan het kabinet vorig jaar heeft voorgesteld.

Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) wil vanaf november 2024 een maximum invoeren van 452.500 vluchten per jaar om de geluidsoverlast van het vliegveld te beperken. Harbers noemde vorig jaar nog een grens van 440.000. Op dit moment hanteert de luchthaven een maximum van 500.000. Voor heel 2023 verwacht de luchthaven 430.000 tot 445.000 vluchten.

Het kabinet wil verder het aantal nachtvluchten beperken, maar niet geheel verbieden. Schiphol stelde zelf eerder voor de meeste vluchten ’s nachts te schrappen. Verder wil Harbers het gebruik van de start- en landingsbanen die veel hinder geven beperken. Het schrappen van privévluchten, nog een voorstel van Schiphol, neemt hij (nog) niet over.

Dat heeft het kabinet vrijdag bekendgemaakt. In een brief aan de Europese Commissie – en een toelichting aan de Tweede Kamer – legt het kabinet uit welke maatregelen Nederland wil nemen om de geluidsoverlast van Schiphol te beperken.

Die notificatie aan de Commissie is een verplicht onderdeel van een ‘Balanced Approach’-procedure. Dat stappenplan moeten EU-lidstaten volgen als zij de capaciteit van een vliegveld willen verlagen om geluidsoverlast te verminderen. Nederland is het eerste land in Europa dat deze procedure doorloopt voor een forse geluidsreductie.

De maatregelen die nu zijn bekendgemaakt zijn minder ingrijpend dan Harbers het afgelopen jaar heeft voorgesteld. Desondanks noemt KLM het verlagen van het maximum aantal vluchten van de huidige 500.000 naar 452.500 in een reactie „onbegrijpelijk”.

De luchtvaartmaatschappij denkt de overlast beter te kunnen beperken met „schonere, stillere en zuinigere” toestellen. „Toch blijft de minister gefixeerd op het doorzetten van krimp van het aantal vluchten”, aldus president-directeur Marjan Rintel van KLM. „Het is moeilijk voor te stellen dat zo’n drastisch besluit wordt genomen door een demissionair kabinet.”

Eerder had ook het Amerikaanse ministerie van Transport al kritiek op de kabinetsplannen. Schrapt Nederland start- en landingsrechten voor Amerikaanse maatschappijen als Delta Air Lines, dan zou het omgekeerde voor KLM ook in de VS kunnen gebeuren, aldus het Amerikaanse ministerie.

Met de brief aan Brussel houdt het demissionaire kabinet zich aan de afspraak met de Commissie om uiterlijk 1 september de plannen te melden. Had Nederland geen definitief voorstel verstuurd, dan zou de krimp niet in november 2024 kunnen ingaan. Ook nu kan de Tweede Kamer nog besluiten ‘Schiphol’ controversieel te verklaren; dat wordt half september bepaald.

Drietrapsraket

Het kabinet maakte in juni 2022 bekend dat Schiphol stiller moet worden. Harbers stelde dat hij „een beter evenwicht” wil tussen een goede internationale luchthaven en de kwaliteit van de leefomgeving. Overdag moet Schiphol 20 procent stiller worden, ’s nachts 15 procent.

Harbers heeft daartoe een drietrapsraket gebouwd: ten eerste stoppen met het tolereren van geluidsoverschrijdingen (en een teruggang naar maximaal 460.000 vluchten per jaar, nu geldt een de facto maximum van 500.000), ten tweede het verder verminderen van de geluidshinder door hoogstens 440.000 vluchten toe te staan, en ten derde op termijn nieuwe normen opstellen voor geluid en uitstoot (waarbinnen de luchtvaart moet opereren).

Schiphol wil privéjets en nachtvluchten afschaffen

Tegen de eerste stap zijn KLM, andere maatschappijen en luchtvaartbrancheorganisaties een rechtszaak begonnen. Volgens de luchtvaartsector kan Harbers niet eenzijdig een maximum van 460.000 afdwingen. Ook hier zou de (tijdrovende) Europese procedure moeten worden gevolgd. KLM c.s. kregen eerder dit jaar gelijk van de rechter, dat verwierp het gerechtshof later in hoger beroep, en nu komt de zaak voor de Hoge Raad, vermoedelijk eind dit jaar.

Meer dan 170 reacties

De brief van vrijdag betreft de tweede stap, het verlagen van het aantal vluchten naar 440.000 volgens de Europese Balanced Approach-procedure. Die schrijft voor dat belanghebbenden eerst mogen reageren op de voorstellen om de capaciteit van een luchthaven te verlagen. Dan pas volgt een definitief plan.

Meer dan 170 partijen hebben gereageerd voor de deadline van 15 juni, van omwonenden en milieuorganisaties tot luchtvaartmaatschappij KLM en het Amerikaanse ministerie van Transport.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft nu alle zienswijzen verwerkt en het definitieve krimpplan verstuurd aan de Commissie. In Brussel wordt vervolgens gecontroleerd of Nederland alle stappen op de juiste wijze heeft gevolgd. Is dat het geval, dan kan het ministerie verder met de geluidsbeperkende maatregelen.

Achtpuntenplan

De plannen van het kabinet gaan veel minder ver dan de voorstellen die de directie van Schiphol in april heeft gedaan om de impact van de luchthaven op de leefomgeving te beperken. Destijds presenteerde Ruud Sondag, interim-president-directeur, een achtpuntenplan. Hij wil onder meer veel minder nachtvluchten toestaan, geen privéjets meer en de meest lawaaiige vliegtuigen de toegang tot Schiphol ontzeggen.

Het verbod op een groot deel van de nachtvluchten sprong het meest in het oog. Dat moet het aantal mensen met ernstige slaapstoornissen rond het vliegveld sterk verminderen. Schiphol wil alle vluchten tussen 0.00 en 5.00 uur schrappen. Tussen 5.00 en 6.00 uur zouden alleen vluchten mogen landen. Het zou gaan om 10.000 van de in totaal bijna 24.000 nachtvluchten (de rest zit in de randen van de nacht, voor 23.00 uur). Andere luchthavens in West-Europa, zoals Londen Heathrow, Parijs Charles de Gaulle en Frankfurt, zijn ook (grotendeels) dicht in de nacht.

Schiphol wil privéjets en nachtvluchten afschaffen

Nu het kabinet het verbod op nachtvluchten sterk afzwakt kan Schiphol een aantal dingen doen. De luchthavendirectie laat al onderzoeken in hoeverre zij zelf ‘operationele maatregelen’ kan nemen om de ‘winkel’ vanaf pakweg middernacht te sluiten.

Ook zou Schiphol mogelijk zelf een Balanced Approach-procedure kunnen starten. Of het zou de luchthavengelden, die maatschappijen betalen aan de luchthaven voor alle faciliteiten, voor nachtvluchten extreem kunnen verhogen. Nu is het nachttarief soms al zes keer zo hoog als het dagtarief.