N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Uitspraak De Belastingdienst heeft ten onrechte de As-Soennah-moskee fiscaal voordeel ontnomen. De rechtbank sluit discriminatie niet uit.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104270801-147ec2.jpg)
De Belastingdienst heeft specifiek islamitische organisaties onderzocht op gesjoemel met giften. Volgens de rechtbank „kan niet worden uitgesloten” dat de Belastingdienst heeft gediscrimineerd. Een onderzoek naar de Haagse As-Soennah-moskee is daarom ongeldig verklaard.
Dat blijkt uit een vonnis van de rechtbank Den Haag dat woensdag wordt gepubliceerd.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data55113262-2b3b3d.jpg)
De zaak was aangespannen door de As-Soennah-moskee. Door een onderzoek van de fiscus verloor de stichting in 2018 haar zogeheten ANBI-status, die recht geeft op belastingaftrek van giften. As-Soennah meende vanwege haar islamitische achtergrond te zijn geselecteerd voor een onderzoek. Volgens de rechter heeft de moskee dit kunnen onderbouwen. Uit overlegde stukken blijkt volgens de rechter dat de Belastingdienst „verhoogde belangstelling” had voor „giften aan moskeeën”, en dat moskeeën „op zichzelf reeds als frauderisico worden gezien”.
De fiscus weigerde stukken te verstrekken over zijn selectiecriteria. Daarom kan volgens de rechter niet worden uitgesloten dat de moskee vanwege haar islamitische achtergrond doelwit is geworden van onderzoek – en er dus sprake is van discriminatie. De moskee krijgt haar ANBI-status terug.
Het is voor het eerst dat de rechter in een fiscale zaak vermeende discriminatie door de Belastingdienst aanneemt, zeggen de advocaten van de moskee, Najat Idrissi en Touria Khidous. De Belastingdienst zegt „vanwege geheimhouding” niet te kunnen reageren op het vonnis, en beraadt zich op hoger beroep.
Aanpak van het toeslagenteam
Uit de rechtszaak die As-Soennah heeft gewonnen, wordt duidelijk dat de fiscus zich specifiek richtte op islamitische stichtingen, vanuit de veronderstelling dat zij op grote schaal zouden frauderen met giften. De aanpak begon bij het zogeheten ‘Combiteam Aanpak Facilitators’ (CAF), dat ook jacht maakte op ouders in het toeslagenschandaal. Vanaf 2015 ging dit team zich bezighouden met giftenfraude. Door kwitanties te vervalsen, zouden oplichters belastinggeld terugvragen voor giften die nooit zijn gedaan. In een memo schreef het CAF-team dat deze vorm van fraude zich „met name” zou voordoen binnen de „islamitische gemeenschap”, en niet zozeer bij andere geloofsgemeenschappen. Hoewel die aanname niet werd gestaafd met onderzoek, begon het CAF-team daarna wel diverse onderzoeken naar islamitische stichtingen, zoals As-Soennah.
Waarom de Belastingdienst afweek van de normale procedure en de moskee geen kans bood op herstel? Dat besluit kwam van hogerhand, volgens de belastinginspecteur die het dossier behandelde
Moskeeën krijgen geregeld te maken met vergaande boekenonderzoeken, zegt Muhsin Köktas van het Contactorgaan Moslims en Overheid. „Dan worden bewijzen opgevraagd van donaties van jaren geleden, die niet altijd meer voor handen zijn. Daardoor komen veel moskeeën in de problemen.” Van meerdere gebedshuizen is de ANBI-status ingetrokken. De Belastingdienst kan niet zeggen om hoeveel moskeeën het gaat.
Volledige administratie
De Haagse moskee ontving in 2016 een brief waarin de Belastingdienst een zogeheten ‘derdenonderzoek’ aankondigde, gericht op een donateur. Daarvoor zou het noodzakelijk zijn de volledige administratie van de afgelopen vijf jaar te overhandigen. De moskee werkte mee – niet wetende dat het onderzoek van de Belastingdienst zich eigenlijk richtte op de moskee zélf.
Toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën, VVD) wordt in maart 2017 geïnformeerd over de focus van het CAF-team op islamitische stichtingen. Dat naar aanleiding van een artikel in NRC waaruit blijkt dat de fiscus op dat moment zeker negen islamitische instellingen onderzoekt. In een vertrouwelijke notitie schrijven ambtenaren dat het CAF-team na onderzoek naar valse giften is „uitgekomen” bij de islamitische gemeenschap. Volgens de notitie wordt hierbij niet etnisch geprofileerd.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104315133-bf0067.jpg|https://images.nrc.nl/RxuvP4zNwUTMGjkZrhWFMyo3wsY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104315133-bf0067.jpg|https://images.nrc.nl/PeJ6v4yoP6GarKk3D3BbF96w9dY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104315133-bf0067.jpg)
Inmiddels is uit onderzoeken naar de Toeslagenaffaire duidelijk geworden dat dit wél het geval was: giften aan een moskee werden door de fiscus bij voorbaat als verdacht gezien. Ook werd specifiek gezocht naar donateurs met een dubbele nationaliteit. Het CAF-team had van een verdachte vernomen dat dit type fraude „bij bepaalde bevolkingsgroepen al jaren een gebruikelijke manier van handelen is”, zo staat in een verslag van het team dat in de nasleep van de Toelslagenaffaire is vrijgegeven. Donaties aan kerkelijke instellingen golden niet als risico, behalve als de gift kwam van „allochtonen”.
Kamervragen
Het onderzoek van de Belastingdienst naar As-Soennah levert uiteindelijk geen bewijs van fraude op. Wel zou de boekhouding allerlei gebreken vertonen. Zo zou de moskee tal van giften niet kunnen verantwoorden. De moskee bestrijdt de tekortkomingen, waarna het onderzoek lijkt dood te bloeden. Er gebeurt een jaar lang niets mee. Tot As-Soennah in het nieuws komt.
In april 2018 berichten NRC en Nieuwsuur dat de moskee buitenlandse gelden zou hebben ontvangen en dat er tijdens preken een intolerante boodschap wordt verspreid. In een van de lessen wordt zelfs vrouwenbesnijdenis aanbevolen. De docent die dit zei wordt hiervoor vervolgd, maar in hoger beroep vrijgesproken.
Dit gaat over een fundamenteel rechtsbeginsel dat hier geschonden is
Eva González Pérez bracht als advocaat de Toeslagenaffaire aan het rollen
De Tweede Kamer eist na de berichtgeving dat de moskee wordt aangepakt. Prompt ontvangt As-Soennah een concept-rapport van de Belastingdienst met daarin de geconstateerde gebreken in de administratie. Ook wordt in de Kamer gevraagd waarom de moskee een ANBI-status heeft, terwijl die niet aan de voorwaarden voldoet: zo’n status verplicht stichtingen tot openheid over haar inkomsten, en die geeft As-Soennah niet.
Direct nadat de minister deze vragen heeft beantwoord, krijgt de moskee van de Belastingdienst te horen dat haar ANBI-status wordt ingetrokken, omdat niet zou worden voldaan aan de voorwaarden. In het concept-rapport stond daar nog niets over. De reactie van het moskeebestuur wordt niet afgewacht, noch wordt een termijn geboden om de gebreken te herstellen. De rechter oordeelt dat dit wel had gemoeten. Mede daarom is de intrekking onrechtmatig.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/data102059384-852c6d.jpg)
Waarom de Belastingdienst afweek van de normale procedure en de moskee geen kans bood op herstel? Dat besluit kwam van hogerhand, volgens de belastinginspecteur die het dossier behandelde. In een mail schrijft de inspecteur dat de ANBI-status van As-Soennah in 2018 „onder druk van de leiding” moest worden ingetrokken. „Dat weet ik nog. We kregen geen tijd meer om een gesprek af te wachten”. Deze mail is, mogelijk per ongeluk, in de stukken beland die de Belastingdienst moest aanleveren voor de rechtszaak.
‘Unieke uitspraak’
De advocaat die de Toeslagenaffaire aan het rollen bracht, Eva González Pérez, noemt de moskee-uitspraak „uniek”. „Dit gaat over een fundamenteel rechtsbeginsel dat hier geschonden is.” Ze verwacht dat meer zaken zullen volgen van burgers en organisaties die aanvoeren dat zij zijn gediscrimineerd door de Belastingdienst. „Deze uitspraak laat zien dat daar ook aanleiding voor is.”
Ondanks de gewonnen zaak is de As-Soennah-moskee niet tevreden, omdat de Belastingdienst geen openheid heeft gegeven over de reden van het onderzoek. „Ook de rechter is het niet gelukt om eerlijke antwoorden te krijgen op onze vragen”, laat het bestuur weten. „De antwoorden zijn niet alleen voor ons van belang, maar ook voor onze donateurs. Het gaat hier wel om schending van een grondrecht.”
