Wat vindt NRC | De aarde brandt en dat zal niet voor het laatst zijn

Posted on August 22, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Natuurbranden

22 augustus 2023

Leestijd 2 minuten

Pikzwarte wolken boven een tientallen kilometerslange brandende kustlijn. Lichamen zó verkoold, dat ze nauwelijks nog te identificeren zijn. Het vuur is nog niet geblust en de omvang van de ramp is nog niet in zicht. Toch is met ruim honderd getelde slachtoffers al duidelijk dat de natuurbrand op het Hawaïaanse eiland Maui nu al de dodelijkste is in zeker honderd jaar Amerikaanse geschiedenis.

Ook het Spaanse eiland Tenerife brandt, een complexe brand die al zeker 116 vierkante kilometer land heeft verwoest en duizenden mensen dwong zichzelf in veiligheid te brengen. Canada telt op dit moment ruim duizend actieve natuurbranden, vooral in het noorden van het land. De provinciehoofdstad Yellowknife moest vorige week worden geëvacueerd.

Ook in Frankrijk, Spanje, Italië en Portugal woeden grote natuurbranden. Eerder deze zomer brandden hele delen van het Griekse eiland Rhodos af.

Lees ook: Mee met de Griekse brandweerman Michalis: ‘Straks hebben we geen natuur meer over’

Alles bij elkaar zijn het duidelijke signalen waar het op de planeet heengaat. De apocalyptische beelden van razendsnel verspreidend vuur, aangewakkerd door orkaanwind, die een historische stad in as legt (Lahaina). De verzengende hitte waar mensen voor vluchten, soms zonder zelfs maar hun belangrijkste spullen te kunnen pakken.

Nee, er is niet in alle gevallen een 100 procent sluitend verband te leggen met klimaatverandering. Temperatuurschommelingen zijn er ieder jaar en ook natuurbranden komen in bepaalde gebieden regelmatig voor. Maar het is overduidelijk dat de mens zijn hand aardig overspeelt. Op veel plekken is het een combinatie van temperatuurstijging (als gevolg van de nog altijd niet afnemende uitstoot van broeikasgassen) en aanhoudende droogte, ontbossing en in het geval van Hawaï: verlaten landbouwgrond die werd overwoekerd door meer brandbare, niet-inheemse grassoorten.

De aarde is de magische grens van gemiddeld anderhalve graad opwarming inmiddels gepasseerd, maar vooral in de gebieden richting de polen ligt die temperatuurstijging nu al hoger. De afgelopen jaren kende Siberië een ongeëvenaard aantal natuurbranden, evenals landen als Australië en Argentinië.

Ondanks een groeiend besef bij grote delen van de wereldbevolking dat klimaatverandering een probleem is en een klimaatbeweging die gestaag groeit, blijven systeemoplossingen uit. In Nederland viel de regering deze zomer over de gezinshereniging van migranten en lijkt een snelle kabinetsvorming er in het huidige versnipperde politieke landschap niet in te zitten. Klimaatbeleid wordt door verschillende partijen als controversieel gezien, en komt daarom op een laag pitje te staan.

Multinationale energiebedrijven zetten intussen nog altijd vol in op fossiele brandstof. Zo maakte Shell in juni bekend dat het de eerdere belofte om de olieproductie met 1 tot 2 procent af te bouwen niet zal nakomen, maar die productie tot 2030 juist op peil wil houden. Het is van groot belang dat de politiek gaat zorgen dat internationale afspraken om klimaatdoelen te halen worden nageleefd.

De aarde brandt en dat zal niet voor het laatst zijn. Het effect van grote woorden in deze kwestie is al lang uitgewerkt. Toch is het noodzaak niet de woorden, maar de signalen te laten spreken.

Lees ook: ‘Mensen blijven zeggen: ik vlieg wel de hele wereld over, maar ik heb thuis wel spaarlampen’, zegt deze hoogleraar

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 22 augustus 2023.

Surinaamse cold case over moord op politieman maakt wandaden uit het militaire verleden weer actueel

admin
April 18, 2025
0

De hele nacht ligt zijn lijk op het Onafhankelijkheidsplein, midden in Paramaribo. Een man in een groen hemd en grijze broek, een schotwond in zijn achterhoofd. Het is politie-inspecteur Herman Gooding, de bekendste narcotica-rechercheur van Suriname. Hij is in de nacht van 4 op 5 augustus 1990 door onbekenden doodgeschoten.

Duizenden Surinamers gaan in de dagen erna de straat op. Ze bonken op de deuren van het parlementsgebouw, scanderen ‘wi no wan moro’ (‘we willen het niet langer’). De moord, een van de meest geruchtmakende in de recente Surinaamse geschiedenis, volgt op een reeks andere gruweldaden. In 1982 zijn vijftien tegenstanders van legerleider Desi Bouterse gedood, de Decembermoorden. In 1986 zijn 39 burgers vermoord in het Marrondorp Moiwana, voornamelijk vrouwen en kinderen. Begin 1990 nog zijn vier inheemse jongeren verdwenen na door de militaire politie te zijn opgepakt. Moeders demonstreerden maandenlang voor het parlementsgebouw om opheldering te krijgen – tevergeefs.

Rechercheur Herman Gooding, 47 jaar, onderzocht als coördinator van de afdeling bijzondere delicten het bloedbad in Moiwana. Ook leidde hij grote drugsonderzoeken.

Desi Bouterse, vorig jaar overleden, werd in 2000 in Nederland bij verstek veroordeeld tot elf jaar cel wegens cocaïnesmokkel, en kreeg eind 2023 twintig jaar voor de Decembermoorden. Maar voor ‘Moiwana’ is nooit iemand vervolgd, noch voor de verdwijning van de vier jongeren – volgens binnenlandbewoners werden zij omgebracht met kettingzagen. Ook de moord op Herman Gooding bleef altijd onopgelost. Het onderzoek in zijn zaak stuitte op „een blinde muur”, aldus de toenmalige minister van Justitie.

Mogelijk komt daar verandering in. Een cold case-team in Suriname heeft het onderzoek naar de moord op Gooding ruim een jaar geleden heropend. Dat gebeurde nadat een van zijn dochters een open brief had gestuurd aan de Surinaamse president Chan Santokhi, voormalig politiechef en destijds naaste collega van Gooding. Met dit onderzoek staat Suriname – kort voor de verkiezingen van 25 mei – voor de vraag of het opnieuw de confrontatie met het verleden aan wil gaan.

In dit artikel reconstrueert NRC de moord op de rechercheur. Ten minste tien naar Nederland gevluchte Surinamers legden in 1990 verklaringen af over de moord – vastgelegd in een vertrouwelijke rapportage in bezit van NRC (zie kader). Verder sprak NRC de weduwe van Herman Gooding, twee van zijn dochters en drie naar Nederland uitgeweken oud-rechercheurs die nauw met hem samenwerkten. De getuigenissen wijzen in de richting van hoge militairen, die in de jaren na de moord sleutelposities bekleedden in het Surinaamse staatsappraat – in een enkel geval tot op de dag van vandaag.

Herman Gooding

Foto familiearchief

Over dit artikel

In dit artikel reconstrueert NRC de moord op de 47-jarige Surinaamse politie-inspecteur Herman Gooding in 1990 in Paramaribo. De reconstructie is gebaseerd op interviews met zijn weduwe Marie Gooding-Wolfjager, zijn dochters Sharon Gooding en Ruth Sival-Groenveld en zijn collega’s Cyril Harkisoon, Hendrik Jasadirana en Roy Kogeldans. Ook is telefonisch gesproken met toenmalig officier van justitie Armand van der San in Paramaribo.

Daarnaast is informatie ontleend aan een vertrouwelijke rapportage waarin verhoren zijn samengevat van ten minste tien Surinamers die na de moord naar Nederland vluchtten – onder hen ook de drie genoemde oud-rechercheurs.

De rapportage werd in 1990 gemaakt in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken, op verzoek van een met Gooding bevriende Nederlandse ambtenaar (zijn naam is bij de redactie bekend) die wilde laten „onderzoeken hoe en door wie Gooding was vermoord”. De rapportage is opgesteld door een medewerker van de directie vreemdelingenzaken van het ministerie van Justitie, omdat veel Surinamers die iets van de moord konden weten zich daar meldden voor een tijdelijk verblijf in Nederland of een asielaanvraag.

Vakantie in Nederland

Herman Gooding was in 1964 als 21-jarige in dienst getreden van de politie, waar hij zich geliefd maakte door zijn onverschrokkenheid. Al waren er ook die vreesden dat hij te veel oprakelde met zijn onderzoeken.

Een jaar voor zijn dood, in augustus 1989, praat Gooding tijdens een vakantie in Nederland over de precaire situatie waarin hij zich dan al bevindt. In Suriname loopt de spanning hoog op tussen de burgerregering van president Ramsewak Shankar en de militaire top onder leiding van Bouterse, die het na een coup in 1980 acht jaar lang voor het zeggen had gehad. Aan een bevriende Nederlandse ambtenaar, die zijn verhaal optekent, vertelt Gooding dat hij door de legertop wordt bedreigd. Zijn huis wordt permanent door vier politiemensen bewaakt.

Gooding had vooruitgang geboekt in het onderzoek naar de 39 moorden in Moiwana. Bij het verhoren van enkele arrestanten, onder wie een militair, waren namen van betrokkenen naar voren gekomen. Dit leidde tot een reactie van de militaire top, die de aangehouden militair begin 1989 liet bevrijden uit zijn cel.

Het huis van Gooding wordt permanent door vier politiemensen bewaakt

Een afschrift van het proces-verbaal van de verhoren door Gooding is naar legerleider Bouterse gegaan. Sindsdien nemen de bedreigingen toe. „Gooding wordt meegedeeld dat hij moet oppassen, daar de militairen iets van plan zijn tegen zijn persoon”, staat in het relaas. Gooding besluit het Moiwana-onderzoek „op een laag pitje” te zetten.

Niet veel later krijgt hij „twee waarschuwingen dat hij nummer 1 staat bij de BVD om gedood te worden”. ‘BVD’ was de naam waarmee velen in Suriname destijds de Centrale Inlichtingendienst (CID) aanduidden. Deze dienst, vertelt Gooding aan de Nederlandse ambtenaar, zet veelal criminele burgers in om „diverse vuile zaken” op te knappen.

Gooding vertelt met naam en toenaam door welke militairen hij wordt bedreigd: Rupert Christopher (hoofd van de CID), Melvin Linscheer (functionaris bij de CID) en commandant van de militaire politie Iwan Graanoogst. Gooding vraagt de ambtenaar zijn best te doen om zijn gezin naar Nederland te laten komen als hem iets overkomt.

Discotheek

Het geweld tegen politie en justitie houdt aan als Gooding is teruggekeerd in Suriname. Op 8 december wordt brand gesticht in het Kantongerecht. Vanaf eind december worden politiebureaus beschoten.

In de nacht van 3 op 4 augustus 1990 is er in een discotheek in Paramaribo een incident tussen een militair en een rechercheur, Goodings collega Cyril Harkisoon. De militair zou handtastelijk zijn geworden tegen Harkisoon, waarna hij werd overgebracht naar politiebureau Nieuwe Haven. De kwestie escaleert als de militair, zo is de lezing van de politie, enkele agenten met zijn pistool bedreigt en vervolgens zelf door een agent in zijn been wordt geschoten.

Die zaterdagochtend verschijnt het hoofd van de recherche van de militaire politie op het politiebureau om het wapen van de gewonde militair op te eisen. Gooding weigert het over te dragen. De bewuste militair is intussen door militairen overgebracht van een burgerziekenhuis naar het militair hospitaal.

De ruzie loopt op als Gooding rond 12 uur een telefoontje krijgt van de ondercommandant van de militaire politie, Cliff Ganpat. Rechercheur Hendrik Jasadirana is getuige van dit gesprek, dat ook voorkomt in de vertrouwelijke rapportage over de getuigenissen van naar Nederland gevluchte Surinamers. Ganpat eist dat de politieman die op de militair heeft geschoten wordt vastgezet. Gooding zegt dat daar geen gronden voor zijn. „Vanaf vanmorgen bent u al bezig met bedreigingen”, zegt Gooding volgens de rapportage. „Ik zoek geen ruzie, maar ga er ook niet voor uit de weg. Ik ben niet bang voor u.”

Tegen 15 uur rijdt Gooding volgens afspraak naar het bureau van de militaire politie om stukken over het incident aan Ganpat te overhandigen. Cyril Harkisoon vergezelt hem. Het onderhoud verloopt zakelijk, maar eindigt abrupt als Ganpat een telefoontje krijgt van Melvin Linscheer van de CID.

„Zeg aan Baas dat ik onderweg ben”, zegt Ganpat tegen hem, zo hoort Harkisoon. Met ‘Baas’, weet iedereen in Suriname, wordt Desi Bouterse bedoeld. Melvin Linscheer mailt desgevraagd zich niet te herinneren of hij Ganpat die dag heeft gesproken.

Na het gesprek vertrekt Gooding in zijn witte Isuzu (een politie-pick-up) naar Lelydorp, vertelt Cyril Harkisoon aan NRC. Gooding is de rest van die zaterdag vrij en gaat uit met een vriendin. In de vertrouwelijke rapportage staat zijn outfit beschreven: groen overhemd met lange mouwen, grijze broek met blauwe motieven, een halssnoer met gekleurde kralen.

Harkisoon wordt thuis door Ganpat gebeld dat hij opnieuw naar de militaire politie moet komen. „Hij zei dat Gooding al onderweg was. Toen gingen bij mij alle alarmbellen af. Ik wist dat hij loog.” Harkisoon hoort ook dat „gewapende mannen” op politiebureau Nieuwe Haven naar hem op zoek zijn.

De gebeurtenissen raken in een stroomversnelling. Militairen duiken op bij het huis van de agent die op de militair heeft geschoten. Militairen omsingelen politiebureau Geyersvlijt in Paramaribo waar een lichtgekleurde politie-pickup geparkeerd staat – ze lijken te denken dat Gooding zich daar bevindt. Met AK’s gewapende leden van de militaire politie eisen rond 20.00 uur dat Gooding naar buiten komt. Ze vertrekken als een dienstdoende inspecteur het hoofdkwartier van de militaire politie inlicht dat Gooding er niet is.

Omstreeks 22.00 uur wordt een witte politieauto door militairen klemgereden op de weg tussen Lelydorp en Paramaribo. De inzittenden, een brigadier en een agent, worden vastgezet. Hun wordt gezegd dat die avond vanuit een witte auto op een militair voertuig is geschoten.

Tegen middernacht rijdt Herman Gooding nietsvermoedend met zijn vriendin van Lelydorp terug naar Paramaribo. Onderweg hoort hij wat er allemaal aan de hand is, en dat militairen twee politiemensen hebben vastgezet. Op politiebureau Keizerstraat, in het centrum van Paramaribo, belt hij Ganpat. Aanwezigen horen hem zeggen: „Dit kan toch niet, wat gebeurt er in dit land?”

Kort na dit gesprek wordt Gooding opnieuw aan de telefoon geroepen. Aan het eind van dit gesprek zegt hij: „Oké, dan kom ik gelijk naar u toe.” Vermoedelijk, zo denken zijn oud-collega’s, wilde hij overleggen over de aanhouding van de agenten. Ze zijn ervan overtuigd dat die bedoeld was om Gooding naar het hoofdkwartier van de militaire politie te lokken.

Gooding vraagt een brigadier met hem mee te gaan. Ze vertrekken direct, met in de auto ook nog steeds de vriendin.

Oud-politieman Roy Kogeldans.

Oud-politieman Cyril Harkisoon.

Oud-politieman Hendrik Jasadirana.

Foto’s Mona van den Berg

‘Jullie zijn gek geworden’

De militaire politie is gehuisvest in een oud koloniaal gebouw in Paramaribo, pal naast het militaire hoofdkwartier Fort Zeelandia. Na aankomst moet Gooding zijn wapen afgeven. Protest helpt niet. De meegereden brigadier („geef hier dat strontwapen”, krijgt hij toegebeten) moet ook z’n portofoon afgeven. De sfeer is vijandig.

Terwijl Gooding in het kantoor van ondercommandant Ganpat is, zitten de brigadier en de vriendin van Gooding in een wachtruimte. Ze krijgen te horen dat „het langer gaat duren” en de deur gaat op slot. De vriendin hoort, door de muur heen, dat Gooding op zeker moment roept: „Jullie zijn gek geworden.” Na een half uur worden Gooding, de vriendin en de brigadier gemaand te vertrekken. De vriendin ziet Ganpat op de gang met een glas whisky in de hand en hoort hem zeggen dat hij later „niet meer bereikbaar is”. De wapens worden teruggegeven. De portofoon niet, die zou zijn zoekgeraakt.

Het moet inmiddels na 01.00 uur zijn geweest. Vanaf de uitrit van het gebouw van de militaire politie slaat Gooding met de witte Isuzu-pick-up linksaf de Kleine Combéweg op. De brigadier zit op de achterbank, de vriendin voorin. Wat Gooding en zijn metgezellen verbaast, is dat er geen verkeer meer is op de weg. Toen ze een half uur eerder aankwamen was het nog tamelijk druk geweest met auto’s.

Daarna wil Gooding rechtsaf slaan, via het Onafhankelijkheidsplein richting de Lim A Po-straat, langs de Nederlandse ambassade. Maar er staat een militaire VW-combi dwars over de weg geplaatst. Op circa zestig meter van Fort Zeelandia, voor het gebouw van het kabinet van toenmalig legerleider Bouterse – waar nu het Surinaamse parlement is gehuisvest – staat een groep van vier à zes personen. Ze zijn gewapend en dragen burgerkleding.

Gooding stopt de pick-up en draait het raampje omlaag. „Wat voor stront is dit?”, vraagt hij een van de mannen, die zijn gezicht verborgen heeft achter een sjaal. In de vertrouwelijke rapportage wordt hij aangeduid als een „bekende van de BVD”, waarmee in de volksmond de inlichtingendienst wordt aangeduid. De brigadier en de vriendin geven later in een verhoor een signalement van de man.

Volgens de rapportage heeft een niet nader genoemde militair kort voor de aankomst van Gooding bij de militaire politie „medewerkers van de BVD voor een spoedopdracht thuis opgehaald”. De verantwoordelijke persoon van de inlichtingendienst die doorgaans met zulke groepen werkt, is Melvin Linscheer. Hiernaar gevraagd laat deze weten: „Ik denk niet dat er enige reden was om personeel van de BVD op te roepen voor een spoedopdracht. BVD was een civiele inlichtingendienst.”

Toenmalig officier van justitie Armand van der San, stelt op basis van verhoren destijds dat „de organisatie in handen was van Linscheer, de hele voorbereiding”. Volgens hem is er een verband met het eerdergenoemde overleg van Bouterse, Linscheer en Ganpat. „Dan komen er nieuwe opdrachten. Die kwamen van Bouterse”, aldus Van der San telefonisch vanuit Paramaribo.

„Laten we hopen dat hij deze zaken ook bij proces-verbaal heeft vastgelegd of onder ede verklaard bij de Surinaamse justitiële autoriteiten”, aldus Melvin Linscheer in een reactie aan NRC. „Dat is waar deze verklaringen thuis horen.”

Wapen op het dashboard

„Meneer Gooding, u moet uitstappen, we hebben u nodig”, zegt de BVD’er nadat Gooding met zijn pickup bij het Onafhankelijkheidsplein is gestopt. Gooding: „Wat is dit voor een onzin, ik ben net bij de leiding geweest.” De BVD’er richt zijn wapen op Gooding: „Daar hebben we niks mee te maken, direct uitstappen.” Het portier gaat open en Gooding wordt beetgepakt. Zijn wapen ligt op het dashboard, de vriendin schuift het in zijn richting. Terwijl Gooding uit de auto wordt getrokken gooit hij het wapen op de achterbank. De brigadier krijgt, onder dreiging van een wapen, opdracht uit te stappen, het stuur over te nemen en weg te rijden.

Dan gebeurt het. In de vertrouwelijke rapportage staat: „Terwijl Gooding liggend op straat wordt vastgehouden, schiet de burger-BVD’er hem dood. Als de brigadier en de vrouw vertrekken, horen ze twee schoten.”

De brigadier rijdt naar politiebureau Keizerstraat en slaat alarm. Daar is men zo bang, dat niemand durft te gaan kijken. De lampen in het bureau worden gedoofd.

Agenten treffen Goodings lichaam aan vlak voor het monument van de gevallenen

Om zes uur die ochtend komt een eerste telefonische melding binnen bij politiebureau Keizerstraat dat er een lijk ligt aan de Waterkant, niet ver van het kabinet van legerleider Bouterse. Enkele politieagenten die dan gaan kijken, treffen Goodings lichaam aan vlak voor het monument van de gevallenen, ongeveer tien meter van de plek waar hij uit de auto is getrokken. Een deel van zijn achterhoofd is weggeschoten, aan de andere zijde van de weg liggen stukjes van zijn kaakbot.

Gooding moet, zo staat in de rapportage, door één schot zijn gedood. Het wapen moet op minder dan tien centimeter van z’n hoofd zijn afgevuurd. Bij technisch onderzoek worden delen van hagelkorrels gevonden, waaruit wordt geconcludeerd dat een jachtgeweer is gebruikt.

Eerder die nacht hebben agenten op het portofoonnet van de politie enkele opvallende uitlatingen gehoord – die overduidelijk niet afkomstig waren van politieagenten. Ook rechercheur Roy Kogeldans, die geen dienst heeft en op een feestje is, vangt het bericht op. Een onbekende stem zegt: „POG, POG, hier president Shankar”. POG is de afkorting voor Politie Ondersteuningsgroep, ofwel het arrestatieteam van de politie. Het lijkt een pesterij. En vervolgens klinkt het in het Surinaams: „Wan foe den e trim k’ba”, wat betekent: „Een van hen is al aan het trimmen.” Kogeldans: „Daarmee werd bedoeld dat Gooding de pijp uit was.”

Het kan volgens Kogeldans niet anders dan dat voor die mededeling de ‘zoekgeraakte’ politieportofoon van de brigadier is gebruikt, die hij bij de militaire politie moest inleveren. Kogeldans zelf kreeg die nacht van een collega de waarschuwing niet naar huis te komen, omdat daar militairen waren. „Er moesten drie politieofficieren worden vermoord.” Uit kringen van leger en inlichtingendienst kregen hij en Harkisoon informatie dat hiervoor plannen bestonden, zo zeggen ze.

‘Vertel dit aan niemand’

Die nacht wordt ook politiebureau Nieuwe Haven zwaar onder vuur genomen. De schoten zijn zo luid, dat Goodings echtgenote Marie Gooding-Wolfjager wakker schrikt. Ze was er al niet gerust op na de drie keer dat ondercommandant Ganpat van de militaire politie haar die avond had gebeld om naar haar man te vragen. „Ik heb mijn zoon Roy wakker gemaakt en gezegd dat we tot vijf uur zouden wachten”, vertelt ze. „Toen belde iemand me die zei dat iemand aan de Waterkant lag. Hij zei te vermoeden dat het Herman was.” Met haar zoon neemt ze een taxi naar bureau Keizerstraat en rent met hem naar de Waterkant. „We stopten toen ik een wit laken zag. Ik tilde het op en zag dat het Herman was. Hij lag op zijn gezicht. Ik zag z’n hersens op het asfalt. Ik zei tegen hem: ‘Dit heb je me verteld’.”

De brigadier en de agent die de avond tevoren zijn opgepakt door de militaire politie, komen die dag weer vrij. Ondercommandant Ganpat laat weten dat in het militaire voertuig geen kogelgaten zijn aangetroffen, zo staat in de vertrouwelijke rapportage.

Enkele weken na de uitvaart van Herman Gooding spreekt zijn dochter Sharon in Paramaribo twee BVD-burgers. Ze kennen elkaar. Sharon Gooding: „Een van hen zegt: ‘Vertel dit aan niemand door. Linscheer heeft de opdracht gehad om Herman te liquideren’.”

**Foto van Herman Gooding** in de handen van zijn dochter Sharon.

In reactie laat Linscheer aan NRC weten dat „er voorzover mij bekend geen enkel probleem was met wijlen de heer Gooding met ondergetekende en of de legerleiding welke aanleiding zou kunnen zijn tot het geven van een opdracht hem te liquideren”. Hij spreekt ook tegen dat hij Gooding zou hebben bedreigd, zoals die in 1989 liet optekenen door een Nederlandse ambtenaar. Linscheer: „Ik denk niet dat er enige aanleiding of een belang was om de heer Gooding te bedreigen.”

De conclusie van de vertrouwelijke rapportage luidt dat het „nagenoeg zeker” is dat de Surinaamse inlichtingendienst „van Christopher en Linscheer daadwerkelijk betrokken is geweest bij de dood van Gooding”.

Rupert Christopher maakte in 2007 op 51-jarige leeftijd een eind aan zijn leven. Melvin Linscheer was van 2010 tot 2016 de hoogste man van de Nationale Veiligheid onder Desi Bouterse. In 2020 is hij benoemd tot veiligheidsadviseur van de huidige president Chan Santokhi – tot verbazing van velen, gezien zijn reputatie van ‘beul van het binnenland’. „Ik heb een rein geweten”, zei Linscheer in 1997 tegen NRC, tijdens een receptie in het presidentieel paleis in Paramaribo voor de viering van de onafhankelijkheid, „en de man hierboven kan ik recht in de ogen zien”.

Reacties

NRC heeft veiligheidsadivseur Melvin Linscheer en toenmalig ondercommandant van de militaire politie Cliff Ganpat ruim een week voor publicatie een aantal vragen toegezonden. De reacties van Linscheer zijn verwerkt in de tekst. Ganpat heeft niet gereageerd.

Ganpat en zijn directe chef Iwan Graanoogst gaven op 6 augustus 1990, de dag na de moord op Gooding, een persconferentie in Paramaribo. Een verslag staat in een publicatie ter ere van Herman Gooding, uitgegeven door mensenrechtenorganisatie Moiwana 86. Ganpat gaf aan dat hij een klacht bij de procureur-generaal indiende, omdat de politie hem valselijk beschuldigd zou hebben van betrokkenheid bij de moord.

Volgens Graanoogst waren de moord en de aanslag op het politiebureau Nieuwe Haven gepleegd door „elementen die de Surinaamse samenleving willen ontregelen”. Hij sloot hierbij niet uit dat „de elementen” zich bevinden in het Nationaal Leger en bij de politie. Graanoogst sprak tegen dat politiefunctionarissen door militairen waren bedreigd. Ook was het volgens hem „niet logisch’’ te veronderstellen dat leden van de militaire politie Gooding hadden doodgeschoten bij het verlaten van het bureau van de militaire politie om vervolgens het lijk vlakbij te dumpen en getuigen te laten gaan. Volgens hem was Goodings lijk na 6.00 uur gelegd op de plek waar het werd aangetroffen.

Regering-Trump geeft gemengde signalen af over nucleaire activiteiten van Iran

admin
April 18, 2025
0

Terwijl Amerikaanse en Iraanse diplomaten zich opmaken voor een tweede onderhandelingsronde over het Iraanse atoomprogramma, zaterdag in Rome, woedt binnen de regering-Trump een strijd tussen twee kampen. Haviken pleiten voor maximale druk op Teheran, anderen pleiten voor een diplomatiek compromis. Het is vooralsnog onduidelijk welke koers hoofdonderhandelaar Steve Witkoff zal kiezen. Mochten de onderhandelingen mislukken, dan dreigt een militaire aanval van Israël en de Verenigde Staten op nucleaire installaties in Iran.

Eigenlijk had het niet beter kunnen gaan: het eerste overleg tussen de VS en Iran over het Iraanse atoomprogramma vorige week in Oman. Voorafgaand aan de ontmoeting waren er wilde dreigementen van president Trump om Iran te bombarderen als het niet tot een deal zou komen. Op hun beurt spraken de Iraniërs over een „muur van wantrouwen” die tussen de twee landen zou staan. Maar na afloop van de eerste ronde klonken zowel uit de VS als Iran positieve geluiden.

Het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken had het over „een constructieve sfeer” en „wederzijds vertrouwen” – taal die Teheran normaliter niet in de mond neemt als het gaat over aartsvijand Amerika. De twee landen spraken af om zaterdag in Rome door te praten.

Eveneens veelbelovend was het interview dat Trumps gezant Witkoff op maandagavond gaf bij Fox News. Daarin zei hij verder te gaan praten met Iran over het opzetten van een verificatie-mechanisme voor het verrijken van uranium. Zo’n soort deal, waarbij Iran onder strikte voorwaarden beperkte nucleaire activiteiten mag blijven uitvoeren, is grosso modo dezelfde als de overeenkomst die Obama in 2015 sloot met de Iraniërs. De VS trokken zich daaruit terug in Trumps eerste termijn. Trump noemde het „een vreselijke, eenzijdige deal die nooit, maar dan ook nooit, had mogen worden gesloten”.

Het zijn voorwaarden waar Iran ook nu akkoord mee zou kunnen gaan, stellen analisten. Witkoffs voorstel bracht een deal een stuk dichterbij dan de harde eisen van de Iran-haviken binnen de Amerikaanse regering. Zo pleitte nationaal veiligheidsadviseur Michael Waltz de afgelopen weken voor een volledige ‘ontmanteling’ van het Iraanse atoomprogramma. Dergelijke eisen zijn steevast door de Iraniërs verworpen en maken volgens hen een akkoord onmogelijk.

Witkoffs verzoenende boodschap leek dan ook een mogelijke doorbraak. Al snel werd echter duidelijk dat de ideeënstrijd binnen de Amerikaanse regering over Iran nog volop wordt gevoerd.

Twee kampen

Op dinsdagochtend, de dag na Witkoffs interview bij Fox, riep Trump een vergadering bijeen in de situation room van het Witte Huis voor een overleg over Iran. Daar stonden twee kampen tegenover elkaar, blijkt uit een reconstructie van de Amerikaanse nieuwssite Axios.

Witkoff krijgt steun van vicepresident JD Vance en minister van Defensie Pete Hegseth. Zij vinden dat de VS bereid moeten zijn tot concessies om tot een akkoord met Iran te komen. Ook vrezen ze in een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten te worden gezogen. Veiligheidsadviseur Waltz en buitenlandminister Marco Rubio blijven daarentegen vasthouden aan volledige ontmanteling van het Iraanse atoomprogramma.

Onduidelijk is of de bijeenkomst doorslaggevend is geweest in het kiezen van een richting. Maar Witkoff leek diezelfde ochtend nog terug te komen op zijn woorden van de avond ervoor. „Iran moet stoppen en zijn nucleaire verrijkings- en bewapeningsprogramma beëindigen”, schreef hij diezelfde ochtend nog in een post op sociale media. De persvoorlichter van het Witte Huis meldde bovendien later die dag dat president Trump tegen de Omaanse bemiddelaars bij de onderhandelingen had gezegd dat „Iran zijn nucleaire programma moet beëindigen”.

De „tegenstrijdige posities” van de Amerikanen zijn volgens de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi „niet bevorderlijk” voor de onderhandelingen. Tegen Iraanse media zei hij woensdag de ontmoeting in Rome af te wachten „om te horen wat hun daadwerkelijke opvattingen zijn”.

Oorlog dreigt

Er staat veel op het spel zaterdag in Rome. Woensdag maakte de The New York Times bekend dat Israël in mei luchtaanvallen wilde uitvoeren op nucleaire installaties en hier vergevorderde plannen voor had gemaakt. Doel was om het Iraanse atoomprogramma – dat uranium inmiddels bijna tot wapengeschikt niveau heeft verrijkt– minstens een jaar te vertragen.

Voor zo’n operatie had Israël wel Amerikaanse luchtsteun nodig, en hulp van de VS om eventuele Iraanse vergeldingsaanvallen af te slaan. Tegen alle Israëlische verwachtingen in, wees de Amerikaanse regering het plan af. Netanyahu reisde begin deze maand nog naar Washington om Trump op andere gedachten te brengen. Maar de Amerikaanse president besloot vooralsnog onderhandelingen met Iran af te wachten. Die onderhandelingen openbaarde Trump vervolgens in het bijzijn van Netanyahu in de Oval Office aan de wereld.

Toch is er binnen de Amerikaanse regering wel degelijk maandenlang serieus gesproken over het steunen en meedoen aan de Israëlische oorlogsplannen. In zo’n discussie zou vicepresident JD Vance (geen voorstander van de militaire aanpak) hebben gesteld dat de VS altijd nog een Israëlische aanval op Iran kunnen steunen in het geval dat de onderhandelingen zouden falen. Amerikaanse deelname aan een oorlog met Iran is dus niet uitgesloten.

B-2 bommenwerpers

De afgelopen weken breidden de Verenigde Staten hun militaire aanwezigheid in het Midden-Oosten uit. Zo meldde er zich een tweede Amerikaanse vliegdekschip in de regio en werden er B-2 bommenwerpers gestationeerd op de Amerikaanse basis Diego Garcia in de Indische Oceaan. Ook plaatsten de Amerikanen extra luchtverdedigingssystemen in Israël.

Sinds half maart voeren de VS een bombardementscampagne tegen de door Iran gesteunde Houthi’s in Jemen. De verhoogde militaire aanwezigheid kan hiervoor dienen. Toch melden bronnen rond de Amerikaanse regering aan The New York Times dat de wapens ook wel degelijk onderdeel zijn van een breder plan om Israël eventueel te kunnen bijstaan in een mogelijk militair conflict met Iran.

Het wapengekletter en de uiteenlopende signalen uit Washington zullen het (al geringe) Iraanse vertrouwen in de VS weinig goed doen. Dit terwijl afspraken over ontwapening juist gestoeld zijn op vertrouwen. Als Iran toezegt hun atoomprogramma in te perken, zo is de gedachte in Teheran, zijn ze een stuk weerlozer bij een militaire confrontatie met Israël of de VS. De vraag is of en hoeveel vertrouwen Witkoff zaterdag weet te winnen van zijn Iraanse gesprekspartners.

De oude pastorie in Velp geeft ouderen een reden om de deur uit te gaan. ‘Ik moet opstaan, want ik ga naar tai chi’

admin
April 18, 2025
0

Wat een activiteit, in de oude pastorie in Velp! Stoelyoga gevolgd door vrije dans in de ochtend, dan een lunch voor twintig personen en in de middag een boekenclubje, een fysioklasje en vervolgens een open podium voor iedereen die iets kwijt wil in de staande microfoon ten overstaan van een dertigkoppig publiek. Waarna het gezelschap natafelt en een 73-jarige vrijwilligster spontaan de schouders masseert van de vergeetachtige vrouw die hier dagelijks het sjoelen ontdekt.

Ons Raadhuis, zo heet het hier. Een ontmoetingsplek slash activiteitencentrum voor 55-plussers uit Velp en omstreken. Grote huiskamer met lange tafels, een flinke keuken en in de gang het activiteitenlokaal. Het opvallende is: deze plek is niet bedacht door een welzijnsorganisatie of gemeente, maar door een dokter. Een specialist ouderengeneeskunde. Vijfentwintig ouderen hoopte Ester Bertholet (52) wekelijks te kunnen verwelkomen toen ze in 2015 haar oog had laten vallen op de leegstaande pastorie. Inmiddels tikt Ons Raadhuis driehonderd bezoekers aan per week. Alleenwonenden vooral. Weduwes. Weduwnaren. Mensen die al partnerloos waren. Het voelt als thuiskomen, zeggen ze.

Precies dat was Bertholets bedoeling. Op huisbezoek bij ouderen merkte ze: veel mensen redden zich prima. Ze hebben een zinvol leven, vrienden, familie. Maar sinds de dood van hun partner, hoorde ze van „heel veel ouderen”, voelt hun huis niet meer als thuis. „Vroeger had je dan dus bejaardentehuizen”, zegt ze. „Maar je kunt het ook anders oplossen. Een plek creëren waar mensen hun woonkamer een beetje terugvinden.” Haar initiatief trekt in de ouderenzorgsector landelijk de aandacht, tot op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan toe.

Pink Panther

Tina Helfrich (75) uit Velp komt hier al sinds 2016. Ze had in drie jaar tijd haar ouders en haar man verloren. Eenzaam voelde ze zich niet, maar een beetje structuur kwam van pas. „Zo van: ik moet opstaan, want om tien uur is er yoga of tai chi.” Ze deed ook mee aan ouderenballet. Thuis trok ze een la open en daar lagen ze: haar balletschoentjes van een halve eeuw geleden. „Roze met zo’n bandje eroverheen en ook nog zwarte voor de ritmische gymnastiek.” Ze pasten. „Maar de oefeningen waren best moeilijk. Ik heb last van artrose.”

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="

Een vrijwilliger zet bloemen neer.

” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="

Een vrijwilliger zet bloemen neer.

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/16100623/data130914168-b6f3cc.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-9.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-7.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-8.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-9.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-10.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/eE_KZ609WLv6oYCCbghb4CVN3PE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/16100623/data130914168-b6f3cc.jpg 1920w”>

<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="

Coördinator Irma Smeenk deelt fruit uit.

” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="

Coördinator Irma Smeenk deelt fruit uit.

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/16100616/data130914144-e6ae88.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-13.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-11.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-12.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-13.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/de-oude-pastorie-in-velp-geeft-ouderen-een-reden-om-de-deur-uit-te-gaan-ik-moet-opstaan-want-ik-ga-naar-tai-chi-14.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/PqhvQapPe0uKUyVFIMQ5tFL74Pc=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/16100616/data130914144-e6ae88.jpg 1920w”>

In ‘Ons Raadhuis’ werken veel vrijwilligers maar er zijn ook betaalde medewerkers die coördinerende taken vervullen.

Foto’s Dieuwertje Bravenboer

Ze vertelde aan protestantse kerkgenoten over Ons Raadhuis en dan zeiden mensen: is het wel wat voor mij en wat doen ze daar dan allemaal? „Nou ja, en dan liepen ze hier binnen en zagen ze bekenden en zeiden ze: o, ben jij hier ook! En dan bleven ze plakken.” Mannen zijn in de minderheid – „de meesten zijn overleden” – maar Tina Helfrich sloot een vriendschap met ene Albert, die „hartstikke eenzaam” was. Ze dronken thee bij hem thuis en lazen „krantjes” in zijn tuin en lunchen deden ze altijd hier. „Die vriendschap duurde iets van vier jaar”, zegt ze. „Hij is twee jaar geleden overleden.”

Kerkgenoten liepen hier binnen, zagen bekenden. En dan bleven ze plakken

Tina Helfrich
vaste bezoeker

Maar nu excuseert ze zich want het is kwart over elf en de vrije dans begint. En even later staat ze in een kring met nog zes vrouwen en zwiert ze met haar armen van links naar rechts op het ritme van een wals. „Niet te snel hoor”, zegt de docent, „anders word je duizelig van het heen en weer draaien.” Op het snelle ritme van ‘Hit the Road Jack’ heffen ze zittend hun knieën en als de saxofoon het Pink Panther-deuntje speelt, sluipt Tina het hele lokaal door terwijl een vrouw gekleed in het zwart weer op haar stoel plaatsneemt. „Hernia”, zegt ze.

Lege koelkast

De activiteiten kosten los 5,50 euro en 4 euro als je een jaarbijdrage van 30 euro voldoet. Lunch kost dan 4 euro. Je kunt ook gewoon binnenvallen en een kopje koffie drinken, er staan spaarvarkentjes op de tafels om de kas te spekken. Hoofdfinancier van Ons Raadhuis is de gemeente Rheden, waar Velp toe behoort, en sommige activiteiten worden bekostigd met projectsubsidies. En er zijn veel vrijwilligers, deze vrijdag zeventien.

Video Dieuwertje Bravenboer

Wil je na drie proefactiviteiten blijven komen, dan volgt een intakegesprek met een van de betaalde medewerkers, onder wie coördinator Irma Smeenk (65). „In de intake leren we de mensen kennen. We vragen of ze alleen wonen en of we ergens rekening mee moeten houden. Dan hoor je: ik heb diabetes, ik ben vaak ziek, ik heb last van hoofdpijnaanvallen. En we vragen: wat zou je hier willen doen of misschien zelf willen opzetten? De meeste activiteiten hier komen voort uit initiatief van de ouderen zelf.”

Mensen komen via vrienden en kennissen of op aanraden van de apotheker, de psychiater, de huisarts. Of ze komen via de ouderenpraktijk van Ester Bertholet, een ander initiatief van haar. Sterker: zonder die praktijk, die zij oprichtte in 2011, was Ons Raadhuis er nooit gekomen. Voor haar praktijk neemt ze ouderen met de meeste complexe problemen over van huisartsen in Velp en Arnhem. Parkinson én somberheid. Rouw, schuldenproblematiek én dementie. „Huisartsen kunnen die complexiteit in hun tienminutenconsulten nooit overzien, weet ik uit eigen ervaring”, zegt Bertholet, die huisarts was. Een verpleegkundige en daarna een arts bezoeken de ouderen thuis, leren hen kennen, informeren naar hun medicijngebruik, vragen of ze even in hun koelkast mogen kijken. „Soms zeiden mensen dat ze elke dag héél lekker kookten. En dan opende je de deur en zag je een volstrekt lege koelkast.”

Vijfentwintig ouderen per week hoopte de oprichter van ‘Ons Raadhuis’ te verwelkomen. Dat zijn er nu wekelijks driehonderd.

Foto’s Dieuwertje Bravenboer

Bertholet smeedde voor haar ouderenpraktijk teams uit een bonte mix van disciplines die samen over de ouderen overleggen. Van medisch specialisten als de geriater en de internist tot de diëtist en de ergo- en fysiotherapeut – ja, soms sluit zelfs de kapper aan die mevrouw van 85 na een halve eeuw knippen beter kent dan alle hulpverleners tezamen. Er volgt een behandelplan op één A4’tje met haalbare doelen als ‘een lager valrisico’ en ‘minder vermoeidheid’. Na gemiddeld zeven maanden draagt het team de opgeknapte oudere over aan de huisarts.

Het concept van haar praktijk wordt ook uitgeprobeerd in Tiel, Zoetermeer en Rotterdam, waar het eveneens aanslaat. Door de aanpak gaan ouderen veel minder vaak naar het ziekenhuis én wonen ze langer thuis, in Velp gemiddeld acht maanden langer, schatten betrokken beroepskrachten.

Als huisarts hoorde ik elke dag dingen als: ik heb pijn, ik ben zo somber

Ester Bertholets
initiatiefnemer

Kortom, de noodzaak van Ons Raadhuis was deels Ester Bertholets eigen schuld: met haar ouderenpraktijk hield zij de weduwnaren en weduwes langer thuis. Bovendien, zo leerde ze door haar praktijk: hun problemen behoeven lang niet altijd een medisch antwoord. „Als huisarts hoorde ik elke dag dingen als: ik ben aan het afvallen, ik heb pijn, ik ben zo somber. We zijn gaan dénken dat dat áltijd medische vragen zijn. Maar yoga helpt ook tegen pijnlijke knieën. En een gezellige, wekelijkse lunch met verantwoord voedsel werkt denk ik beter dan vijf sessies bij een diëtist. Pak je meteen die eenzaamheid aan. Daar hoef je echt niet een of ander gigantisch eenzaamheidsproject voor op poten te zetten.”

Dichte mist

Lunchtijd. Jan van Nek (87) uit Arnhem neemt plaats. Tegenover hem zit zijn vriendin, Susan van der Hoeven (77). Ze ontmoetten elkaar hier, vertellen ze. Van Nek liep Ons Raadhuis binnen op advies van zijn huisarts – het was 2021, hij was net een paar jaar weduwnaar. Hij ging op vrijdagen meelunchen, zag dat Susan van der Hoeven naar het fysioklasje ging en haakte een week later aan.

Zij: „Na het klasje las hij de krant hier in de huiskamer en ik dronk een kopje koffie. Hij schoof steeds dichterbij.”

Hij: „Ik vroeg of ze een keer mee wilde wandelen. Ik hou van wandelen.”

Zij: „Ik zag dat niet zitten.”

Hij: „Toen vroeg ik haar telefoonnummer.”

Zij: „Ik gaf geen antwoord. Maar een maand of wat later vroeg hij het weer.”

Jan van Nek glimlacht.

Zij: „Toen heb ik in de gauwigheid een papiertje ergens vanaf gescheurd en ik gooide het zo over de tafel naar hem toe. Daar ben ik vanaf, dacht ik. Nou ja meteen die avond belde hij me op. Een heel verhaal had-ie. Nou, zei ik toen, ik wil wel een keer een wandeling met je maken. Zo is het gegaan.”

Hij: „Ze is bij mij van donderdag tot en met maandag. En vrijdags lunchen we hier.”

Zij: „Tien jaar is een groot verschil maar het is hoe je met elkaar omgaat. Met wederzijds respect.”

Naast Jan van Nek zit een vrouw met halflang grijs haar. Ze zwijgt de hele lunch lang en maakt met niemand contact. Naast haar de man die elke woensdagmiddag in de ‘computersoos’ ouderen digitaal wegwijs maakt. Vlak voor het begin van het open podium druppelen er nog meer mensen binnen en iedereen wordt hartelijk gegroet („Dag Simon!” „Héé Simon!”). Een amateurdichter draagt voor uit eigen werk, een oud-fysiotherapeut leest een komisch verhaaltje voor over een verhoogde toiletbril en een vrouw van in de negentig vertelt theatraal over een wandeling door Harlingen. Iedereen kijkt naar hen, behalve de man die zijn rug naar de microfoon heeft toegekeerd want hij, Leo Beuger (87), ziet alleen „dichte mist, schaduwen en schimmen”. En de stille vrouw met het grijze haar die net bij de lunch naast Jan van Nek zat, blijkt zojuist haar zwijgen te hebben verbroken. Dat zegt vrijwilliger Ietje Sans (73), die met haar man in Velp een brood- en banketzaak runde. „Ze vroeg”, zegt Sans, „of ik een appeltaart wilde bakken voor haar verjaardag.”