Trump komt juridisch steeds meer onder vuur te liggen. Hoe kwetsbaar is hij?

Het zit de Amerikaanse oud-president Donald Trump niet mee aan het juridische front. Er gaat bijna geen week voorbij zonder nieuwe plotwendingen in de diverse onderzoeken die tegen hem lopen – rond zijn omgang met geheime documenten, zijn pogingen om de uitslag van de presidentsverkiezingen van 2020 ongedaan te maken, en het financiële beheer van zijn vastgoedbedrijf. Deze week moet hij van een rechter onder ede getuigen in een lasterproces van een schrijfster die hem ervan beschuldigt haar medio jaren negentig te hebben verkracht. Zijn advocaten schrijven talloze declarabele uren.

Hoewel procederen een tweede natuur is voor Trump sinds zijn jaren als vastgoedmagnaat, zit hij volgens sommigen meer dan ooit juridisch in het nauw – en zou hij reëel risico lopen op een faillissement of zelfs gevangenisstraf. Op zijn minst denken tegenstanders van de oud-president dat zijn juridische perikelen een obstakel kunnen vormen bij een mogelijke kandidatuur voor het presidentschap in 2024.

Staat Trump inderdaad juridisch met zijn rug tegen de muur? Het klopt dat hij te maken heeft met een opeenstapeling van uitdagingen, en dat hij zich niet meer kan beroepen op de juridische vuurkracht van het Witte Huis om hem uit de brand te helpen. Mogelijk lonkt hij mede naar een terugkeer naar de Oval Office om weer sterker te staan tegen eventuele aanklachten.

Het grootste gevaar schuilt wellicht in Georgia, waar Trump zich bemoeide met de verkiezingsuitslag

Aan de andere kant heeft Trump al decennialang een opmerkelijk vermogen om te ontsnappen aan juridische problemen die onoverkomelijk leken. Als president overleefde hij onder meer het Rusland-onderzoek van de speciale aanklager Robert Mueller en een afzettingsprocedure in het Congres over een telefoongesprek met de Oekraïense president Zelensky. Een eventuele criminele aanklacht tegen de oud-president zou een ongekende stap zijn, die Trump echter ook in staat zou stellen te zeggen dat hij opnieuw oneerlijk wordt vervolgd – en hem zo electoraal zou kunnen helpen.

Hoe ziet het juridische schaakbord er nu uit voor Trump? Een overzicht van zijn belangrijkste problemen.

Geheime documenten

De meest in het oog lopende dreiging is het onderzoek door het Amerikaanse ministerie van Justitie naar zijn omgang met geheime staatsdocumenten. In augustus deed de federale recherche een huiszoeking bij Trumps landgoed Mar-a-Lago in Florida, als deel van een onderzoek naar de vraag of Trump onrechtmatig documenten uit het Witte Huis in zijn bezit heeft gehouden toen hij in januari 2021 uit Washington vertrok. Daarbij werden meer dan 11.000 documenten in beslag genomen, waaronder ruim honderd die waren aangemerkt als geheim.

Oud-presidenten moeten documenten bij hun vertrek uit het Witte Huis overdragen aan het Nationaal Archief. De huiszoeking, waarvoor toestemming was gegeven door een rechter, volgde op eerdere stappen om documenten van Trump op te eisen. Zijn verzekeringen dat alle documenten waren overhandigd, bleken niet te kloppen. De inhoud van de papieren is onbekend; volgens The Washington Post ging het onder meer om staatsgeheimen over kernwapens.

Volgens rechtbankdocumenten kan Trump mogelijk worden aangeklaagd voor schending van de Spionagewet. Daarop zou een boete staan of een celstraf van maximaal tien jaar. Ook zou hij kunnen worden beschuldigd van onrechtmatige verwijdering of vernietiging van overheidsdocumenten en belemmering van een federaal onderzoek.

Toch kan de zaak ook meevallen voor de oud-president. Het staat nog allerminst vast of hij daadwerkelijk wordt aangeklaagd. Het uiteindelijke besluit daarover ligt bij minister van Justitie Merrick Garland, die bekendstaat om zijn voorzichtigheid. Bovendien is het onzeker of een eventuele veroordeling zou leiden tot een zware straf. Anderen die zijn veroordeeld voor onrechtmatige omgang met geheime documenten, zoals oud-CIA-directeur David Petraeus, hebben milde of voorwaardelijke straffen gekregen.

Advocaten van Trump proberen het onderzoek ondertussen te vertragen met de benoeming van een onafhankelijke arbiter die de documenten moet evalueren, om te bekijken of ze vallen onder een ‘presidentieel privilege’. Een Hof van Beroep bepaalde echter in september dat deze ‘special master’, Raymond Dearie, geen toegang krijgt tot de ruim honderd geheime documenten. Trump stapte daarop naar het Hooggerechtshof, maar dat weigerde vorige week te interveniëren. Dearie heeft tot 30 november voor zijn taak.

6 januari

Het ministerie van Justitie heeft eveneens de rol van Trump en zijn bondgenoten bij de bestorming van het Capitool door zijn aanhangers op 6 januari 2021 in het vizier. Met die gewelddadige actie wilden zij de bekrachtiging van de verkiezingszege van Joe Biden bij een speciale zitting van het Congres verhinderen. Justitie heeft toegezegd de bestormers verantwoordelijk te houden; meer dan achthonderd van hen zijn aangeklaagd.

De rol van Trump zelf bij pogingen om de uitslag van de presidentsverkiezingen van 2020 ongedaan te maken is uitvoerig belicht door de onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden met een reeks openbare hoorzittingen. Bij de laatste liet de commissie vorige week weten „geen twijfel” te hebben dat Trump leiding gaf aan een poging om het aantreden van Biden te belemmeren. Ook werd gestemd om Trump te dagvaarden om zelf te getuigen. De commissie, die eind dit jaar haar eindrapport publiceert, kan echter geen aanklachten uitvaardigen. Wel kan ze haar bevindingen doorspelen aan het ministerie van Justitie.

Volgens de commissie hebben Trump en zijn medestanders zich schuldig gemaakt aan belemmering van een handeling van het Congres en een complot om het Amerikaanse volk te bedriegen. Ook zou Trump hebben gepoogd getuigen te beïnvloeden.

Een aanwijzing dat het openbaar ministerie de rol van Trump onder de loep neemt, kwam in mei van dit jaar, toen aanklagers het Nationaal Archief dagvaardden om alle documenten van het Witte Huis te overhandigen die ook aan de commissie zijn verstrekt. Het verzoek, dat in handen kwam van The New York Times, was getekend door Thomas Windom, de federale aanklager die aan het hoofd staat van het onderzoek van het ministerie naar de vraag of Trump en zijn bondgenoten federale wetten hebben overtreden.

Het is echter hoogst onzeker of Trump op federaal niveau zal worden aangeklaagd. Ook dat besluit is uiteindelijk aan Garland. Hij moet de ernst van eventuele strafbare feiten afwegen tegen het risico van het aanklagen van een oud-president, wat de polarisatie verder zou opvoeren.

Verkiezingsuitslag Georgia

Het grootste juridische gevaar voor Trump komt mogelijk van een ander onderzoek naar zijn gedrag in de nasleep van de presidentsverkiezingen van 2020: een onderzoek in de staat Georgia. Daar heeft de openbare aanklager van Fulton County, waar de stad Atlanta ligt, in mei een speciale ‘grand jury’ gevormd die een jaar lang onderzoek doet naar de vraag of Trump en zijn medestanders wetten van de staat hebben overtreden met hun pogingen om de uitslag van de verkiezingen in Georgia te veranderen.

Van de meerdere ‘battleground states’ waar Trump en zijn bondgenoten pogingen ondernamen om de overwinning van Biden ongedaan te maken, trekt Georgia de meeste belangstelling, omdat er direct bewijs is van Trumps inmenging: een opname van een telefoongesprek van de president met de hoogste verkiezingsfunctionaris in de staat, secretary of state Brad Raffensperger, op 2 januari 2021. Trump zette Raffensperger daarin onder druk om „11.780 stemmen te vinden” – één stem meer dan de marge waarmee Biden de staat won – om zo de uitslag te veranderen. Nadat Raffensperger, een Republikein, dat weigerde, uitte Trump dreigementen aan zijn adres.

De openbare aanklager, Fani Willis, onderzoekt met de grand jury de pogingen van Trump om Raffensperger en andere prominente politici in Georgia, onder wie gouverneur Brian Kemp en minister van Justitie Chris Carr, onder druk te zetten om de verkiezingsuitslag in de staat te vervalsen. Daarnaast onderzoekt de grand jury onder meer een initiatief van Trump-advocaat Rudy Giuliani om een alternatieve groep kiesmannen te vormen en die namens Georgia af te vaardigen naar Washington.

Betrokkenen lopen het risico te worden aangeklaagd wegens het aanzetten tot het plegen van verkiezingsfraude en het afleggen van valse verklaringen tegenover staatsorganen. Ook kunnen ze mogelijk worden aangeklaagd wegens een crimineel complot, volgens een wet van Georgia die is bedoeld om georganiseerde misdaad aan te pakken. Op deze misdrijven staan celstraffen.

Of het inderdaad tot aanklachten komt, is echter nog onzeker. Tot nu toe zijn Giuliani en de nepkiesmannen als doelwit van het onderzoek aangewezen; het is onduidelijk of ook Trump als zodanig wordt aangemerkt. De grand jury kan uiterlijk tot mei volgend jaar actief blijven. De jury levert daarna een rapport met een aanbeveling voor of tegen aanklachten. Het is dan aan Willis, een Democraat die bekendstaat om haar voortvarende aanpak als aanklager, om te besluiten of ze die aanbeveling opvolgt.

Trump Organization

Ook in de staat New York, waar Trumps zakelijke imperium is gevestigd, staat de ex-president juridisch onder druk. De procureur-generaal van de staat, Letitia James, heeft in september een civiele rechtszaak aangespannen tegen Trump en zijn drie oudste kinderen wegens financiële fraude. In een meer dan 200 pagina’s tellende aanklacht, die tot stand kwam na een onderzoek van drie jaar, worden ze ervan beschuldigd de waarde van bezittingen als commercieel vastgoed en golfbanen consequent te hoog te hebben voorgesteld om leningen te krijgen, en te laag voor belastingdoeleinden.

James stelt bewijs te hebben dat Trump, Donald Trump Jr., Ivanka Trump en Eric Trump betrokken waren bij het opstellen van meer dan tweehonderd misleidende taxaties. Op die manier stelde Trump „zijn vermogen onterecht met miljarden dollars te hoog voor, om zichzelf onrechtmatig te verrijken en vals te spelen”, stelde ze.

James eist zo’n 250 miljoen dollar aan restitutie van de Trump Organization. Ook wil ze dat Trump en zijn drie oudste kinderen vijf jaar geen vastgoed mogen kopen in New York en een permanent verbod krijgen om te dienen in het bestuur van een bedrijf in de staat. Er is bij de civiele zaak geen sprake van criminele aanklachten, maar ze zegt beschuldigingen van fraude door te spelen aan federale aanklagers en de belastingdienst.

Een parallel onderzoek door de openbare aanklager van Manhattan, dat eerder gold als een van de grootste juridische bedreigingen voor de ex-president, lijkt echter mee te vallen voor Trump. Oud-aanklager Cyrus Vance deed jarenlang onderzoek naar mogelijke financiële fraude door Trump en zijn bedrijf – en slaagde er zelfs in de belastingaangiften van Trump in handen te krijgen. Vance werd echter begin dit jaar opgevolgd door Alvin Bragg, die naar verluidt geen heil zag in een aanklacht tegen de oud-president. Twee prominente aanklagers die aan de zaak werkten, namen kort daarna ontslag.

Als gevolg van dat onderzoek heeft Allen Weisselberg, de voormalige financiële directeur van de Trump Organization, schuld bekend aan belastingontduiking: hij ontving ruim 1,7 miljoen dollar aan vergoedingen, waaronder gratis huur van een appartement en schoolgeld voor zijn kleinkinderen, die buiten de boeken werden gehouden. Volgens een plea deal krijgt de 75-jarige Weisselberg een beperkte celstraf en moet hij bijna 2 miljoen dollar betalen. In ruil kan hij als getuige worden gehoord bij een rechtszaak tegen de Trump Organization wegens soortgelijke beschuldigingen. Dat proces begint op 24 oktober. Weisselberg zal echter niet getuigen tegen Trump persoonlijk.

Criminele aanklachten tegen Trump zelf in New York lijken dan ook minder waarschijnlijk – op persoonlijk vlak lijkt het voorlopig te blijven bij de civiele zaak van Letitia James. Niettemin kan een rechtszaak over haar beschuldigingen de oud-president, die zijn imago heeft gebouwd rond succes en rijkdom, in verlegenheid brengen. Ook kunnen de geëiste straffen pijn doen – James is uit op een „zakelijke doodstraf”. Volgens ingewijden bestaat overigens de kans dat de civiele zaak eindigt met een schikking.

Trump heeft de beschuldigingen ontkend en de zaak verworpen als een politiek gemotiveerde „heksenjacht” tegen hem door de New-Yorkse minister, een Democraat. In augustus is hij verhoord door haar kantoor, waarbij hij zich beriep op het recht in het Vijfde Amendement van de Grondwet om niet tegen jezelf te getuigen.

E. Jean Carroll

Alsof Trumps advocaten hun handen niet vol hebben aan deze zaken, hangt de oud-president ook een beschuldiging van verkrachting boven het hoofd. De journalist E. Jean Carroll heeft Trump er in 2019 van beschuldigd haar medio jaren negentig te hebben verkracht in een paskamer van een warenhuis aan Fifth Avenue in New York. Die beschuldiging is verjaard, maar de staat New York heeft een eenmalige periode afgekondigd waarin slachtoffers van verkrachting alsnog de kans krijgen een civiel proces aan te spannen. Carroll zegt dat te zullen doen zodra die periode op 24 november ingaat.

Trump ontkent de aantijging en heeft Carroll er eerder van beticht te liegen om verkoopcijfers van een boek op te drijven. Zij sleepte hem daarom voor de rechter wegens laster. Deze week moet Trump onder ede getuigen in die zaak, bepaalde een rechter vorige week. De oud-president reageerde woedend; volgens hem is de zaak „nep en een leugen”. Het Amerikaanse juridische systeem is volgens Trump „een gebroken schande”.