Nieuwe stap in Brits afschrikkingsbeleid voor migranten: laat hun werkgever of huisbaas failliet gaan

Ook al probeert het Verenigd Koninkrijk sinds een aantal jaar met de zogenoemde hostile environment policy het leven van bootmigranten zo onaangenaam mogelijk te maken, de omgeving kan altijd nóg vijandiger. Deze week kondigde premier Rishi Sunak aan dat hij de boetes verhoogt voor werkgevers en huisbazen van deze groep.

De boetes voor werkgevers stijgen van 17.500 naar 52.500 euro per werknemer zonder papieren. Voor kamerverhuurders gaan de boetes van 90 naar 5.800 euro en voor aanbieders van een heel huis wordt de boete vertienvoudigd, naar 11.500 euro. De boetes, die ingaan per 1 januari 2024, geven een duidelijk waarschuwingssignaal af: bied een bootmigrant een baan aan of geef hem onderdak en je zult failliet gaan.

Het Britse migratiebeleid onder opeenvolgende conservatieve regeringen gaat uit van de gedachte dat migranten niet meer naar het Verenigd Koninkrijk zullen komen als ze weten dat ze er geen fatsoenlijk leven kunnen opbouwen. Sunaks ‘Illegal migration act’, die vorige maand werd aangenomen, maakt een einde aan de toegang tot asiel in het VK voor iedereen die aankomt via een land, zoals Frankrijk, waar hij niet vervolgd wordt. Asielaanvragen mogen niet meer ingediend worden. Volgens de Hoge commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties is de wet in strijd met de verplichtingen van het VK op grond van de internationale mensenrechten- en vluchtelingenwetgeving en zal ze „ingrijpende gevolgen” hebben voor mensen die internationale bescherming nodig hebben.

Hotels

Het doel van alle afschrikwekkende maatregelen kan niemand ontgaan: stop the boats, zegt Sunak zo vaak als hij kan. Er is alleen een probleem, zegt plaatsvervangend directeur Rob McNeil van The Migration Observatory van de Universiteit van Oxford: „De boten zijn niet gestopt.”

In de eerste helft van dit jaar, zo becijferde zijn onderzoeksinstituut, arriveerden er 11.500 mensen per boot aan de Britse kust. Dat waren er 10 procent minder dan in dezelfde periode vorig jaar, maar het notoir trage Britse asielsysteem was al overbelast. Noodgedwongen vestigde de regering asielzoekers in hotels, wat naar schatting 6,5 miljoen euro per dag kost. Behalve gemor over de kosten kreeg Sunak ook de kritiek dat de migranten een luxe verblijf in viersterrenhotels krijgen aangeboden.

Er is „zeer weinig bewijs dat afschrikking werkt”, zegt McNeil. „Het beleid gaat ervan uit dat migranten precies weten welk beleid het VK hanteert, maar dat weten migranten helemaal niet. Hooguit zouden ze een algemeen beeld kunnen hebben dat ons land vrij onaangenaam met ze omgaat. Dat zou van invloed kunnen zijn op hun plannen, maar we weten het niet.” Hetzelfde, zegt McNeil, geldt voor het afnemen van het recht om asiel aan te vragen. „Het is te vroeg om te zeggen of dat werkt.”

Het beleid om een vijandige omgeving te creëren heeft in het verleden al ongewenste gevolgen gehad. Zo bleek het beleid ook Britten uit voormalige koloniën te treffen, die soms al decennia in het land woonden. Zij verloren soms ten onrechte toegang tot de gezondheidszorg. Een enkeling werd zelfs gedeporteerd.

Lees ook: Het VK treedt hard op tegen asielzoekers, maar de economie draait intussen op migranten

Albanezen

Op één vlak is Sunaks afschrikkingsbeleid wél een succes: sinds oktober vorig jaar komen er amper nog Albanezen aan, terwijl dat met twaalfduizend mensen de grootste groep bootmigranten naar het Verenigd Koninkrijk van 2022 was.

Tussen juli en september 2022 landden er zelfs bijna honderd Albanezen per dag op de kust van Kent. In de eerste drie maanden van dit jaar waren het er nog maar 29 in totaal; een afname van 99,7 procent.

Sunak, eind oktober als premier aangetreden, claimt deze afname als zijn verdienste. In december sprak hij met zijn Albanese collega Edi Rama maatregelen af om mensensmokkel tegen te gaan. Britse en Albanese politieagenten mogen sindsdien in elkaars land opereren. Migranten worden vaker teruggestuurd en asielaanvragen van Albanezen minder vaak gehonoreerd.

De Albanezen vormen een wat atypische groep migranten naar het VK. Het land is niet in oorlog, en is zelfs een kandidaat-lid van de Europese Unie. De meeste andere bootvluchtelingen komen wel uit verscheurde landen: dat zijn overwegend Afghanen, Iraniërs, Irakezen, Syriërs, Eritreeërs en Soedanezen.

In juni betoogde een partij-overschrijdende commissie van het Britse Lagerhuis in een rapport dat er weinig bewijs is dat Albanezen risico lopen en asiel nodig hebben. De commissie wijst naar andere Europese landen, waar migranten uit het Balkanland doorgaans amper voor asiel in aanmerking komen. Het VK kent evenwel een strenge wet tegen mensensmokkel. Tot voor kort kregen vooral vrouwelijke Albanese migranten vaak asiel omdat ze als slachtoffer van die smokkel gezien werden.

Het is maar de vraag of de afname van de Albanese asielvragen wel echt Sunaks verdienste is, zegt migratieonderzoeker McNeil. „We begrijpen niet helemaal waardoor hun aantal ineens enorm toenam, noch waardoor het zo sterk daalde. Het klopt dat Sunak die overeenkomst met Albanië sloot, maar de daling was toen al ruimschoots ingezet.”

Labour

Inmiddels vrezen Britse conservatieven dat Sunaks onvermogen om zijn migratiebelofte na te komen hem de macht zal kosten. Waarschijnlijk volgend jaar nemen zijn Tories het op tegen de Labour-partij onder Keir Starmer. Die laatste zou het relatief makkelijk krijgen omdat hij slechts hoeft te wijzen op Sunaks fouten, denken critici.

Ook twijfelen conservatieve commentatoren over de gevolgen van het afschrikkingsbeleid. ‘Sunak kan verhuurders niet kwalijk nemen dat ze illegale immigratie niet stoppen’, kopt het conservatieve weekblad The Spectator boven een column van Matthew Lynn. „Er is iets zorgwekkends aan een conservatieve regering […] die kleine werkgevers failliet dreigt te laten gaan. Sterker nog, het is de taak van de overheid om de grenzen te bewaken, niet de taak van bedrijven of verhuurders.”