Er is hoop voor de vleermuis Ã©n voor mensen die hun huis willen isoleren

Posted on July 31, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Natuurbescherming Vleermuizen verliezen hun woonplek als muren worden geïsoleerd. Een uitspraak van de Raad van State over vleermuisbescherming kan de kabinetsplannen voor woningisolatie met jaren vertragen. Maar er gloort nu toch een oplossing.

Sjoerd Klumpenaar

31 juli 2023 om 19:35

Leestijd 6 minuten

Een meervleermuis, een zeldzame vleermuis die in een rechte lijn over het water scheert. — **Een meervleermuis**, een zeldzame vleermuis die in een rechte lijn over het water scheert.

In de avondschemering wijst ecoloog Mark Hoksberg naar een heel klein gaatje in de buitenmuur van een oud pand in Deventer. „Daar past een vleermuis met gemak doorheen”, zegt hij. „Als ze hun vleugels invouwen, zijn ze piepklein.” Aan de andere kant van de muur kan zomaar een kolonie vleermuizen zitten: de spouw is hun ideale woonplek. ’s Winters is het er warm, ’s zomers is het er beschut en tussen de muren zijn er genoeg plekken om te nestelen.

Niet de uil of de sperwer, maar de energietransitie is de belangrijkste vijand van de vleermuis. Bij de isolatie van woningen verliezen ze hun woonplek. Of nog erger: ze kunnen worden mee-geïsoleerd, waardoor in één klap tientallen vleermuizen kunnen stikken. Ecologen maken zich grote zorgen. De vleermuis speelt immers een belangrijke rol in het ecosysteem. Hoksberg: „Een vleermuis kan tot wel duizend vliegjes en muggen vangen op een avond, ze zijn erg goed tegen insectenplagen.”

Lees ook: Isoleren woning niet altijd goed voor de portemonnee

De Raad van State doet woensdagochtend uitspraak in een belangrijke zaak over deze kwestie. Die uitspraak kan de uitvoering van het kabinetsplan om de komende jaren 2,5 miljoen woningen te isoleren mogelijk jaren vertragen.

Vleermuizen zijn beschermd onder de Europese habitatrichtlijn – in Nederland onder de Nederlandse Wet natuurbescherming. Je mag ze alleen verstoren of verjagen met een ontheffing, en nadat allerlei maatregelen zijn genomen om de dieren een nieuwe woonplek te geven.

Een isolatie kost 1.500 euro, een onderzoek naar vleermuizen nog eens 5.000. Wie wil zijn woning dan isoleren?

Piet-Jan Dijkstra branchevereniging Venin

Volgens de wet moet iedereen die een pand wil slopen of isoleren „voldoende zorg in acht” nemen om te voorkomen dat vleermuizen kwaad wordt gedaan. Dat kan flink in de papieren lopen: een volledig ecologisch onderzoek duurt een jaar en kan tot 5.000 euro kosten. Als blijkt dat er vleermuizen in een spouwmuur wonen, moet een ontheffing worden aangevraagd bij de provincie. Vervolgens moeten vervangende vleermuiskasten aan de gevel of in de spouw worden geplaatst. Pas als zeker is dat alle vleermuizen de spouw uit zijn – door speciale vleermuisluikjes kunnen ze wel uit-, maar niet meer invliegen – kan de isolatiespuit eraan te pas komen.

Als de buren ook willen isoleren, staan zij voor dezelfde opgave; de ontheffing geldt in principe per adres. Woningcorporaties, projectontwikkelaars en bouwbedrijven houden zich tegenwoordig bij grote projecten vrij goed aan de onderzoeksplicht. Doordat ze vaak ook andere vergunningen aanvragen, kennen ze de wet en staan hun werkzaamheden op de radar bij de handhaving.

Particulieren zijn minder goed op de hoogte van hun wettelijke verplichting jegens de vleermuis. De hoge kosten en de onderzoeksduur van een jaar motiveren ook niet. Bovendien is de ‘pakkans’ voor particulieren een stuk kleiner: handhavers weten immers niet wanneer het isolatiebedrijf langskomt. Naar alle waarschijnlijkheid heeft de overgrote meerderheid van de Nederlandse huiseigenaren die hun woning isoleerden dat zonder ontheffing gedaan – en dus zonder onderzoek. Een indicatie: terwijl isolatiebedrijven in de provincie Utrecht wekelijks honderden spouwmuren vullen, waren de ontheffingen voor particulieren vorig jaar „op één hand te tellen”.

Hoksberg wijst een bedrijfspand aan waarvan de luchtgaten in de buitenmuur zijn dichtgemetseld. „Hier is illegaal geïsoleerd. Wij wisten dat een vleermuizenkolonie dit pand als winterverblijf gebruikte, maar dat wist de pandeigenaar niet. Als er een ecologisch onderzoek had plaatsgevonden voor de isolatie had dit nooit kunnen gebeuren.” Inmiddels is er geen vleermuis meer te bekennen bij het pand. Hoksberg kijkt er vertwijfeld naar. „Je hoopt maar dat de spouw op het moment van isoleren leeg was, anders zijn hier honderden dieren weggevaagd.”

Ook de isolatiebranche zit met de vleermuizen. Een isolatiebedrijf dat bij de offerte over een ontheffing begint, krijgt in de praktijk simpelweg geen particuliere klussen meer. De isolatiebedrijven die wel volgens de wet werken, worden er flink door beperkt, zegt Piet-Jan Dijkstra, voorzitter van branchevereniging Venin. „Als je het paarseizoen, de winterslaap en de kraamtijd van vleermuizen meeneemt, mogen we eigenlijk maar drie tot vier maanden per jaar werken.” Met de huidige wetgeving is het kabinetsdoel van 2,5 miljoen geïsoleerde woningen volgens Dijkstra volstrekt onhaalbaar. „Isolatie kost 1.500 euro, een onderzoek nog eens 5.000 erbij. Wie wil dan nog zijn woning isoleren?”

Zorgplicht

De uitspraak van de Raad van State van woensdag wordt dan ook vol spanning afgewacht door de isolatiebranche, de overheid en natuurbeschermers. De zaak is aangespannen door een isolatiebedrijf uit Best, dat met deur-tot-deurreclame beloofde binnen vijf weken elk huis in de straat te kunnen isoleren. De folder trok de aandacht van de omgevingsdienst van de provincie Utrecht: dit kon het bedrijf alleen waarmaken als het werkte zonder uitgebreid onderzoek te doen naar vleermuizen. Het isolatiebedrijf ontving in 2019 een dwangsom, maar ging daar meermaals tegen in beroep, met de Raad van State als eindstation.

**Een meervleermuis**, een zeldzame vleermuis die in een rechte lijn over het water scheert.
Foto Kees van de Veen

„Er werd altijd eerst met een endoscoop [een soort camera] in de spouwen gekeken voordat er geïsoleerd werd. Dat was een gangbare methode in die tijd”, zo zegt senior jurist bestuursrecht Barend Benard, die het bedrijf vertegenwoordigt. De vraag is volgens hem wat het begrip „zorgplicht” in de Wet natuurbescherming in de praktijk betekent. „Kortom: voldeed mijn cliënt aan die zorgplicht met het endoscopisch onderzoek, of kun je daar alleen aan voldoen met een volledig ecologisch onderzoek van een jaar?” Ecologen en vleermuisexperts, die in een speciale zitting bij de Raad van State aan het woord kwamen, betwisten dat een endoscoop kan uitwijzen of er vleermuizen aanwezig zijn: als het eerste gat geboord wordt, zouden alle vleermuizen al wegkruipen.

Als de Raad van State straks oordeelt dat de dwangsom voor het isolatiebedrijf terecht was, valt het isoleren van alle particuliere koopwoningen in Nederland stil tot er voor elk afzonderlijk adres een ecologisch onderzoek en een ontheffing ligt. Omdat er nu al een tekort is aan ecologen zal dit waarschijnlijk jaren vertraging betekenen. Maar er is hoop voor een oplossing.

Nachtelijke fietstochten

Ecoloog Mark Hoksberg zet zijn fiets op slot naast de middeleeuwse Bergkerk in Deventer. Het is inmiddels goed donker geworden. Hij trekt zijn blauwe werkhesje aan en haalt een speciale vleermuisdetector tevoorschijn. De ultrasone piepgeluiden van vleermuizen klinken door het apparaatje als ploppende geluidjes.

In de afgelopen maanden fietste Hoksberg in de avond- en vroege ochtenduren met twintig collega’s van ecologisch bureau Ecogroen urenlang door Deventer, op zoek naar het geplop van vleermuizen. „Eén voorbijvliegende vleermuis laten we zitten, maar als de detector begin te ratelen doordat er een kolonie in de buurt is, zetten we een stip op een digitale kaart.” De fietstochten horen bij het opzetten van een ‘soortenmanagementplan’, een speciale aanpak die vooral in de provincies Utrecht en Overijssel wordt ingezet. In plaats van dat per huis uitgebreid wordt onderzocht of er vleermuizen zitten, brengen de ecologen de vleermuizenpopulatie van een hele gemeente in kaart.

Niet een particulier of ondernemer, maar de gemeente vraagt vervolgens de ontheffing aan bij de provincie. Alle bedrijven, huizenbezitters en ook de gemeente zelf kunnen er dan tien jaar gebruik van maken – mits ze elke te isoleren spouw op professionele manier vrij van vleermuizen maken. Isolatiebedrijven krijgen een opleiding om ook speciale vleermuisluikjes te plaatsen, wat op dit moment alleen door ecologen gedaan mag worden.

„Omdat we straks ongeveer weten waar de grote vleermuizenkolonies zitten, is een grondig ecologisch onderzoek per pand niet langer nodig”, legt coördinator stedelijke biodiversiteit Wendy van Poppel van de provincie Utrecht uit. Van Poppel en haar team bedachten daarbij een werkwijze om het proces nóg meer te versnellen: gemeenten kunnen alvast een ontheffing krijgen, op voorwaarde dat ze een ecologisch bureau direct een soortenmanagementplan laten opstellen. „Zo hoef je niet eerst twee jaar te wachten tot het soortenmanagementplan helemaal is voltooid.” Het zou de oplossing kunnen zijn als na de Raad van State-uitspraak bij elke particuliere woningisolatie een ecologisch onderzoek nodig is.

De kwestie vleermuizen wordt nu serieus genomen. Dat is toch de eer van je werk

Wendy van Poppel coördinator stedelijke biodiversiteit provincie Utrecht

Deze werkwijze, een pre-soortenmanagementonderzoek, is ook een stuk goedkoper. Voor de deelnemende gemeenten in de provincie Utrecht kostten het ecologisch onderzoek en de ontheffing gemiddeld iets minder dan twee ton – een heel verschil met de huidige 5.000 euro per woning. Het idee kreeg de steun van het provinciebestuur, waarna ook Overijssel interesse toonde. Het Rijk kijkt nu met provincies, gemeenten, marktpartijen en belangenverenigingen naar manieren om in heel Nederland met deze aanpak te werken. Onlangs werd er 40 miljoen euro voor vrijgemaakt. In de provincie Utrecht zijn inmiddels 21 van de 26 gemeenten aangesloten bij het initiatief – waardoor er ook na morgen doorgeïsoleerd kan worden, ongeacht het oordeel van de Raad van State.

Her en der klinkt ook kritiek op het soortenmanagementplan. Zo vrezen vleermuisexperts dat zeldzame en schuwe vleermuissoorten de dupe worden, omdat er minder gericht gezocht wordt. Isolatiebedrijven zien hun toch al niet geringe werkvoorraad door het plaatsen van de vleermuisluikjes nog verder toenemen. Maar over het algemeen wordt Van Poppel geroemd om het idee. Nu de uitspraak nadert, komen op het provinciehuis in Utrecht telefoontjes uit het hele land binnen. Van Zuid-Limburg tot aan Friesland: iedereen wil van Van Poppel weten hoe ze een eigen soortmanagementplan kunnen krijgen. Van Poppel moet ze uiteindelijk doorverwijzen naar de provincies, die erover gaan. „Het laat wel zien dat de kwestie met vleermuizen nu eindelijk serieus wordt genomen. Zo Dat is toch de eer van je werk.”

Jammen, neerschieten, hacken: wat kun je doen tegen aanslagen met drones?

admin
November 15, 2024
0

Een vuurstraal daalt neer op het bos en maakt korte metten met iedereen die zich tussen de bomen verschuilt.

Het is geen drakenscène uit Game of Thrones, maar een vloeibaar thermiet spuwende drone die Oekraïense strijdkrachten inzetten tegen het Russische leger. Het filmpje circuleert sinds september op sociale media en past in een lange reeks frontvideo’s van drones die soldaten en militaire voertuigen uitschakelen met explosieven vanuit de lucht. Dood en verderf, verpakt in hardrock en snedige teksten: dat is oorlogspropaganda in de 21ste eeuw.

Huiveringwekkend. Vooral de wetenschap dat dit soort drones, in elkaar geknutseld met 3D-printers en huis-tuin-en-keukentechniek, niet alleen aan het front kunnen vliegen. De ingrediënten zijn overal te koop en de killer drones zijn net zo makkelijk in te zetten voor terroristische aanslagen, op plekken waar geen oorlog woedt. Wat kun je daartegen doen?

Luitenant-kolonel Arjen Nijkamp moest even slikken toen hij de vliegende vlammenwerper zag. Daar helpt geen kippengaas tegen – dat materiaal spannen Russische soldaten boven de loopgraven om drones af te weren.

‘Head Joint Nucleus C-UAS’ staat op zijn visitekaartje: counter-uncrewed aircraft systems, drones dus. Het counter-drone peloton telt tientallen specialisten die vallen onder het Grondgebonden Luchtverdedigingscommando ,

Regelmatig worden zij door de politie ingeschakeld om te assisteren bij de beveiliging van grote evenementen – potentiële plekken voor aanslagen. Denk aan de intocht van Sinterklaas, Koningsdag, de Nationale Dodenherdenking op de Dam of de NAVO-top in Den Haag. Nijkamp: „Vroeger waren we bang voor een man in een vrachtwagen. Het gevaar komt nu ook van boven. Je moet denken in drie dimensies.”

Hightech hondenkennel

Het counterdrone-testcentrum zit in een voormalige hondenkennel op een kazerne in de Peel. Hier hebben ze toestemming om met hightech wapens te experimenteren om droneaanvallen af te weren. Eigenlijk is vliegen met drones in de buurt van een vliegveld verboden, maar voor Nijkamp is een telefoontje naar luchtmachtbasis Volkel, om de hoek, genoeg.

Naderende drones zie je aankomen met detectiecamera’s, radars of met microfoons die het zoemende geluid opvangen – detectie is vaak een combinatie van die methoden. De mobiele radars van het Nederlandse bedrijf Robin Radar, ooit ontwikkeld door TNO om vogels te herkennen, kunnen de kleinste drones waarnemen. Defensie doneerde onlangs nog 51 van deze systemen aan Oekraïne.

Om drones uit te schakelen hoef je ze niet per se neer te schieten. ‘Jammen’ met stoorzenders is een gangbare strategie. De draagbare stoorzenders kun je enigszins nauwkeurig richten en hebben een reikwijdte van ongeveer twee kilometer. Ze drukken het controlesignaal van de dronepiloot weg met een krachtiger signaal, op de wifi-frequenties. Dan krijgt de drone geen instructies meer, blijft stil hangen of keert terug naar de thuisbasis.

De andere optie is verstoring van het GPS-signaal, maar dat is gevaarlijk in gebieden waar luchtvaartverkeer is.

Drones hacken kan ook: je verstoort dan de geplande route en dwingt de drone te landen op een veilige plek. Hacken is lastiger nu de drones hun datacommunicatie versleutelen. Volgens de wet is het bovendien computervredebreuk, dus niet toegestaan. Maar dat is je laatste zorg als er een drone met een granaat op je afkomt. Moderne drones zijn al ‘storingsproof’: als het signaal verstoord wordt, navigeren ze verder op basis van beeldherkenning of gebruiken lidar, een combinatie van radar en laser die in het donker werkt. Zo vinden ze zelf hun doel, in een tevoren aangegeven gebied. Kunstmatige intelligentie doet de rest.

Paraplu

Nijkamp gaat voor in het magazijn van de voormalige hondenkennel, daar ligt materiaal waar de C-UAS-unit mee oefent. De meeste antidrone-apparatuur is mobiel; ze past ook op het dak van een gebouw, om tijdens de Dodenherdenking een beschermende ‘paraplu’ boven de menigte op De Dam te creëren. Die keer dat het C-UAS-team ingreep, ging het om iemand die de regels overtrad, maar geen kwaad in de zin had.

Als storen niet werkt, dan zijn de tragere drones te ‘pakken’ door een vangnet af te schieten met een andere drone, zoals de Dronecatcher van het Nederlandse Delft Dynamics. Neerschieten met kogels is lastig – zeker bij de nieuwste generatie FPV-drones (first person view); die halen 300 kilometer per uur, sneller dan een racewagen.

De filmpjes uit Oekraïne openden bij het grote publiek de ogen voor gevaar uit de lucht en antidronemaatregelen hebben in Europa hoge prioriteit. De EU benadrukt tegelijkertijd hoe nuttig drones kunnen zijn, bijvoorbeeld voor snel hulptransport met medicijnen en medische hulpmiddelen – niet alleen voor makelaarsvideo’s.

Maar bij evenementen moeten ze wegblijven. De Franse politie haalde tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Parijs vijftig drones uit de lucht. „Die detectie is nog niet waterdicht. Je zit er eigenlijk op te wachten dat het een keertje mis gaat”, zegt Wiebe de Jager.

Hij is een ervaren dronepiloot en houdt op dronewatch.nl het nieuws bij – ook dat over de snelgroeiende anti-dronemarkt. Er is strenge regulering voor waar en hoe je met drones mag vliegen, en waar je je moet registreren. Regels beschermen echter niet tegen terreuraanslagen.

Zijn eerste drone kocht De Jager tien jaar geleden: een DJI Phantom 2 Vision Plus. Hij betaalde destijds 1.100 euro voor een drone van anderhalve kilo waar hij een kwartiertje mee kon vliegen. Tegenwoordig heb je voor de helft een drone die zes keer lichter is en drie keer zo lang vliegt, met een veel betere camera en sensoren om botsingen te mijden. „De dronetechniek gaat knetterhard en is bijna niet te reguleren.”

If it flies…

De politie organiseerde in het verleden droneclashes, wedstrijdjes om te oefenen tegen goede dronevliegers. In de militaire wereld is het allang geen spelletje meer. Het front verandert in Star Wars. Drones die vechten tegen drones, of je schiet ze met lasers uit de lucht, zoals Israëls Iron Beam, die met 100 kilowatt vermogen een euromunt op tien kilometer afstand kan raken. Het kost alleen stroom, geen kogels.

Over vijf jaar hebben we dat ook in Nederland, denkt luitenant-kolonel Nijkamp. Het past ook in zijn ‘toolbox’ maar is niet het meest handige wapen voor inzet in Nederland: schiet je een drone uit de lucht boven een menigte, dan raken er toch mensen gewond.

Een andere variant is high power microwave, een elektromagnetische golf die een onzichtbare mokerslag uitdeelt aan de elektrische motors in een drone. Je mept er in één keer een zwerm drones mee uit de lucht. Zoals leverancier Epirus zegt: „If it flies, it dies.”

Dat is een oude slogan uit het Amerikaanse leger, zegt Nijkamp. „In dit dronetijdperk moet je het aanpassen. If it flies, you die.”

Rechtse meerderheid in Europees Parlement wil de anti-boskapwet afzwakken

admin
November 14, 2024
0

In Brussel wordt opnieuw gesnoeid in groene Europese plannen. Een meerderheid van het Europees Parlement wil de invoering van de omvangrijke ontbossingswet niet alleen uitstellen, maar ook afzwakken. Om dat te bereiken, sloegen centrumrechtse Europarlementariërs donderdag de handen ineen met de radicaalrechtse flank, een unicum.

De ontbossingswet, bedoeld om boskap tegen te gaan, werd gezien als een historische mijlpaal in het Europese natuur- en klimaatbeleid. Bedrijven die zich bezighouden met de import van hout, papier, palmolie, rubber, soja, koffie en vlees moeten voortaan aantonen dat hun producten niet afkomstig zijn van land dat illegaal is ontbost. Het parlement had al ingestemd, de lidstaten waren akkoord, de Europese Commissie was aan de uitvoering begonnen en bedrijven bereidden zich voor.

De kanteling rond de ontbossingswet tekent de verschuivende machtsbalans in het parlement

Na een stevige lobby vanuit de landbouw, de industrie en het buitenland stelde de Commissie vorige maand al voor de invoering met één jaar uit te stellen, naar 2026. Donderdag deed een rechtse meerderheid in het Europese Parlement daar nog een schep bovenop: de wet moet niet alleen worden uitgesteld, maar ook op punten worden versoepeld.

De kanteling rond de ontbossingswet tekent de verschuivende machtsbalans in het parlement. De drie grote fracties van christendemocraten (EVP), sociaal-democraten (S&D) en liberalen (Renew) vormen nog altijd de coalitie waar de Europese Commissie op leunt. Maar de verhoudingen beginnen te verzuren, omdat de grootste fractie, de EVP, sinds de verkiezingen in juni desgewenst ook naar rechts kan buigen. Woensdag bleek al dat de benoeming van de nieuwe Eurocommisssarissen in een moddergevecht is ontaard waarbij links en rechts elkaar in een wurggreep houden.

Donderdag zocht de EVP steun van radicaalrechts om de belangrijke natuurverordening aan te passen en uit te stellen. Dat lukte. Een aantal bedrijven reageerde opgelucht, natuurorganisaties zijn juist bezorgd. „Een schandelijk moment voor de EVP en een verraad van haar toezeggingen aan Europese burgers, vooruitstrevende bedrijven, de bossen van de wereld en ons klimaat”, stelde het Wereld Natuur Fonds.

Onzekerheid

Van de Ontbossingswet, die twee jaar geleden door het Europees Parlement was aangenomen, was twee maanden geleden al duidelijk dat die zou worden uitgesteld. Toen adviseerde de Europese Commissie daartoe.

Met name vanuit Duitsland kwam de klacht dat bedrijven nog niet klaar waren om een goed registratiesysteem in te voeren. Vooral kleine bedrijven zouden moeite hebben om de ingewikkelde productieketens in kaart te brengen. Een van de sectoren die met de wet te maken krijgt is de Duitse autoindustrie: het leer voor autostoelen komt uit het Amazonegebied.

Er was ook verzet uit andere landen, bijvoorbeeld uit Brazilië, waarvan 30 procent van de export onder de wet zou vallen. De Braziliaanse overheid noemde de regels onlangs „eenzijdig en bestraffend”. De regering van Indonesië deed de wet af als een vorm van imperialisme. Ze kregen dit najaar bijval van de baas van de Wereldhandelsorganisatie WTO.

Tegelijkertijd waarschuwden meer dan vijftig grote bedrijven, waaronder Nestlé en Michelin, juist tegen uitstel. Nu de wet eenmaal was aangekondigd, zeiden zij, zou uitstel onzekerheid veroorzaken en investeringen op het spel zetten.

Omdat het parlement zich mocht uitspreken over het voorstel van de Commissie, kwamen nieuwe onderhandelingen op gang. De EVP kwam daarin twee weken geleden onverwachts met voorstellen om de wet ook te versoepelen. De EVP was voor de verkiezingen nog een groot voorstander van de wet, maar spreekt sinds kort van „een bureaucratisch monster”. „Deze wet was zo’n gedrocht geworden met zoveel rompslomp dat we hebben gezegd: dit is niet de bedoeling”, zegt CDA-Europarlementariër Ingeborg ter Laak, aangesloten bij de EVP. De huidige wet dreigt volgens haar te ingewikkeld uit te pakken, met name voor kleine boeren buiten Europa. „We zijn voor de wet, maar het moet werkbaar zijn.”

Op een aantal belangrijke punten kreeg de EVP donderdag steun van radicaalrechtse partijen. Daardoor ging een meerderheid akkoord met een voorstel om landen met minimale risico’s op illegale boskap uit te zonderen. Landen die sinds 1990 in totaal geen bosareaal verloren, krijgen in dit voorstel een ‘zonder risico’-label: producten uit die landen worden vrijgesteld. Milieuorganisaties hebben hier kritiek op, omdat soms oud bos is vervangen voor nieuw bos en producenten de wet makkelijker kunnen omzeilen.

Het uitstel is nu een feit. De voorstellen om de wet te versoepelen zullen eerst door de Europese Commissie en de EU-landen worden bestudeerd. Daar viel de afgelopen tijd bereidheid te horen om de wet aan te passen, maar ook de angst dat de hele wet dan weer ter discussie komt te staan.

Duits topeconoom: ‘De relatie tussen politiek en economie in Duitsland is ongezond’

admin
November 14, 2024
0

Het Duitse businessmodel berustte op goedkoop gas uit Rusland en een schijnbaar onverzadigbare afzetmarkt in China. En de VS bekostigden de Duitse defensie.

Maar aan de goedkope energie uit Rusland kwam in februari 2022 een abrupt einde, de economische groei in China stagneert, en sinds de oorlog in Oekraïne steekt Duitsland weer meer geld in defensie – hoewel de afhankelijkheid van de VS nog altijd enorm is.

Ziehier de korte samenvatting van de grote problemen waarmee Duitsland kampt. Over de vraag hoe de Duitse business nieuw leven in te blazen is – de economie krimpt in 2024 voor het tweede jaar op rij – viel vorige week de regering onder kanselier Olaf Scholz (SPD). De coalitie van zijn sociaal-democraten, de Groenen en de liberale FDP werd het niet eens over welke weg ze moest inslaan. De FDP wilde ondanks alles vasthouden aan de roemruchte Schuldenbremse, die de overheid streng beperkt schulden aan te gaan. SPD en Groenen wilden wel extra ruimte.

Hoe nu verder? Marcel Fratzscher, hoofd van het gerenommeerde economisch onderzoeksinstituut Deutsche Institut für Wirtschaftsforschung, evalueert de politieke en economische situatie.

Veel commentatoren stellen nu dat de coalitie van SPD, Groenen en FDP gedoemd was te mislukken. Ziet u dat ook zo?

„Nee. Het akkoord tussen de drie partijen was goed, het stelde de juiste prioriteiten. Maar enkele maanden na het aantreden van de regering begon de oorlog in Oekraïne en dit zette alles op zijn kop. Voor defensie bleek veel meer geld nodig, net als voor inzakkende economie. De coalitie wilde zich richten op een concurrerende economie, de energietransitie, vergroening en hervorming van sociale voorzieningen, maar stond plotseling voor geheel andere uitdagingen. Ze reageerde eigenlijk goed op de crisis en kon in 2022 snel de energieprijzen stabiliseren. Maar de partijen hebben zich onvoldoende aangepast aan de nieuwe realiteit en hielden – met name de FDP – te veel vast aan ideologische dogma’s.”

FDP-voorzitter en oud-minister van Financiën Christian Lindner lijkt teruggekeerd naar klassieke FDP-waarden als de Schuldenbremse. In 2021 noemde hij de zwarte nul [een begroting die in evenwicht is of een overschot vertoont] immers nog een ‘conservatieve fetisj’.

„Ja. Ik denk alleen niet dat hij ooit echt anders over die Schuldenbremse dacht, maar dat hij zich met die uitspraak een beetje boven de partijen wilde verheffen. De FDP staat sceptisch tegenover de overheid, een beetje zoals de Republikeinen in de VS. Hoe kleiner de overheid, hoe beter. Dat sluit hogere schulden en belastingverhoging uit, want de overheid doet in die optiek niet per se iets goeds met dat geld. Een rem op schuld is dus absolute prioriteit. Maar in een situatie als in de afgelopen jaren is het onmogelijk zo politiek te bedrijven.”

Luister naar