Dankzij het spelsysteem van Andries Jonker en met Lieke Martens als uitblinker houdt Oranje stand tegen de wereldkampioen

Het Nederlands elftal zal de komende dagen in het basiskamp van Tauranga vol vertrouwen toewerken naar het laatste groepsduel dinsdag met Vietnam. Oranje kan dan, na het 1-1 gelijkspel van donderdag in Wellington tegen de Verenigde Staten, opnieuw een morele tik uitdelen aan de Amerikaanse ploeg als het zich als winnaar van poule E plaatst voor de achtste finale. Dan zal Nederland met het beproefde 3-5-2-systeem moeten winnen van Vietnam en een beter doelsaldo zien te behalen dan de VS. Op voorhand lijkt dat niet onmogelijk. „We willen en kunnen op dit WK van iedereen winnen”, stelt aanvoerder Sherida Spitse in de hoofdstad van Nieuw-Zeeland vol bravoure.

Het Nederlands elftal van bondscoach Andries Jonker beantwoordde donderdag in het Wellington Regional Stadium een belangrijke vraag die de ploeg zich vooraf al een tijdje stelde. Hoe groot is het gat tussen Oranje en de viervoudig wereldkampioen, waarvan in 2019 nog kansloos werd verloren tijdens de WK-finale in Frankrijk? Was de onnodige nederlaag in 2021 tijdens de Olympische Spelen van Tokio, waar Nederland na strafschoppen verloor, een voorteken dat het niveauverschil met de VS kleiner was geworden? Of was dat slechts een incident?

Het antwoord was duidelijk. Het 1-1 gelijkspel in Windy Welly gaf de juiste verhoudingen tussen Nederland en de VS weer. Dat het resultaat na negentig minuten voor 27.312 toeschouwers in balans was, is voor een groot deel op het conto van Jonker te schrijven. De bondscoach is er in minder dan een jaar tijd in geslaagd om van Oranje een elftal te smeden dat niet alleen in zichzelf gelooft, maar ook nog eens in staat is om uit te voeren wat de coach voor ogen heeft. Bij vlagen weliswaar. Want na een indrukwekkende eerste helft viel Nederland, mede door wegvallen van verdediger Stefanie van der Gragt, ver terug. Zij raakte na een kopduel geblesseerd en bleef op gezag van de teamdokter aan de kant.

Blok van drie verdedigers

Jonker heeft na een zoektocht van maanden, waarin hij eerst de kwaliteiten van zijn spelers testte in het beproefde 4-3-3-systeem, het elftal volledig naar zijn hand gezet. Daarbij is hij overgeschakeld op een zogenoemde 3-5-2-formatie, waar voor keeper Daphne van Domselaar een blok van drie verdedigers staat, twee wingbacks de zijkanten bestrijken naast het hart met drie middenvelders en twee zwervende spitsen in de aanval staan. Het bracht Nederland een benauwde 1-0 zege in de eerste groepswedstrijd tegen Portugal. Jonker moest na het openingsduel concluderen dat het resultaat goed was, maar het spel niet.

In aanloop naar de wedstrijd tegen de VS stond Jonker voor de vraag hoe hij het wegvallen van de aan haar enkel geblesseerde spits Lineth Beerensteyn moest opvangen. Toch terugvallen op het aloude Nederlandse 4-3-3? Of simpelweg een andere aanvaller op de plek van Beerensteyn zetten? Jonker koos met het opstellen van Katja Snoeijs voor dat laatste. De spits van Everton speelde niet meer dan een redelijke wedstrijd, maar door vast te houden aan het 3-5-2-systeem hadden de spelers van Oranje houvast. En had het Amerikaanse elftal lang geen antwoord op het ‘voetballende’ Nederland. Pas toen ze er na rust een fysieke strijd van maakten, greep Team USA het initiatief. Lindsey Horan maakte in de 62ste minuut de gelijkmaker.

Een profiel van Lieke Martens (2022): ‘Een huiselijk leven, daar verlangt Oranje-ster Lieke Martens vooral naar’

Jonker heeft van Oranje niet alleen een veel minder voorspelbaar elftal gemaakt, maar is er ook in geslaagd de kwaliteiten van zijn selectie zo goed mogelijk te benutten. Zo is de 33-jarige Sherida Spitse als een van de drie verdedigers nu een belangrijke schakel in de opbouw, terwijl ze als controleur op het middenveld nog wel eens werd overlopen. Zorgen de wingbacks Victoria Pelova (op rechts) en Esmee Brugts (op links) met hun snelheid en aanvallende kwaliteiten voor veel diepgang op de vleugels. Controleren Daniëlle van de Donk en Jackie Groenen het middenveld waar Jill Roord voor gevaar zorgt kort achter de spitsen. Maar Jonker heeft boven alles een formatie in elkaar gezet waarbij zijn sterspeler Lieke Martens het beste tot haar recht komt. Ze was tegen de VS wederom de uitblinker van Oranje.

Vloeiende aanname

De revival van Martens bij Oranje is voor een groot deel te danken aan Jonker. Dat zal de speler, die in 2017 tot de beste van de wereld werd verkozen maar in de jaren daarna nooit meer bij de allerbesten behoorde, zelf ook beamen. Martens kreeg de afgelopen jaren met verschillende blessures te maken, en raakte onder de vorige bondscoach Mark Parsons een groot deel van haar plezier kwijt. Martens was dan ook in meerdere opzichten aangeslagen toen ze vorig jaar het EK in Engeland voortijdig verliet. „Ik speelde daar bijna als linksback”, liet ze zich in de voorbereiding op dit WK ontvallen.

De lach is bij Martens weer terug op haar gezicht. Ze stond na ruim een kwartier spelen met een vloeiende aanname op het middenveld en een actie naar voren aan de basis van het openingsdoelpunt van Roord. „Zoals ik nu in dit systeem mag spelen, kom ik veel meer in mijn kracht. En kan ik veel bijdragen”, zegt Martens na afloop van het gelijkspel in de mixed zone. „Als we lef hebben en aanvallend durven te voetballen, dan kunnen we heel veel. Het was jammer dat we na rust ons geduld verloren en ver terugvielen. Maar we hebben wel op karakter stand gehouden.”

Jonker kijkt met gepaste trots terug op de eerste twee duels op dit WK, wedstrijden waarin Oranje tijdens delen liet zien waar het toe in staat is. Het 3-5-2-syteem past volgens hem perfect bij deze selectie. „De ambitie van de groep is aanvallen. Als we vooruit kunnen spelen zijn we goed. Maar dat is heel anders als worden we teruggedrukt. Dus je bedenkt een speelwijze waarop je op je best bent”, stelt Jonker. „Bij vlagen is het spel fantastisch geweest. Maar ook delen niet. De spelers stonden na het 1-1 gelijkspel dan ook niet te juichen in de kleedkamer. Ze hadden graag meer gewild. Díe mentaliteit hebben we nodig om verder te komen in dit toernooi.”