Hollywood-acteurs maken zich zorgen over AI en streaming en eisen betere betaling

Er is onrust in Hollywood. Op 30 juni verliep de driejarige arbeidsovereenkomst tussen Amerikaanse acteurs, georganiseerd in de vakbond SAG-AFTRA, en de filmstudio’s, verenigd in werkgeversorgaan AMPTP. Twee weken later sloten de acteurs zich aan bij de schrijvers, die al sinds begin mei staken. Dat de acteursbond zich vooraf verzekerde van de stakingsbereidheid van bijna 98 procent van haar leden betekende dat er met het mes op tafel werd onderhandeld. Acteurs, schrijvers, werkgevers: iedereen plant de hakken in het zand. Dit kan even gaan duren: er staat veel op het spel.

1 Waarom staken Hollywoods acteurs en schrijvers?

Het draait om lonen en inflatiecorrectie, maar vooral om de fundamentele kwestie van ‘residuals’. Ooit stonden schrijvers en acteurs in Hollywood gewoon op de loonlijst van studio’s, dat veranderde toen ‘agenten’ in de jaren veertig winstpercentages gingen eisen: hoe groter het succes van een film, hoe meer inkomen. Dat groeide uit tot een complex systeem: ‘residuals’ – royalties – voor heruitzending van films en series bezorgen acteurs en schrijvers nu een stabiel inkomen. De hoogte daarvan hangt af van een rekenmodel dat elke drie jaar wordt aangepast.

Een terugkerend probleem is dat het verdienmodel van films en series continu verandert en studio’s zich niet geroepen voelen de winst uit nieuwe distributiekanalen ruimhartig te delen. Waterdichte afspraken over tv, kabel-tv en dvd helpen je niet als de content via streaming wordt gedistribueerd.

Om streaming draait het nu. Volgens de vakbonden bepaalt de grootte van een streamingplatform de hoogte van residuals: op Netflix verdien je dus meer dan op Hulu. Hoe vaak iets bekeken wordt telt niet: die cijfers houden streamers geheim. Volgens AMPTP, de vertegenwoordiger van de filmstudio’s, zou men blij moet zijn met de ‘extra’ inkomsten uit streaming, maar die gaan uiteraard ten koste van de vroegere inkomsten uit televisie, kabel-tv en dvd’s.

Dus moeten de van oudsher activistische schrijvers en de acteurs weer op de barricades. Net als in 1960, toen de bioscoopsector inzakte en films steeds meer via tv werden (her)bekeken. Destijds kreeg stakingsleider Ronald Reagan geregeld dat studio’s acteurs in de toekomst ‘residuals’ uitkeerden. In de jaren tachtig zorgde de opkomst van video en later kabel-tv voor vergelijkbare arbeidsonrust.

2 Wie is stakingsleider Fran Drescher?

Als voorzitter van de vakbond SAG-AFTRA, die 160.000 acteurs vertegenwoordigt, is actrice Fran Drescher het gezicht van de staking. Drescher (65) is bekend van sitcom The Nanny(1993-1999), waar ze een ordinaire Amerikaanse visagiste speelt die uit geldnood kinderoppas wordt bij een rijke Britse weduwnaar.

De speech waarmee Drescher donderdag de staking aankondigde, maakte veel indruk: twijfel, ernst en droefenis liet ze fraai naar woede escaleren in het nasale timbre dat we zo waardeerden in The Nanny. „Het is walgelijk! Ze moeten zich schamen!” Acteurs hebben qua presentatie en bekendheid een streepje voor op studiobazen en hun pr-machines.

Toch is er ook kritiek. Dreschers retoriek over het bestormen van Versailles werd ondergraven door een glamourfoto met Kim Kardashian tijdens een Dolce & Gabbana-show in Puglia, Italië in de week voordat de onderhandelingen spaak liepen. Dat was niet feesten maar werken, werpt Drescher tegen: zij was daar als ‘brand ambassador’ voor Laura Geller Beauty, specialist in mode voor oudere vrouwen. Elke ochtend drie uur in make-up, op hoge hakken over Europese kasseien en ’s nachts bellen met de onderhandelaars: het viel niet mee. Of het Dreschers herverkiezing als voorzitter dit jaar schaadt? Haar rivaal, actrice Maya Dunbar, noemde het uitstapje symptomatisch voor de kloof tussen Drescher en gewone vakbondsleden, maar op zo’n vitaal moment wissel je niet van voorzitter.

https://www.youtube.com/watch?v=J4SAPOX7R5M

3 Wat is het probleem met AI?

Acteurs zien in virtuele acteurs een bedreiging voor de nabije toekomst, stemacteurs zien hun inkomens al slinken door AI-gegenereerde stemmen. Vandaar dat zowel schrijvers als acteurs strenge beperkingen eisen voor het gebruik van kunstmatige intelligentie. De studio’s beweren op dat gebied een ‘spectaculaire deal’ te bieden, maar vakbondsonderhandelaar Duncan Crabtree-Ireland stelde donderdag dat ze figuranten slechts één werkdag willen betalen voor het scannen van een digitale gelijkenis die ze tot de eeuwigheid gratis mogen gebruiken.

De werkgevers ontkennen: zo’n digitale kloon mag alleen in dat ene filmproject worden gebruikt. De jurisdictie lijkt ook helder: bij het maken van een digitale scan behoudt de acteur zijn beeldrecht: hergebruik kan alleen met expliciete toestemming. Maar er schuilt een addertje onder het gras: de studio’s zien graag dat acteurs die toestemming voor (ongelimiteerd) hergebruik van hun digitale gelijkenis altijd kunnen geven. Al wanneer ze nog barista zijn en tekenen voor de eerste grote rol van hun leven, bijvoorbeeld.

4 Hoe lang gaat het duren?

Eenentwintig weken voor schrijvers, vijf weken voor acteurs: zo lang duurde hun gezamenlijke staking in 1960. Deze zou wel eens langer kunnen duren. Acteur Brian Cox, nu bekend als rechtse mediamagnaat Logan Roy in serie Succession, voorziet een staking tot eind dit jaar: „Wij zullen tot het gaatje moeten gaan.”

Werkgeversbond AMPTP zet de hakken in het zand. Sinds 2022 kelderden de aandelenkoersen van oude studio’s als Disney en Warner Bros. Terwijl Big Tech – Amazon, Apple – zich met zeer diepe zakken op het entertainment stort, en Netflix nummer één blijft qua streaming, kelderen voor die klassieke studio’s de inkomsten uit televisie-vertoningen. De bioscoopsector herstelt zich maar tergend langzaam van de pandemie en ondertussen draaien hun streamingplatforms in opbouw nog steeds op verlies, terwijl het aantal abonnees stagneert.

Warner Bros en Disney brengen hun begroting op orde met massa-ontslagen en het schrappen van talloze producties. In die bloeddorstige stemming noemt Disney-baas Bob Iger de eisen van de stakers „niet realistisch”: het is juist tijd de broekriem aan te halen.

Zulke uitingen ontketenen woede, want Iger en de zijnen blijven elkaar uiteraard wel verwennen met tientallen miljoenen dollars in salaris, bonus en gouden handdrukken. Ook een anonieme functionaris die nieuwssite Deadline toevertrouwde dat het strijdplan van de studio’s is de zaak te rekken tot schrijvers en acteurs uit hun huizen worden gezet wekt razernij. Acteur Ron Perlman (Hellboy) brieste in een filmpje dat hij weet wie Deadline’s bron is en waar hij woont – en dat je een huis op vele manieren kan verliezen.

Los van grote emoties: studio’s staan onder druk van aandeelhouders: hoeveel verlies pikken zij? Vakbonden staan net zo onder druk van hun achterban en andere bonden: ook andere banen staan op het spel als de staking voortduurt.

5 Wat merken wij ervan?

De schrijversstaking leidde begin mei al tot het schrappen van Amerikaanse ‘late night-shows’ met ‘writers rooms’ die op de actualiteit moeten reageren. Ook veel soapseries gingen met reces, evenals half geschreven seizoenen van hitseries als The Last of Us en Stranger Things.

De acteursstaking brengt alle filmopnames volledige tot stilstand. Stakers mogen niet acteren of stemmen inspreken en dienen zich van filmpromotie te onthouden: geen rode lopers, geen interviews. Om die reden marcheerde donderdag de cast bij de wereldpremière van Oppenheimer demonstratief uit het Odeon Luxe-theater in Londen. „Ze gaan hun protestborden beschilderen”, grapte regisseur Christopher Nolan.

De staking maakt fan-evenement Comic Con en het Emmy-gala (tv-prijzen) tot kale bedoelingen, net als de rode lopers van de herfstfestivals van Venetië en Toronto. Veel filmpremières worden vermoedelijk uitgesteld: een Oscarkandidaat wil je lanceren met Hollywoodglamour.

Onder de nu gestaakte opnames bevinden zich talloze dure, genummerde blockbusters als Mission Impossible 8, Avatar 3, Venom 3, Deadpool 3, Paddington 3, Gladiator 2 en Beetlejuice 2. Qua tv-series werd Amazons tweede seizoen van Lord of the Rings nipt voltooid voor de staking en opereert HBO’s House of the Dragon als een Britse productie.

Kijkers merken pas echt de gevolgen van de staking in 2024. Na de opname van films of series volgen normaliter vele maanden postproductie – montage, geluid, special effects – en marketing.