Column | De schaal bepaalt wat je wel en niet kunt zien

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Marjoleine de Vos

Je kijkt om je heen en je doet je best, echt, om te begrijpen waar je nu bent. ‘Boven de paleiszaal’ maak je op uit de matig informatieve bordjes. Overal lage stenen, hier en daar een gladde vloer, brokkelige muurtjes – het hoge Mykene met de brede straten waarover Homerus vertelt, is een moeilijk te overziene puzzel geworden. Hoort dit muurtje nu bij het paleiscomplex of bij het gebouw met de zuilen?

Hoe heerlijk is het dan om in het museum een maquette aan te treffen. Overzicht! De ruïnes laten zich zo verkleind veel beter plaatsen en dan kan de verbeelding ook veel gemakkelijker aan de slag. Ik sta er gretig naar te kijken en denk aan een citaat van Piet Meeuse, opgenomen in het boek dat ik thuis aan het lezen ben en bij terugkeer meteen weer oppakte: Op onware grootte van Nicolaas Matsier. Meeuse schrijft: „De schaal bepaalt wat je wel en niet kunt zien. En wat je ziet, verbergt wat je niet ziet.”

Vooral dat laatste is intrigerend, maar sowieso is de gedachte dat zien vooral een kwestie van schaal is, een behulpzame. Zeker in het geval van verdwenen steden – in Korinthe is veel meer te zien dan in Mykene, maar ook veel niet, omdat je zo moeilijk overzicht krijgt als de tempels zó groot zijn als de Apollo-tempel daar. Dat ligt trouwens niet alleen aan de schaal, de Romeinen bouwden rücksichtslos voort op het Griekse badhuis en de Byzantijnse kerk is weer gemaakt van stenen uit eerdere bouwsels.

Foto ANP

Maar over dat boek – wat een heerlijk boek is het. Je moet er vooral niet in gaan bladeren want dan raak je te opgewonden, ik wel althans, omdat je dan eigenlijk elk stuk wel dolgraag meteen wilt gaan lezen, dat over de Surinaamse kijkkasten van een zekere Gerrit Schouten die kunstig in hout gesneden een ‘Feest op de plantage’ uitbeeldde, of dat over het onthutsende werk van de Syrische beeldhouwer Khaled Dawwa die een maquette maakte van een kapotgeschoten straat in Damascus – ‘Voici mon coeur’ heet het. Je eigen hart breekt ook als je het ziet. „Misschien komt het door het wonderlijke geduldwerk dat deze straatwand-op-schaal aangrijpender is dan welke foto ook”, schrijft Matsier. Het eigenaardige is dat ook een fóto van die straatwand-op-schaal aangrijpender is dan een ‘echte’.

Hartbrekend is de maquette van een kapotgeschoten straat in Damascus

De foto van de maquette met zogenaamd ‘maanlicht’ is bijna niet om aan te zien. ‘Dit is mijn hart’ – ja dat hart kan nooit meer heel worden.

Er zijn natuurlijk talloze redenen om met verbazing naar verkleiningen (en soms naar vergrotingen) te kijken, maar een van de belangrijkste is misschien de illusie van begrip. Want al is het waar wat Meeuse schrijft, dat de verkleining ook van alles ónzichtbaar maakt, tegelijkertijd geeft verkleining overzicht en dan snap je ineens wel hoe Mykene in elkaar zit. Natuurlijk, zó liep men naar het paleis en daar was dan de ingang, nu gauw weer naar buiten en nog eens die weg lopen en ehm, is dit nog de weg of ben ik nu toch weer door de puinhopen aan het dwalen?

Alles wordt snel symbolisch als je de dingen kleiner of groter maakt. Je zou soms waarachtig even geloven, kijkend naar het verkleinde zonnestelsel van Eise Eisinga, naar de scheepjes in de flessen, of de grijze brokstukken van de straat, dat je greep op het geheel kreeg, maar tegelijkertijd voel je dat overzicht vereenvoudiging is en onzichtbaarmaking. En dat de wereld dus onnoemelijk rijk is, en totaal onbevattelijk. Maar toch vinden we onze weg, als dwergen of als reuzen.

Kwestie van schaal.

Related Posts

Miljarden tekort om nieuwe noordelijke treinverbindingen aan te leggen

  • admin
  • September 23, 2024
  • 0

De aanleg van de Lelylijn en de Nedersaksenlijn blijft zeer onzeker. Het kabinet komt miljarden tekort om de twee spoorverbindingen te kunnen aanleggen. Dat schrijft staatssecretaris Chris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat, PVV) maandag aan de Tweede Kamer. Zicht op extra geld is er nog niet.

In de onderzoeken naar stand van zaken en planning van beide trajecten die maandag zijn gepubliceerd, staat dat de meest kansrijke variant van de Lelylijn – tussen Amsterdam, Lelystad, Emmeloord, Heerenveen en Groningen – 13,8 miljard euro gaat kosten. Een variant langs de Afsluitdijk is nog duurder: circa 17,2 miljard euro.

Voor de Lelylijn heeft het vorige kabinet ‘slechts’ 3 miljard euro gereserveerd. Destijds was al de verwachting dat dit niet genoeg zou zijn. Jansen schrijft dat hij erop rekent dat de Europese Unie en de regio Noord-Nederland zullen meebetalen aan het project.

De Lelylijn is weliswaar opgenomen in het netwerk van belangrijkste verbindingen in Europa (TEN-T), een voorwaarde voor Europese co-financiering, maar er is vermoedelijk pas weer budget in de nieuwe EU-begroting vanaf 2028. „Het huidige budget is inmiddels bijna uitgeput”, schrijft Jansen over deze ‘Connecting Europe Facility’.

Onzeker (en kostbaar) is onder meer hoe de Lelylijn moet worden ingepast in de binnensteden van Heerenveen en Groningen. Bovendien verwacht Jansen dat bij de aanleg veel aanvullende maatregelen nodig zijn, omdat op sommige plaatsen de veenbodem instabiel is.

Van Groningen naar Enschede

De Nedersaksenlijn, die Groningen via Emmen en Coevorden moet verbinden met Enschede, zou tussen 1,7 miljard euro (voor de eenvoudige variant) en 3 miljard euro (voor een ambitieuzere opzet) gaan kosten. De simpele variant telt onder meer slechts enkelspoor tussen Veendam en Emmen (zonder bovenleiding, waardoor voorlopig met vervuilende dieseltreinen moet worden gereden).

In de brief zet de staatssecretaris uitgebreid uiteen welke maatschappelijke waarde beide spoorverbindingen kunnen hebben. Zo stelt Jansen over de Nedersaksenlijn: „Het verbeteren van de bereikbaarheid [van de regio] kan leiden tot het doorbreken van een neerwaartse spiraal van verdwijnende voorzieningen en voorkomen dat jongeren wegtrekken.”

De aanlegkosten kunnen nog sterk wijzigen. In de brief staat dat de genoemde ramingen voor 70 procent betrouwbaar zijn. De volgende stap voor de Lelylijn en de Nedersaksenlijn is het starten van een zogeheten verkenning. Dat is gedetailleerd onderzoek naar de kosten en de opbrengsten van beide lijnen (voor wonen, werken en bereikbaarheid).

Pas als minstens 75 procent van de verwachte kosten zijn gedekt, mag zo’n verkenning van start gaan. Jansen: „Het mag duidelijk zijn dat gegeven de financiële situatie van het Mobiliteitsfonds dit voor deze twee grote trajecten een uitdaging vormt.” Dat fonds, waaruit Jansen aanleg en vernieuwing van de infrastructuur in Nederland moet bekostigen, is de komende jaren met name nodig voor onderhoud van bestaande auto-, spoor- en waterwegen.


Zelensky in VS voor bezoek aan VN en presentatie ‘overwinningsplan’, bezocht al wapenfabriek

  • admin
  • September 23, 2024
  • 0

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft zondag een Amerikaanse munitiefabriek in Pennsylvania bezocht, meldt hij op X. Hij ging langs bij de fabriek als onderdeel van een meerdaags bezoek aan de VS, onder meer om de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bij te wonen.

Zelensky was in de fabriek omdat Oekraïne momenteel een groot tekort heeft aan munitie. De VS leveren onder meer 155-milimeter artilleriegranaten aan Oekraïne, die in de fabriek in Pennsylvania worden gemaakt.

Zelensky liet weten „dankbaar” te zijn voor de inzet van de fabrieksarbeiders. Wel liet hij zich kritisch uit over de weigering van de VS en het Verenigd Koninkrijk om Oekraïne toestemming te geven tot het inzetten van langeafstandswapens.

De komende dagen presenteert Zelensky – naast dat hij de VN bezoekt – een ‘overwinningsplan’ aan de Amerikaanse president Joe Bidden en vicepresident Kamala Haris. Zelensky wil ook met presidentskandidaat Donald Trump praten over het plan.

Liveblog
Oorlog in Oekraïne


Oekraïne verbiedt gebruik Telegram voor overheidsfunctionarissen en militair personeel


Het kabinet bezuinigt niet op universitaire banen maar op onderzoeksbeurzen. De schade blijft even groot, zeggen universiteiten

  • admin
  • September 23, 2024
  • 0

Drie ton voor onderzoek, te besteden in zes jaar tijd – naar eigen inzicht. Dat bedrag kreeg Matthijs Korevaar (31) vorig jaar door de Erasmus Universiteit toegewezen als startersbeurs. De universitair docent economie wist meteen waar hij het geld aan wilde uitgeven: onderzoek naar de woningmarkt. „Je kunt het geld bijvoorbeeld gebruiken om een promovendus aan te nemen, met wie je samenwerkt”, vertelt hij. „Daarnaast wil ik het besteden aan het aankopen van extra databestanden.”

De startersbeurzen voor jonge wetenschappers werden in 2022 ingesteld door het vorige kabinet. Daarnaast kwamen er stimuleringsbeurzen voor meer ervaren wetenschappers. Ze maakten deel uit van een bestuursakkoord dat toenmalig minister Robbert Dijkgraaf (D66, Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) sloot met universiteiten en hogescholen. Hij maakte ook geld vrij voor 1.200 extra banen. Door de hoge studentenaantallen lag in het hoger onderwijs steeds meer nadruk op lesgeven en was de werkdruk hoog. Nu kwam er meer ruimte voor onderzoek.

Maar het akkoord heeft niet lang standgehouden. De nieuwe minister, Eppo Bruins (NSC) schrapt beide beurzen vanaf volgend jaar. In de OCW-begroting 2025 staat dat ze „in de praktijk uitvoeringstechnisch complex” waren en dat er „geen eenduidige evidentie [is] dat ze een effectief middel zijn om de werkdruk voldoende te verlagen”. Een voorbarige conclusie, vindt Korevaar, die in Rotterdam met anderen aan het onderzoeken was hoe het geld het beste kon worden ingezet. „De beurzen bestaan pas twee jaar. Voor conclusies is het nog te vroeg.”

Lood om oud ijzer

De minister bespaart vanaf 2025 175 miljoen euro per jaar door de onderzoeksbeurzen af te schaffen. Daarvan konden tussen de 1.300 en 1.700 beurzen worden betaald, afhankelijk van de toegekende bedragen. Hij wil het geld nu inzetten om de 1.200 banen te behouden. Die zouden per 2026 sneuvelen, was eerst het plan.

Naast die bezuiniging wil het kabinet besparen door het aantal internationale studenten terug te dringen, studenten die langer doen over hun studie meer collegegeld te laten betalen (de ‘langstudeerboete’) en te korten op het Fonds Wetenschap en Onderzoek. Opgeteld heeft het kabinet op hoger onderwijs en onderzoek bezuinigingen ingeboekt die oplopen tot ruim 1 miljard euro per jaar. Van dat bedrag kan niet afgeweken worden, zei Bruins, ook al noemde hij de bezuinigingen „lelijk”.

De dreiging dat er 1.200 banen zouden verdwijnen leidde tot protest in de wetenschappelijke wereld. Toch is daar nu geen blijdschap te bespeuren over de redding. „Het inwisselen van de ene bezuiniging voor de andere doet nauwelijks iets af aan de totale schade. Dat is lood om oud ijzer”, zegt Caspar van den Berg, voormalig VVD-senator en sinds 1 juni voorzitter van Universiteiten van Nederland (UNL). Hij wijst naar het rapport van de Italiaanse oud-premier Mario Draghi, die de Europese landen eerder deze maand opriep radicaal te investeren in kennis en innovatie, om de race niet te verliezen van China en de Verenigde Staten. „Het kabinet doet precies het tegenovergestelde”, zegt Van den Berg.

Volgens Marcel Levi, voorzitter van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Kenniscoalitie, een samenwerkingsverband voor innovatie, betekenen de bezuinigingen dat er aan universiteiten bijna geen mogelijkheid meer is om onderzoek gefinancierd te krijgen. „Wij verstrekken als NWO ook beurzen, maar wij kunnen maar 10 procent van de aanvragen honoreren. Dat is internationaal gezien een zeer laag percentage. Zelfs excellente aanvragen moeten we afwijzen.”

Onbetrouwbare overheid

De minister heeft ervoor gekozen de starters- en stimuleringsbeurzen te schrappen „na overleg met verschillende partijen uit de wetenschap”. UNL-voorzitter Van den Berg zegt dat het idee zeker niet van hem afkomstig is: „Deze bezuiniging komt zelfs nog harder aan omdat de beurzen niet in 2026 maar al vanaf 2025 worden geschrapt. Het kabinet haalt onderzoeksgeld weg dat al is toegekend aan jonge onderzoekers en brengt daarmee universiteiten direct in de problemen.”

Drie universiteiten worden extra hard geraakt: de Erasmus Universiteit in Rotterdam, Maastricht University en Tilburg University. Zij krijgen relatief meer starters- en stimuleringsbeurzen omdat zij door historische afspraken een lagere bijdrage van het Rijk (in jargon ‘vaste voet’) ontvangen.

Lees ook

1 miljard euro minder? Universiteiten houden rekening met het zwartste scenario

Studenten en docenten van universiteiten en hogescholen protesteerden op zaterdag 22 juni in Utrecht tegen de bezuinigingen op hoger onderwijs en onderzoek.

Voor de Erasmus Universiteit valt volgend jaar 39 miljoen euro aan beurzen weg. „De overheid toont zich een onbetrouwbare partner”, zegt Annelien Bredenoord, voorzitter van het college van bestuur. „We hebben drie jaar geleden afspraken gemaakt in het bestuursakkoord en de nieuwe minister zegt die nu eenzijdig op. We zullen samen met de andere universiteiten kijken of we het toegezegde geld alsnog juridisch kunnen afdwingen.” De beurzen per 2025 stopzetten is onmogelijk, zegt zij. „Dat is over drie maanden. We hebben een deel al toegekend en mensen hebben voorbereidingen getroffen om met hun onderzoek te beginnen.”

Wim van de Donk, rector magnificus en voorzitter van het college van bestuur van Tilburg University, die 13,5 miljoen euro aan startersbeurzen verliest, vertrouwt erop dat de universiteiten samen met het ministerie tot een oplossing zullen komen. „De afspraak was dat er op termijn een nieuw financieringsmodel zou komen, waarbij de ongelijkheid zou worden rechtgetrokken. Tot die tijd werd dat gedaan via de beurzen die nu helaas sneuvelen. Tilburg kreeg jaarlijks 7,6 miljoen extra, dat was een gemeenschappelijke afspraak. We zullen elkaar nu ook vasthouden.”

Maar dat is slechts een oplossing voor de korte termijn, zegt hij. „Als je goede mensen voor de universiteiten wilt houden in Nederland, moet je geen onbetrouwbare werkgever zijn en geen jojobeleid voeren. Jong talent kan overal ter wereld terecht. Daar maak ik me echt zorgen over.”