N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Israël Komende week hoopt de regering een wetsontwerp aanvaard te krijgen dat rechters aan banden legt. Tegenstanders halen alles uit de kast om deze hervorming te blokkeren. ‘We zijn uren verwijderd van een dictatuur.’
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102704980-e6901b.jpg)
Vele tienduizenden Israëliërs zijn zaterdag opnieuw de straat opgegaan in Tel Aviv en elders om hun stem te verheffen tegen een nieuwe poging van de regering van premier Netanyahu om de bevoegdheden van de rechterlijke macht aanzienlijk in te perken. Deze maandag al volgt naar verwachting in de Knesset, het Israëlische parlement, de eerste van drie stemrondes over een wetsontwerp dat de macht van de rechters poogt te beteugelen ten gunste van de regerende meerderheid.
De kwestie verdeelt Israël al maanden tot op het bot. Critici stellen dat Israël „nog slechts uren verwijderd is van een dictatuur”. Anderen juichen de hervorming daarentegen toe.
„Nu is de tijd om de regering-Netanyahu te stoppen”, verklaarde de historicus en bestsellerauteur Yuval Noah Harari. Als de regering voet bij stuk houdt, zei hij, „zullen we tegenstand bieden met alle niet-gewelddadige middelen die ons ter beschikking staan”. Een arts die ook veel collega’s vertegenwoordigt, maakte duidelijk dat er in dat geval bijvoorbeeld stakingen in de medische sector zullen volgen. „Het gezondheidssysteem zal gaan opereren als in een noodsituatie – want dit is een noodtoestand”, aldus Hagai Levin.
Tot dusverre konden rechters op grond van het tamelijk abstracte criterium van ‘redelijkheid’ beslissen om regeringsbesluiten ongeldig te verklaren. Die bevoegdheid, waarmee rechters de regering incidenteel de voet dwars zette, zou hun krachtens de nu voorliggende voorstellen worden ontnomen. De regering stelt dat de vonnissen van de hoogste rechters vaak niet representatief zijn voor de opvattingen van de bevolking. Daarom is het volgens haar democratischer om de gekozen politici een zwaardere stem te geven.
Massale stakingen
Het is de tweede keer dat de regering wetgeving van deze strekking door de Knesset, waar ze over een meerderheid beschikt, probeert te krijgen. In maart trok Netanyahu dergelijke voorstellen tot nader order in, nadat er massale stakingen waren uitgebroken en honderdduizenden mensen de straat op waren gegaan. De toch al massale protesten raakten destijds in een stroomversnelling nadat Netanyahu zijn minister van defensie Yoav Gallant had ontslagen.
De minister had gezegd dat de wetsvoorstellen beter konden worden ingetrokken omdat die een bedreiging voor de veiligheid van het land vormden. Veel reservisten, met name piloten die vaak voor gevechtsmissies worden opgeroepen, dreigden niet meer te komen opdagen als de voorstellen zouden worden aangenomen. Na de protesten en stakingen zag Netanyahu zich genoopt Gallant in zijn kabinet te handhaven.
De grote vraag is nu of de reservisten opnieuw zullen dreigen om niet langer op te komen dagen. Oud-premier en tevens voormalig legerleider Ehud Barak zinspeelde daar afgelopen week nadrukkelijk op. Voor de Israëlische televisie verklaarde hij: ,,Ik verwacht dat de piloten, de afdeling Militaire inlichtingen en Speciale Operaties Afdeling, allemaal hun waarschuwing zullen herhalen: Netanyahu, pas op, zodra je de eerst lezing van het wetsontwerp in een echte wet probeert om te zetten, zullen we een dictatuur niet dienen. Punt uit.”
De betogers beseffen dat minister Gallant opnieuw een centrale rol kan spelen. Mede daarom probeerden reservisten en veteranen die tegen de hervormingen zijn diens woning in het noorden van Israël te bereiken. Zij hopen dat Gallant opnieuw bereid is zich tegen de hervormingen te keren.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98193239-ee7a68.jpg)
Ontslag politiecommissaris
De demonstraties zijn sinds maart op een laag pitje voortgezet. Deze zaterdag was de 27e keer dat de betogers de straat op gingen. Ditmaal was de opkomst echter niet alleen groter doordat de regering opnieuw probeert de juridische hervormingen, zij het in licht geamendeerde vorm, er door te drukken. Het waren ook de eerste demonstraties sinds het ontslag van de politiecommissaris van Tel Aviv, Ami Esched, afgelopen week. Minister van Nationale Veiligheid, Itamar Ben-Gvir, die verantwoordelijk is voor de politie, wilde hem naar een lagere positie degraderen omdat hij boos was dat Esched de politie de laatste maanden niet harder had laten optreden tegen de demonstranten.
Esched nam liever ontslag dan een nieuwe baan te aanvaarden en oefende daarna felle kritiek op Ben-Gvir uit. In Tel Aviv leidde zijn ontslag donderdag al tot een felle demonstratie die bedoeld was om solidariteit met Esched te tonen. Hoewel de politie zaterdag in Tel Aviv, waar zo’n 140.000 demonstranten op de been waren, waterkanonnen inzette, kwam het voor zover bekend niet tot ernstige incidenten.
