Radon is een sluipmoordenaar uit granietbodems

Posted on June 30, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Ieder scheikundig element heeft zijn eigen plek in het Periodiek Systeem. Ieder element heeft ook een bijzonder verhaal.

Sander Voormolen

30 juni 2023 om 11:43

Leestijd 2 minuten

Wetenschappers schatten dat er jaarlijks ongeveer 400 mensen in Nederland longkanker krijgen als gevolg van de blootstelling aan radioactief radon in huis. Radon is een kleurloos en reukloos edelgas, dat uit de bodem en uit bouwmaterialen kan vrijkomen. Het ontstaat als vervalproduct van uranium, dat overal in de bodem zit. Daarmee is radon de belangrijkste bron van natuurlijke achtergrondstraling waaraan mensen worden blootgesteld, goed voor 42 procent.

Met radon wordt het isotoop radon-222 bedoeld. Thoron is een ander isotoop van dit element, Rn-220. Dat ze verschillende namen hebben heeft een historische reden. Radon ontstaat zoals gezegd tijdens het radioactieve verval van uranium (U-238); thoron ontstaat als tussenproduct in de radioactieve vervalreeks van thorium (Th-232). Van radon zijn 39 isotopen bekend, waarvan geen enkele stabiel is. Het vervalt verder tot elementen als polonium en lood. Thorium doet dat het snelst met een halfwaardetijd van minder dan een minuut, radon heeft een halfwaardetijd van 3,82 dagen.

Zand en klei

In Nederland zijn de blootstellingsniveaus aan radon relatief laag. In landen met rotsachtige granietbodems, zoals Estland en Finland, is de natuurlijke blootstelling vele malen hoger. Ook in Nederland zijn er verschillen per regio. Zandgronden hebben de laagste waarden, want in zand zit weinig uranium. In huizen die op rivierklei of zeeklei zijn gebouwd worden iets hogere concentraties gemeten; uit het slib van gesteente dat door de grote rivieren wordt meegevoerd komt nog altijd een beetje radon vrij.

Radon wordt ook wel een sluipmoordenaar genoemd, omdat het gas longkanker kan veroorzaken. „Voor Estland en Finland kan ik mij voorstellen dat het die naam heeft”, zegt Roobol, „in Nederland zijn de doses echter veel lager.”

Goed ventileren

Wereldwijd geldt radon als tweede belangrijkste oorzaak van longkanker, na roken. Maar het is complex, want mensen die roken lopen een 25 keer hoger risico op longkanker door radon, vertelt Roobol. Door de schadelijke stoffen in tabaksrook zijn de longen extra gevoelig geworden voor het ontstaan van longkanker.

„Stoppen met roken is op meer manieren goed voor je gezondheid, maar het is ook de snelste manier om het risico van radon te verminderen”, zegt Roobol. „Daarnaast is het belangrijk om je huis goed te ventileren. Doe eens een raam open, dat brengt de concentratie radon meteen flink omlaag.”

De ontdekking van radon kent een rommelige geschiedenis. Wie de eer van de ontdekker zou moeten krijgen is in 2003 grondig ontrafeld door het echtpaar James en Virginia Marshall. In 1900 ontdekte de Nieuw-Zeelands-Britse wetenschapper Ernest Rutherford dat er uit thorium radioactiviteit vrijkwam, een fenomeen dat hij ‘emanatie’ noemde. Een jaar later bevestigde de Duitse fysicus Friedrich Ernst Dorn de bevindingen van Rutherford, met de ontdekking dat er een radioactief product ontsnapte uit radium (op zichzelf een vervalproduct van uranium). Pas later beseften de onderzoekers dat het bij emanatie ging om het vrijkomen van een gasvormig vervalproduct, een nieuw chemisch element radon met atoomnummer 86. In 1923 stelde de International Committee on Chemical Elements de namen radon en thoron vast.

Donny M. veroordeeld tot celstraf van 25 jaar en tbs voor moord op Gino

admin
November 27, 2024
0

Donny M. is woensdag veroordeeld tot een celstraf van 25 jaar celstraf en tbs. Volgens de rechtbank in Maastricht is M. schuldig aan het seksueel misbruiken en vermoorden van de 9-jarige Gino van de Straeten. Daarbij is volgens de rechter bewezen dat M. een andere jongen van 17 heeft misbruikt en 12.900 afbeeldingen met kinderporno heeft verspreid. De rechtbank legde M. eveneens vrijheidsbeperkende maatregelen op, waarmee er levenslang toezicht op hem kan worden gehouden na het uitzitten van zijn straf.

De uitspraak valt iets lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie. Het OM eiste 28 jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging. De rechtbank oordeelde dat M. enigszins verminderd toerekeningsvatbaar was ten tijde van zijn daad, door vastgestelde mentale stoornissen. Toch besloot de rechter dat hij „een berekende en planmatige manier van handelen” liet zien.

Op de avond van 1 juni 2022 verdween de 9-jarige Gino toen hij op een voetbalveldje dichtbij het huis van zijn oudste zus aan het voetballen was. De 25-jarige Donny M. werd drie dagen na de verdwijning van het jongetje opgepakt en aangehouden. De 25-jarige M. uit Geleen was een bekende van justitie wegens zijn verleden met zedendelicten met minderjarigen. Uiteindelijk trof de politie Gino aan in een houthok, waar zijn lichaam in vuilniszakken verpakt lag.

Door de wisselende verklaringen die M. aflegde over wat er precies gebeurd was die avond, moest de recherche gedwongen uitvoerig onderzoek doen naar zijn beweringen. De rechtbank acht bewezen dat M. Gino naar zijn auto lokte, vervolgens meenam naar huis, seksueel misbruikte en daarna heeft vermoord in zijn badkamer.

Combinatiestraffen zorgen voor worsteling

De strafeis van het OM wakkerde de discussie aan rondom het gebruik van tbs-behandeling in combinatie met een langdurige celstraf. Die zogenoemde ,,combinatiestraffen” zijn de afgelopen tien jaar verdubbeld. Bekende zaken waar een soortgelijke straf werd opgelegd zijn die van Michael P., de moordenaar van Anne Faber, en die van Thijs H., de man die drie willekeurige wandelaars om het leven bracht.

De combinatie van een lange celstraf met een tbs-behandeling zorgt voor een garantie van een minimum aantal jaar dat een veroordeelde vast komt te zitten. Dit beantwoordt volgens experts een roep om vergelding, die steeds vaker leeft onder nabestaanden. Echter is de kritiek hierop dat een verdachte in een omgeving wordt gezet waarin diens ziekte en/of stoornis kan verergeren. Hierdoor komt de effectiviteit van de tbs-behandeling in het geding.

Column | Ik ben nog geen skelet, beste James Ensor, ik geniet van het leven

admin
November 27, 2024
0

‘De golf’ is een klein, weergaloos schilderij. De zee beweegt onder de verf bijvoorbeeld, en er is meer, maar wat dat ‘meer’ is, houd ik in mijn krop. Ik moet voorzichtig zijn, een woord te veel en het breekt.

Met ‘De golf’ van Gustave Courbet opent de exposite ‘Ensors stoutste dromen’ in het Antwerpse Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. Samen met Munch, Monet, Manet moet het de glorie van Vlaanderens beminde schilderszoon James Ensor bijlichten, maar het effect is averechts. Naast zijn ‘stoutste dromen’ vallen vooral Ensors bekende taferelen met montere skeletten (aan de thee, knookjes warmend bij de kachel, enzovoorts) in het niet. Te veel, te vaak, zo jammer.

Gelukkig zijn er de kijkdoosjes – bedoeld voor kinderen maar niets staat de volwassene in de weg om zich te vergapen aan roerend zorgvuldig opgetuigde Ensor-wereldjes. Ik zak op mijn knieën en zie een rommelig ateliertje met een skeletje achter de ezel. Wie ooit een schoenendoos voor ogen hief met een kijkdoos erin, weet hoe magisch daar het bekende wordt, ook al is het maar een plastic hondje en een autootje op een groen stukje crêpepapier. Onbevangen kijken bevrijdt. Voor Ensor blaast de kijkdoosmagie lucht en leven terug in zijn skelettenschilderijen. Ja, iedereen is een skelet in wording. Maar er is meer. Bijvoorbeeld dat je je daar niet aan stoort als je klein bent, en wie de kijkdoos betreedt hoeft dat ook niet. Nog niet.

Cultureel Antwerpen viert Ensorjaar, het ModeMuseum kon niet achterblijven. Het dacht door op de maskers in zijn schilderijen en dat leidde tot ‘Maskerade, make-up & Ensor’, vol fantastische waanzin in dienst van gezicht en haren.

Centraal is Ensors schilderij ‘Oude dame met maskers’ uit 1889, waarmee hij volgens het bijschrift de spot drijft met „een overdadig gemaquilleerde dame”. Het is goed mogelijk dat Ensor, man van zijn tijd, dit werk inderdaad moralistisch en vrouwvijandig heeft bedoeld. Maar ik zie wat ik zie en voor mij schilderde hij iets heel anders. „Oud” heet de afgebeelde vrouw. Het is maar wat je oud noemt. Maar wat dan nog? Ensor portretteerde iemand die zich duidelijk niet voor haar uiterlijk geneert en dat deed hij met verve. Op haar zorgvuldig opgemaakte gezicht rust een tevreden glimlachje, wat haar bombardeert tot het triomfantelijke middelpunt van een kring grijnzende maskers. Die provoceert ze: zij is mooi, de maskers lekker niet. Voor ik het weet verzin ik erbij dat ze ook Ensor zelf ervan langs geeft: ik ben nog geen skelet, jongen, nog niet. Ik geniet van het leven. Kan ik je aanraden.

Direct na het schilderij stuurt de expositie me een donkere ruimte in. Een kijkdoos.

De magie slaat toe.

Ensors dame uit 1889 resoneert in de dia-installatie uit 2018 van straatfotograaf Bruce Gilden, met portretten van New Yorkse passantes. Nooit piep, meestal met fikse maquillage, steeds indrukwekkend. Ze zijn zelfbewust, ze doen wat ze willen. Bruce Gilden besefte dat. Hij wel.

Tv-recensie | Waar ligt een kind nou wakker van? Van het Sinterklaasjournaal of van de reactie van de premier?

admin
November 27, 2024
0

Het scheen een regelrechte horrorshow te zijn geweest. Nachtmerriemateriaal van het ergste soort. Daarom hield ik de afstandsbediening bij de hand, voor als het écht uit de klauwen zou lopen. Ik had het programma al een paar dagen niet gekeken – omdat er nou eenmaal andere dingen op de planning stonden, en ook omdat ik zo’n twintig jaar ouder ben dan de beoogde doelgroep. Maar gedurende die paar dagen waren me zo veel alarmerende berichten ter ore gekomen dat ik me onderhand afvroeg of we misschien op het eind van het programma afstevenden: of seizoen 24 het allerlaatste seizoen ooit zou zijn. Want de makers, zo ging het verhaal, hadden het ondenkbare gedaan.

Ze hadden de gezondheid van Sinterklaas in twijfel getrokken.

Alleen al het opschrijven van die zin voelt als een ernstige zonde, dus je snapt dat ik er niet happig op was de gemiste afleveringen terug te kijken. Zo wordt het wel heel verleidelijk om je te voegen bij de groeiende groep nieuwsmijders. Maar de aflevering van maandagavond had de gemoederen dermate hoog doen oplopen dat je er echt niet omheen kon. Metro schreef over kinderen die huilend naar bed gingen. De Telegraaf sprak van een „horrorscène”. Helaas – negeren leek geen optie meer. Daarom raapte ik dinsdagavond alle moed bij elkaar en keek ik het Sinterklaasjournaal (NTR) terug.

Inderdaad is de goede Sint dit jaar opvallend bedlegerig en toont iedereen in zijn omgeving zich bezorgd over zijn gezondheid. Van de Pieten moet hij veel uitrusten en op zijn staf leunen als hij zich toch genoodzaakt ziet een paar stappen te verzetten, maar daar is de goedheiligman natuurlijk te eigenwijs voor – met als gevolg dat hij op een goed moment met een ambulance wordt afgevoerd naar het ziekenhuis. In de uitzending van maandag werden twee Pieten gevolgd die Sinterklaas daar kwamen opzoeken. Ze hadden zicht op zijn behandelkamer door een kier in de gordijnen, en hoorden hem aan de dokter vragen wat ze nu precies ging doen. „Even doorbijten Sinterklaas”, antwoordde de dokter: „het moet er écht af.” Daarna bewoog ze zich naar zijn been en klonk het lawaai van een gipszaag. En het gegil van twee geschokte Pieten, die pas een dag later zouden ontdekken dat Sinterklaas al die tijd met een gipsverband om zijn been had gelopen. Niet zijn been, maar dat verband was eraf gezaagd.

Dat dat een spannend tafereel was kon ik me als voormalig bang kind wel voorstellen. ‘Horror’ leek me echter wat overtrokken. Bovendien klonk er al lang vóór deze scène geklaag: het echte probleem dat sommige ouders met dit seizoen hebben, lijkt eerder dat kinderen worden geconfronteerd met het idee dat een geliefd personage oud en ziek kan worden. Sinterklaas in een ziekenhuis? Gadver, veel te ongezellig.

Kindervragenuur

Maar kinderen kunnen best wat ongezelligheid aan. Je ziet het terug in een format als De mensenbieb (HUMAN), dat onlangs nog werd genomineerd voor een Emmy. In dat programma stellen kinderen vragen aan (bekende) volwassenen over een zelfgekozen onderwerp: van seksuele geaardheid tot rouw. Soms simpelweg uit nieuwsgierigheid, soms omdat ze zelf met zo’n thema worstelen en behoefte hebben aan tips, herkenning of troost. Ze willen er júíst over praten.

Ook tijdens het jaarlijkse Kindervragenuur in de Tweede Kamer droegen kinderen maandag zelf zware thema’s aan. Ze wilden weten hoe de regering hun toekomst veilig zou stellen: wat werd er gedaan tegen klimaatverandering? En tegen oorlogen? En konden ze later nog wel een eigen huis krijgen?

Merkwaardig genoeg legde premier Schoof in zijn warrige antwoord ook uitgebreid uit wat de kinderen zélf konden doen voor een fijne toekomst. Zo moesten ze vooral naar school gaan. En lekker gezond blijven. Van zo’n respons zou ik langer wakker liggen dan van het Sinterklaasjournaal.