De machtige Europese boerenlobby zegt voor álle boeren te spreken, maar in de achterban heerst vooral onvrede

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Europese boeren In Brussel domineert lobbyclub Copa-Cogeca de stem van de boeren. Onderzoek van NRC en Lighthouse Reports toont aan dat die club, waar ook LTO bij is aangesloten, ledenaantallen opblaast en boeren van zich vervreemdt.

Foto Jeffrey Groeneweg/ANP

Eens per maand komen de Europese landbouwministers bij elkaar in Brussel. Voorafgaand aan die meeting is er één club die steevast door de voorzitter wordt uitgenodigd om informeel met hen te overleggen: boerenlobbygroep Copa-Cogeca. Dat is geen recht of institutionele verplichting, het is traditie. Het is tekenend voor de invloed die deze agrarische lobbygroep heeft in Brussel.

Maar namens wie spreken zij eigenlijk? Niet namens het overgrote deel van de Europese boeren, zegt een bestuurder van een Spaanse vakbond die is aangesloten bij Copa-Cogeca. Vanwege de gevoeligheid van de kwestie wil hij niet met naam genoemd worden. „Copa verdedigt de rechten van de kleine en middelgrote boeren niet.”

Arunas Svitojus, voorzitter van LR ZUR, een Litouwse vakbond die is aangesloten bij Copa-Cogeca, is het daarmee eens. „De beslissingen gaan via de grote landen, grote boeren, grote vakbonden”, zegt hij.

Ook anderen voelen zich niet gehoord, zoals biologisch en regeneratief akkerbouwer Cornelis Mosselman (42) uit Ooltgensplaat. Hij is lid van de Nederlandse vakbond LTO die is aangesloten bij Copa-Cogeca, maar vindt dat „de belangrijke rol van pioniers nauwelijks wordt erkend of financieel ondersteund”.

Europa en landbouw

De geschiedenis van Copa-Cogeca is nauw verweven met een hoeksteen van de Europese Unie: het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Dat beleid, ontstaan na het einde van de Tweede Wereldoorlog, was erop gericht dat Europa nooit meer honger zou hoeven lijden. Europa moest meer voedsel voor zichzelf gaan produceren.

Voor Franse politici was de oplossing eenvoudig: boeren Europese subsidies geven om meer hectare te bewerken en op grotere schaal voedsel te produceren. Dat leidde tot een compromis tussen Frankrijk en Duitsland, waarbij de Duitse industrie toegang kreeg tot de Franse markt in ruil voor het Franse plan voor landbouwsubsidies. Dat compromis was het begin van de interne markt én van Copa en Cogeca; Copa, dat Europese boeren vertegenwoordigt, en Cogeca, dat Europese landbouwcoöperaties vertegenwoordigt. Ze fuseerden in 1962, het jaar waarin het eerste GLB van kracht werd. Met een derde van de totale EU-begroting is het GLB nog altijd de grootste uitgave van Europees belastinggeld.

Met een derde van de EU-begroting is landbouwbeleid de grootste uitgave van Europees belastinggeld

Inmiddels is Copa-Cogeca uitgegroeid tot een soort unie van unies. Ze vertegenwoordigen in Brussel een coalitie van vijftig organisaties die de belangen van boeren en tuinders moet verdedigen. In Nederland is LTO, ook weer een unie van boerenorganisaties, lid van Copa-Cogeca.

Het lobbysucces van Copa-Cogeca hangt af van zijn bevoorrechte toegang tot de belangrijkste EU-instellingen. Die toegang wordt gerechtvaardigd door de claim dat ze alle boeren vertegenwoordigen. Copa zegt op zijn website dat het „meer dan 22 miljoen Europese boeren en hun familieleden vertegenwoordigt”. Dat zijn feitelijk alle boeren in Europa.

Er is alleen één probleem met die bewering: Copa-Cogeca spreekt niet voor alle boeren. Bovendien zijn de beslissingen waar het voor pleit niet altijd in het belang van de meerderheid van die boeren, suggereren interviews met bijna 120 boeren, insiders, politici, academici en activisten.

Uit internationaal onderzoek onder leiding van journalistiek collectief Lighthouse Reports blijkt dat een aanzienlijk deel van de Europese boeren geen lid is van een aan Copa-Cogeca gelieerde organisatie zoals LTO. Maar ook binnen de organisatie broeit onvrede. Met name onder kleine boeren, die vertellen dat ze binnen Copa-Cogeca geen stem krijgen.

Foto Rob Engelaar/ANP/HH

De Green Deal

Wie namens de boeren mag en kan spreken is een belangrijke vraag nu Europa voor de uitdaging staat zijn voedselsysteem te verduurzamen. Landbouw speelt daarin een essentiële rol. In 2005 was de landbouw verantwoordelijk voor ongeveer 11 procent van de uitstoot van broeikasgassen in de Europese Unie. Vijftien jaar later, in 2020, toen andere sectoren al grote stappen hadden gemaakt, bleek de reductie door de landbouw sector bijna ongewijzigd. Datzelfde jaar kondigde de EU de Green Deal aan: een plan om de netto uitstoot van broeikasgassen in 2050 terug te brengen naar nul.

Copa-Cogeca benadert dit als een bedreiging. De boerenlobby heeft een campagne opgezet tegen elementen van de Green Deal die gericht zijn op de landbouw. En niet zonder succes. Het is er in geslaagd biodiversiteitsafspraken van het GLB uit te stellen, strengere regels voor het gebruik van pesticiden te vertragen en strijdt nu tegen de natuurherstelwet, een wet die moet voorkomen dat de biodiversiteit in Europa verder achteruitgaat.

Er is „een wederzijds begrip” tussen DG AGRI, de afdeling van de Europese Commissie die verantwoordelijk is voor het landbouwbeleid, en Copa-Cogeca, zegt een voormalige DG AGRI-functionaris die anoniem wil blijven om openhartig over zijn vorige werkgever te kunnen spreken. Copa-Cogeca was „altijd dominant” tijdens overleg dat de Europese Commissie met belangengroepen voerde, zegt de voormalige ambtenaar.

„Historisch gezien kregen producenten – dus Copa – meer zetels dan consumenten of andere vertegenwoordigers van de samenleving, zoals ngo’s”, zei hij. „Vaak waren die ontmoetingen pingpongspelletjes tussen de Commissie en Copa.”

„Dat is de essentie van wat we doen”, zegt Pekka Pesonen, secretaris-generaal van Copa-Cogeca, daarover. „Daarom hebben we hier in Brussel duizenden mensen aan het werk. De koning van de mesthoop is degene die als eerste de documentatie en de informatie krijgt.”

De vanzelfsprekendheid waarmee Copa-Cogeca zijn invloed claimt, neemt soms intimiderende vormen aan. Alin Mituta, Roemeens Europarlementariër voor Renew Europe, de partij waar ook D66 en VVD bij zijn aangesloten, is lid van de landbouwcommissie van het Europees Parlement. Hij ontdekte dat Copa-Cogeca toegang had tot een verslag van een intern overleg van de commissie. Dat schijnt vaker te gebeuren, maar toen ze dat verslag gebruikten om hem per e-mail te bewegen zijn onderhandelingspositie te wijzigen, schrok hij. In die mail dreigden ze met „onaangename” gevolgen als hij zijn standpunt niet zou wijzigen. Hij heeft een officiële klacht ingediend bij de voorzitter van de commissie.

„Het was een ongelukkige woordkeuze”, zegt Pekka Pesonen in een interview met Politico in het kader van dit onderzoek. De Copa-beleidsadviseur verontschuldigde zich bij Mituta de ochtend na het verzenden van de aanstootgevende e-mail, zegt hij.

Copa-Cogeca is ook niet tegen de Green Deal, voegt Pesonen toe. Hij weet dat de landbouw moet veranderen, maar het gaat hem te snel. „De Europese Commissie moet ook komen met grote investeringen, nieuwe technologieën, en markteconomie centraal stellen. Voedsel kan worden geproduceerd zonder pesticiden, maar dat kost meer, en zijn consumenten bereid ervoor te betalen?”

Olivier De Schutter, voormalig VN-rapporteur voor het recht op voedsel en momenteel co-voorzitter van het International Panel of Experts on Sustainable Food Systems (IPES-Food), volgt het Europese landbouwbeleid op de voet en stelt dat Copa-Cogeca uit het defensief moet. „Boeren hebben veel te winnen door deel uit te maken van de verandering en erop te anticiperen. Copa-Cogeca kan hierbij helpen. Maar dit betekent dat ze moeten afstappen van de huidige positie, die vaak defensief is en wordt geleid door angst voor verandering, naar een pro-actieve positie, om te helpen bepalen hoe boeren kunnen profiteren van de verschuiving naar duurzamere vormen van landbouw.”

Foto Jeffrey Groeneweg/ANP

Opgeblazen cijfers van LTO

De precieze aantallen van door Copa-Cogeca vertegenwoordigde boeren is een goed bewaard geheim. In de summiere jaarverslagen van Copa worden geen aantallen genoemd. Ook jaarverslagen van zijn leden doen dat vaak niet. Navraag bij Copa levert evenmin antwoord op. Pekka Pesonen doet de vraag af met „technisch gesproken zijn het er minder dan 22 miljoen”. Hoeveel het er wel zijn, kon hij niet zeggen.

Ook een rondgang langs de vijftig nationale leden van Copa-Cogeca levert weinig op. Slechts negen reageren op een verzoek die informatie te delen.

Wat al deze organisaties wel doen, is eens per zes jaar hun ledenaantallen rapporteren bij Eurofound, een onderzoeksbureau dat namens de EU in kaart brengt wat de representativiteit van een sector is. Het is bepalend voor wie door de Europese Commissie wordt uitgenodigd mee te praten over het landbouwbeleid.

In het laatste Eurofound-rapport uit 2016 claimen LTO en Copa-Cogeca dat zij vijftigduizend Nederlandse boeren vertegenwoordigen. Dat zou ongeveer 80 procent zijn van alle boeren op dat moment. Uit een onderzoek dat LTO twee jaar later liet uitvoeren door Wageningen University & Research blijkt een representativiteit van 53 procent.

Momenteel claimt LTO 35.000 leden te vertegenwoordigen, maar wat dat betekent is onduidelijk. Volgens LTO hanteren ze zelf verschillende definities. Op sommige bedrijven zijn meerdere familieleden lid, andere leden hebben geen bedrijf meer. Een goede indicatie voor die huidige ledenaantallen zijn de abonnees van Nieuwe Oogst, het lijfblad van LTO dat ieder lid krijgt opgestuurd. Volgens Esther de Snoo, hoofdredacteur van het blad, heeft Nieuwe Oogst 27.534 leden. Waarom in 2016 50.000 leden aan Eurofound werden gerapporteerd, kan door LTO niet worden teruggehaald.

„In sommige gevallen kun je informatie van vakbonden niet echt vertrouwen”, zegt Georg Adam, een onderzoeker die namens Eurofound data over de representativiteit van de boerenvakbonden verzamelt. „Soms rapporteren ze te hoge cijfers. Omdat ze hun kracht willen laten zien, verdubbelen ze hun ledenaantallen. We kunnen het in sommige opzichten niet controleren.” Hij zegt vaak mee te hebben gemaakt dat cijfers opgeblazen werden.

Omdat vakbonden hun kracht willen laten zien, verdubbelen ze hun ledenaantallen

Niet uniek

De situatie in Nederland is niet uniek. Ook in andere landen bestaan vragen over de representativiteit van Copa-Cogeca.

Roemenië spant de kroon. Het land is erg gepolariseerd, met aan de ene kant veel kleine boeren en aan de andere kant grote agri-bedrijven. Het Roemeense lid van Copa-Cogeca heet de Alliantie voor Landbouw en Samenwerking (AAC) en vertegenwoordigt ongeveer 3.500 boerenbedrijven die samen een kwart van de landbouwgrond in Roemenië bezitten. Elk lid van AAC bezit gemiddeld 1.100 hectare, veel meer dan een gemiddelde boerderij in Roemenië die ongeveer 4 hectare beslaat. De boerderijen die via AAC zijn aangesloten bij Copa-Cogeca vertegenwoordigen dus slechts 0,1 procent van de boerderijen in het land.

In Polen is iedereen die landbouwbelasting betaalt automatisch lid van een overkoepelend orgaan, een soort Kamer van Koophandel voor boeren. Dit orgaan, de KRIR, is lid van Copa-Cogeca. Feitelijk is daardoor iedere boer automatisch vertegenwoordigd. Maar dit is een papieren werkelijkheid. Bij een laatste telling bleek slechts 6 procent van de boeren actief te zijn bij een KRIR. En de Poolse Rekenkamer, die onafhankelijk onderzoek doet naar publieke uitgaven, concludeerde dat de KRIR door gebrek aan administratie niet wist wiens belangen het geacht werd te behartigen.

Spanje heeft drie landbouworganisaties die zijn aangesloten bij Copa-Cogeca. Zij vertegenwoordigen 430.000 boeren, 40 procent van het totale aantal boeren in Spanje.

In Denemarken claimt L&F, de grootste landbouwvakbond van het land, een stijging van meer dan vijfduizend boeren en honderd bedrijven tussen 2016 en 2021. Opzienbarende cijfers, want volgens het CBS van Denemarken daalde het aantal zelfstandige boeren tussen 2010 en 2020 met 39 procent. Ondanks herhaalde vragen weigert de vakbond dat verschil uit te leggen. In hun recent gepubliceerde jaarrapport over 2022 is de claim over het aantal boeren dat ze vertegenwoordigen verdwenen.

„Mysterieus”, zegt Jan Holm Ingemann, landbouweconoom en universitair hoofddocent aan de universiteit van Aalborg. Hoewel Ingemann benadrukt dat hij geen bewijs heeft dat L&F zijn lidmaatschapscijfers bewust overdrijft, zegt hij dat de vakbond een duidelijke prikkel heeft om dat te doen. „Er is belang bij om jezelf op te blazen en er zo groot mogelijk uit te zien, om de angst van sommige politici te bestendigen dat regulering van de landbouw banen zal kosten.”

Copa-Cogeca gaat niet op specifieke cijfers in, maar benadrukt dat het rigide interne structuren heeft om de representativiteit te waarborgen. „We houden elke twee jaar verkiezingen voor de voorzitterschappen om ervoor te zorgen dat onze besturen representatief zijn voor de ontwikkelingen in ons lidmaatschap”, zegt hun voorlichter.

Foto Laurens van Putten/ANP/ Hollandse Hoogte

Kleine boeren spreken zich uit

Afgelopen december sprak de EU-commissaris voor Landbouw, de Pool Janusz Wojciechowski, boeren, lobbyisten en bureaucraten toe die een jaarlijks EU-evenement over landbouw bijwoonden in Brussel. Er waren nieuwe cijfers: Europa is de afgelopen tien jaar een kwart van zijn boerenbedrijven kwijtgeraakt. Met name kleinere en gemengde bedrijven – waar akkerbouw en veeteelt worden gecombineerd – moesten het veld ruimen. Zo’n achthonderd bedrijven per dag. Het is een „wake-up call”, zei hij.

Dat Copa-Cogeca dit niet heeft kunnen keren, is misschien geen toeval. „Er is geen gelijkheid”, zegt Arunas Svitojus, president van de Litouwse vakbond LR ZUR die is aangesloten bij Copa-Cogeca. „Het is lastig voor kleinere boeren en familiebedrijven. Ze hebben geen budget om te reizen en ze worden dus minder vertegenwoordigd.” Hij voegt eraan toe dat het huidige gemeenschappelijk landbouwbeleid (GBL) grote boerenbedrijven bevoordeelt, en dat er een limiet zou moeten komen aan hoeveel subsidie een bedrijf kan ontvangen.

Een derde van het EU-budget gaat naar landbouwsubsidies, bijna 60 miljard per jaar. Maar op dit moment profiteren vooral grotere bedrijven daarvan. 80 Procent van de betalingen in het kader van het GBL gaat naar 20 procent van de grootste boeren.

Voor het Tsjechische lid van Copa-Cogeca, APF CR, was dat zelfs een reden om Copa-Cogeca te verlaten. Zij zegden in 2021 hun lidmaatschap op „omdat we gewoon niet zagen dat ze de familieboerderijen voldoende vertegenwoordigen”.

Copa-vertegenwoordiger Gian Luca Bagnara, voorzitter van de werkgroep voor pluimvee en eieren, geeft toe dat het door Copa gesteunde GLB niet goed uitpakt voor kleine boeren. „Het helpt kleine boeren niet, maar het helpt eerder grote graanboeren die het GLB in leven willen houden. Het is naar onze mening een tool die inmiddels achterhaald is.”

Het landbouwbeleid helpt kleine boeren niet, maar eerder de grote graanboeren

Hoewel kleine boeren zich binnen Copa-Cogeca gemarginaliseerd voelen, betekent de dominantie van die lobbygroep in Brussel dat velen het gevoel hebben dat ze geen andere keuze hebben dan binnen de organisatie te blijven. Dat zegt een senior EU-functionaris die bekend is met het Green Deal-dossier en anoniem wil blijven omdat hij nog steeds betrokken is. „Het probleem is dat er geen alternatief is als ze gehoord willen worden of in contact willen komen met de Brusselse bubbel. Dit is het platform dat ze hebben.”

Pekka Pesonen, de secretaris-generaal van Copa-Cogeca, noemt het een dilemma. Hij zegt ook kritiek te krijgen van belangengroepen van grotere boeren, die stellen dat Copa-Cogeca niet ver genoeg gaat in het nastreven van hun agenda. „Als iedereen ons bekritiseert, bevinden we ons meestal in de juiste positie.”

Niettemin hoopt hij dat kleinere boeren zullen overleven. Maar, zegt hij ook: „Is dat realistisch?” Om vervolgens de vraag zelf te beantwoorden: „Nee, dat is het niet, want de markt beloont dat simpelweg niet.”

Dit verhaal is gemaakt onder leiding van Lighthouse Reports en in samenwerking met onder meer Politico Europe, El Confidencial (Spanje), Oko.press (Polen) DanWatch (Denemarken) en Libertatea (Roemenië). Met bijdragen van Thin Lei Win en Lionel Faull.

Related Posts

EasyJet: ‘Unfair behandeld door Schiphol’, tekent beroep aan tegen hoge tarieven

  • admin
  • November 27, 2024
  • 0

Luchtvaartmaatschappij easyJet, na Air France-KLM en partners wat aantallen passagiers betreft de tweede gebruiker van Schiphol, voelt zich oneerlijk behandeld op de Amsterdamse luchthaven. „De tarieven zijn zo hoog geworden, Schiphol prijst zich uit de markt”, zegt William Vet, die verantwoordelijk is voor easyJet in Nederland, in een toelichting op de jaarcijfers die de luchtvaartmaatschappij woensdag presenteerde.

Schiphol verhoogt vanaf 1 april opnieuw de zogenoemde havengelden, die luchtvaartmaatschappijen moeten betalen voor de faciliteiten op het vliegveld. Maar de verbeteringen die de luchthaven financiert met de hogere havengelden, zijn volgens de Nederlandse easyJet-directeur vooral positief voor luchtvaartmaatschappijen die overwegend transferpassagiers vervoeren. En van hen heeft easyJet er relatief weinig.

Anders dan bijvoorbeeld KLM, voor wie overstappers een heel belangrijke inkomstenbron zijn, vervoert easyJet vooral lokaal vertrekkende reizigers. „Er is een heel grote onbalans ontstaan tussen in Nederland vertrekkende passagiers en overstappende passagiers”, zegt Vet. „Voor ons is Amsterdam de duurste luchthaven geworden in ons netwerk.”

De havengelden gaan vanaf 1 april met gemiddeld 41 procent omhoog. Een jaar later volgt een nieuwe verhoging met 5 procent. De afgelopen drie jaar zijn de tarieven ook al fors toegenomen. „Schiphol gebruikt de havengelden onder meer voor investeringen in de infrastructuur, maar die komen vooral ten goede aan transferpassagiers”, zegt Vet. „Aan de H-pier en vertrekhal 4 die wij gebruiken is al lang niets gedaan.”

Vet klaagt dat hij niet eens al zijn negen in Amsterdam gestationeerde toestellen kwijt kan aan de gates. EasyJet gaat beroep aantekenen tegen de tariefverhogingen bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM).

Pakketreizen

De Britse budgetmaatschappij heeft een succesvol jaar achter de rug. In het gebroken boekjaar dat eindigde op 30 september haalde easyJet een winst van 452 miljoen pond (542 miljoen euro), bijna 40 procent meer dan vorig jaar. De omzet steeg 14 procent naar 9,3 miljard pond.

Er is een heel grote onbalans ontstaan tussen in Nederland vertrekkende passagiers en overstappende passagiers

William Vet
Nederlandse easyJet-directeur

Het bedrijf vervoerde meer passagiers, rekende hogere ticketprijzen en verkocht meer pakketvakanties. EasyJet Holidays, dat pakketreizen verkoopt in het Verenigd Koninkrijk en sinds een jaar ook in Frankrijk, Duitsland en Zwitserland, droeg circa 190 miljoen pond bij aan het brutoresultaat van 610 miljoen pond. „Uiteindelijk willen we ook in Nederland pakketreizen gaan verkopen,” zegt Vet, „maar wanneer weten we nog niet.”

EasyJet had een stuk betere zomer dan zijn concurrenten Ryanair en Wizz Air. De Ierse budgetmaatschappij Ryanair klaagt dat passagiers minder geld zouden willen uitgeven. Vet merkt dat niet. Volgens hem zijn de vluchten van easyJet dit kwartaal al voor 80 procent volgeboekt. Het Hongaarse Wizz Air heeft technische problemen met de motoren van zijn toestellen.

Lees ook

Luchtvaart gaat flink meer betalen op Schiphol

Beeld vanuit de verkeerstoren van luchthaven Schiphol.

In hoeverre de voorgestelde krimp van Schiphol easyJet gaat raken, durft Vet nog niet te zeggen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat moet binnenkort de definitieve capaciteit van Schiphol vaststellen, maar het studeert nog op de laatste geluidsberekeningen. Vet: „Geluidsoverlast is een probleem, en dat moeten we aanpakken. Maar we moeten ons niet blind staren op een getal, op een maximum aantal vliegbewegingen.” Zes van de negen toestellen die easyJet heeft gestationeerd in Amsterdam zijn van het nieuwste type vliegtuig van Airbus (A320/A321neo). Die zijn stiller en zuiniger dan oudere kisten.

Vet is niet tegen een vorm van nachtsluiting in Amsterdam. „Die zou ons niet raken; 99 procent van onze vluchten zijn tussen 7.00 en 23.00 uur. Je moet je alleen afvragen welke gevolgen een sluiting in de nacht heeft. Die zal waarschijnlijk extra drukte geven in de periode rondom de nacht, in de avond en de ochtend.”

Boetes Spanje

In Spanje kregen easyJet en andere grote budgetmaatschappijen deze week hoge boetes van het Spaanse ministerie dat waakt over consumentenrechten. EasyJet moet 29 miljoen euro betalen, Ryanair maar liefst 107 miljoen.

Volgens de Spaanse overheid misleiden de budgetmaatschappijen hun reizigers door ze te laten betalen voor zaken die je tot de basale dienstverlening zou mogen rekenen van een vliegbedrijf. Zo vragen veel maatschappijen extra geld voor het meenemen van (grotere) handbagage. En moeten klanten van Ryanair betalen als zij hun instapkaarten willen laten printen. Ryanair en easyJet gaan in beroep tegen de Spaanse boetes.


Het team van Trump dat de financiële markten moet gaan kalmeren

  • admin
  • November 26, 2024
  • 0

De ‘Trump Bump’ kreeg maandag weer even een behoorlijke zwieper. De voordracht in het weekend van de 62-jarige hedgefondsmanager Scott Bessent als de nieuwe minister van Financiën gaf de financiële markten dermate vertrouwen dat koersen precies de ontwikkeling inzetten zoals aanstaand president Donald Trump die wenst. Obligaties en aandelen gingen omhoog, de dollar werd minder waard. Zo ziet Trump dat graag, want bij die beursontwikkelingen daalt de rente en zijn Amerikaanse exportproducten minder duur.

Nog zonder iets te kunnen doen, heeft Bessent op de eerste beursdag na zijn voordracht zijn nieuwe baas dus kunnen plezieren. Al tijdens zijn eerste regeerperiode zag Donald Trump de ontwikkeling op de beurzen als een belangrijk rapportcijfer voor zijn beleid. Bessent heeft als belangrijke taak het goed houden van het humeur van de president door de beurzen vertrouwen in te blijven boezemen.

Maar de als ‘Bessent Bounce’ betitelde stijging hield niet lang stand. Daar zorgde Trump zelf voor door zijn aankondiging maandagavond op zijn sociale medium Truth Social dat hij op de eerste dag van zijn presidentschap heffingen van 25 procent wil leggen op importen uit Canada en Mexico en op goederen uit China een extra heffingen van 10 procent boven op de al bestaande heffing. De reden: hij wil deze landen daarmee dwingen te voorkomen dat illegale immigranten en drugs als fentanyl naar de VS gaan en daar stringente maatregelen voor nemen.

Als gevolg hiervan steeg de dollar weer in koers ten opzichte van de yuan, de peso en de Canadese dollar. De Amerikaanse staatsobligaties daalden in waarde, hun rente steeg. De grote vraag is of Bessent al direct invloed had op dit heffingenbesluit, of dat vooral andere nieuwe bewindslieden en adviseurs hierover de aanstaande president hebben ingefluisterd.

Gematigde stem

Met Scott Bessent heeft Trump gekozen voor een gematigde stem tussen de radicale geluiden. Bessent is bovendien een man die Wall Street door en door kent, omdat hij er al sinds het begin van zijn loopbaan in de vroege jaren negentig werkt. Destijds begon hij als portfoliomanager in het hedgefonds van George Soros en maakte hij naam door in 1992 met een advies te komen dat Soros ertoe aanzette tegen het Britse pond te speculeren. De koers van het pond stortte in. Zijn baas Soros maakte een winst van 1 miljard dollar. Dat vormde de basis van het fortuin waarmee Soros zich als filantroop ontpopte en allerlei doelen financierde, wat hem in latere jaren een gehate figuur maakte voor veel conservatieve Republikeinen.

Die link met Soros en de weerstand die die wekte binnen de Republikeinse partij heeft er vermoedelijk aan bijgedragen dat het ministerie van Financiën een van de laatste kabinetsposten is die door Trump is ingevuld. De naam van Bessent gonsde al rond voor de verkiezingen, maar Trump sprak sinds zijn winst nog met veel andere gegadigden. Vooral met mensen met een Wall Street-achtergrond.

De nieuwe minister van Financiën speelt een sleutelrol in het door het Amerikaanse Congres krijgen van de door Trump aangekondigde belastingverlagingen, is een belangrijke speler bij het opleggen van beloofde handelstarieven en zal fors moeten snijden in regelingen die volgens Trump de economie verlammen. Bessent noemde dit weekend als zijn eerste prioriteit het doorvoeren van de belastingverlagingen. Hij gaf ook al aan dat hij de handelstarieven zal doorvoeren, zal snijden in overheidsuitgaven en zich hard zal maken voor het handhaven van de status van de dollar als de enige reservemunt in de wereld.

In de afgelopen maanden pitchte Bessent wat hij zelf zijn ‘3-3-3-plan’ noemde. Dat heeft als doelen een stabiele 3 procent groei van de Amerikaanse economie door deze met deregulering en belastingverlagingen aan te jagen, het terugbrengen van het begrotingstekort onder de 3 procent (nu 8 procent) en verhoging van de olieproductie met 3 miljoen vaten per dag. Zo wil hij de grote Amerikaanse staatsschuld terugbrengen (nu 122 procent van het bbp), die hij al jaren als een gruwel beschouwt. In een opiniestuk in The Wall Street Journal keerde hij zich eerder deze maand dan ook tegen 23 Nobelprijswinnaars die in een opiniestuk hadden geschreven dat Trump de staatsschuld naar recordhoogten zou opdrijven. De groeimachine van Trump zal de staatsschuld als percentage van het bbp terugdringen, betoogde Bessent.

Niet alle verkiezingsbeloften van Trump hebben meteen Bessents volledige steun, blijkt uit wat hij de afgelopen maanden heeft gezegd en geschreven in opiniestukken in The Wall Street Journal en The Economist. Zo zou een verlaging van de winstbelasting naar 15 procent voor bedrijven die hun producten in de VS produceren volgens hem op internationale regelgeving kunnen botsen. De hoge importheffingen van 60 procent voor China en 10 tot 20 procent voor producten uit andere landen, die Trump heeft aangekondigd, noemde hij een onderhandelingsstrategie van de nieuwe president. Dreigen met hoge heffingen is in de visie van Bessent nodig om handelspartners te dwingen tegemoet te komen aan Amerikaanse verlangens, waardoor die heffingen uiteindelijk niet meer nodig zijn. „Trump houdt van vrijhandel”, heeft Bessent gezegd.

Als hedgefondsmanager is Bessent gespecialiseerd in macro-investing. Dat is een beleggingsmethode die is gebaseerd op het inschatten van geopolitieke omstandigheden en economische data om de bewegingen van markten te voorspellen. Bessent verdiende in het verleden miljarden dollars met speculeren op basis van verwachte ontwikkelingen rond valuta, rentestanden, aandelenkoersen en andere beleggingen.

Handelstarieven

Over de juiste inzet van handelstarieven moet Bessent het eens zien te worden met Howard Lutnick, die is voorgedragen als minister van Handel. Lutnick, die al lang voor de verkiezingen de belangrijkste headhunter was voor Trump, wierp zich na de verkiezingen op als belangrijkste rivaal van Bessent voor het ministerschap van Financiën. Deze zakenbankier toonde zich voor en na de verkiezingen radicaler dan Bessent.

Zeker ook op het gebied van handelstarieven, waar Lutnick om andere redenen dan Bessent een groot voorstander van is. Lutnick ziet de inkomsten uit tarieven als een belangrijke mogelijkheid om de belastingen te verlagen voor Amerikaanse consumenten en bedrijven. Hij zegt terug te willen naar de negentiende eeuw, toen de overheidsinkomsten van de VS vooral door buitenlanders werden ingebracht. Dat is dus een andere inzet van tarieven dan hoe Bessent ze voorstelt, als onderhandelingsinstrument. De minister van Financiën wil ze uiteindelijk beperken.

Lutnick lijkt ook eerder een inspiratiebron voor Trump te zijn als het gaat om de maandag aangekondigde heffingen voor China, Mexico en Canada. In een interview berispte Lutnick vorige maand China vanwege de export van fentanyl naar de VS en riep hij op tot maatregelen. Deze aangekondigde heffingen tegen de voornaamste handelspartners van de VS kwamen als een schok en zijn in tegenspraak met de woorden die Bessent in de afgelopen weken koos. Hij sprak vooral over een geleidelijke aanpak om schokken op de financiële markten te voorkomen.

Maar op andere terreinen lijken Bessent en Lutnick het redelijk eens. Zij keerden zich beiden tegen de honderden miljarden die de regering-Biden beschikbaar stelde aan de technologische industrie om nieuwe fabrieken te bouwen met de Chips and Science Act. En aan de groene industrie, waaronder bouwers van elektrische auto’s, via de Inflation Reduction Act. Beiden zien deze wetten als aanjagers van de hoge inflatie in de VS en zouden van de investeringen af willen.

Musk

Bessent en Lutnick worden wel gezien als het team van Trump dat de financiële markten vooral zal moeten kalmeren. Zij zijn de kenners van de ins en outs van Wall Street en weten hoe ze beleggers moeten paaien.

Ze zullen opereren naast het team van techmiljardair Elon Musk en voormalig presidentskandidaat Vijay Ramaswamy, dat via hun nieuwe ministerie voor overheidsefficiëntie (DOGE, Department of Government Efficiency, betiteld, met een knipoog naar de door Musk geliefde cryptomunt) de bijl wil zetten in de federale overheid. Omdat dit ministerie niet bestaat, en geen eigen ambtenaren heeft, is de status ervan volstrekt onhelder.

Musk en Ramaswamy hebben in hun adviseursteam meer libertaire techmiljardairs, zoals durfinvesteerder Marc Andreesen en Joe Lonsdale, mede-oprichter van defensietechnologiebedrijf Palantir. Samen bepalen zij hoe de door Musk geuite doelstelling om 2.000 miljard dollar op de overheidsbegroting (van bijna 7.000 miljard dollar) te bezuinigen, gehaald zal moeten worden. Het is niet duidelijk of ze 2.000 miljard per jaar willen bezuinigingen of in totaal over een reeks van jaren. Hun schoktherapie zal voor veel onzekerheid zorgen, ook op de beurzen.

Musk en Ramaswamy trachtten vorige week in een opiniestuk in The Wall Street Journal enig inzicht te verschaffen. Ze kwamen daarin niet verder dan het benoemen van 500 miljard aan uitgaven die volgens hen nooit door het Congres zijn goedgekeurd en dus snel door de president teruggedraaid kunnen worden.

Voormalige chefstaf van Trump en nu lobbyist Mick Mulvaney zou volgens The New York Times tegen een groep klanten gezegd hebben dat „Musk erachter zal komen dat naar Mars reizen makkelijker zal zijn dan zijn beloften voor drastische bezuinigingen inlossen”.

Zo zijn er verschillende ideologieën en uitgangspunten terechtgekomen in het nieuwe economische team van Trump. Duidelijk is dat ze allemaal een ‘Make America Great Again’-strategie willen voeren, maar over de invulling daarvan kunnen grote meningsverschillen ontstaan.

Zelfs de matigende Bessent heeft daarbij heftige ambities: „Op een of andere manier zullen we een grote wereldwijde economische herordening krijgen”, zei hij in juni. „Ik wil daar deel van zijn. Ik heb dit jaren bestudeerd.”


Een gigantische fabriek, maar nauwelijks productie: bij batterijfabrikant Northvolt blijft het tot dusver bij dromen

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Bij het noodlijdende Zweedse Northvolt benadrukten ze graag hoe groots hun plannen waren. De batterijfabrikant bouwde in Noord-Zweden een van de grootste hallen van Europa. Maandelijks nam het 150 mensen aan, vertelde een woordvoerder in maart aan NRC. Het bedrijf had een eigen brandweer op het fabrieksterrein in Skelleftea, dat 500.000 vierkante meter groot was.

Het enige probleem: het bouwde nauwelijks batterijen. Voor de Europese fabrikant, nieuw in de sector en nog niet geoefend in alle productieprocessen zoals de Aziatische concurrentie, bleef het seriematig produceren van batterijcellen tot dusver vooral een droom. Northvolt had te maken met eindeloos veel productieproblemen. Slechts een fractie van de batterijcellen die het maakte was bruikbaar. Ondertussen nam ook de vraag naar elektrische auto’s af, waardoor bestellingen minder snel binnenkwamen dan verwacht.

Afgelopen vrijdag vroeg Northvolt in de Verenigde Staten een vorm van faillissementsbescherming aan, een zogeheten Chapter 11-procedure. Het bedrijf had voor nog een week geld in kas. Het was langzamerhand het vertrouwen kwijtgeraakt van grote investeerders en klanten als BMW en Scania. Zij kregen bestelde batterijen niet of niet op tijd binnen en klaagden openlijk.

Daarmee wankelt Northvolt, dat met 15 miljard euro een van de best gefinancierde start-ups ooit was. En als de Zweedse batterijfabrikant failliet gaat, dan is dat een grote tegenvaller voor de ambities van de Europese Unie om op het gebied van batterijproductie onafhankelijk te worden van Azië. De Europese Investeringsbank pompt al enige tijd miljarden in de sector – naar Northvolt ging 1 miljard – maar de resultaten bij de fabrikanten van eigen bodem zijn tot dusver beperkt.

Meer dan een miljard nodig

Vooropgesteld: Northvolt is nog niet volledig ten onder. Topman Peter Carlsson, ex-Tesla-manager en tevens oprichter van het bedrijf, zei vrijdag dat er alleen een „purificatieproces” nodig is van een paar maanden. Scania investeert nog eens 100 miljoen dollar, en door de specifieke regels van de Amerikaanse faillissementsprocedure krijgt het bedrijf nu ook nog toegang tot 145 miljoen dollar aan cash.

Dat is bij lange na niet genoeg. Carlsson zei eveneens dat Northvolt meer dan een miljard dollar nodig heeft om door te kunnen. Begin 2024 had het meer dan 2 miljard dollar in kas, waar het dus in elf maanden doorheen is gebrand.

Zonder nieuwe grote geldschieters lijkt Northvolt dus voor een kansloze missie te staan. Grote namen die tot dusver geld in het bedrijf stopten, hebben hun miljoeneninvesteringen echter al afgeschreven, zoals Goldman Sachs. Ook de Zweedse staat sloot al uit Northvolt te hulp te schieten. Carlsson vertrekt bovendien als topman.

Terugkerende problemen

Bij Northvolt kwamen een deel van de problemen voort uit falend management en te ambitieuze uitbreidingsplannen. Het bedrijf wilde te veel, te snel: het bouwde meerdere fabrieken terwijl de hoofdvestiging in Noord-Zweden nog niet eens goed draaide. Tegelijkertijd is er sprake van een aantal factoren die ook andere batterijenstart-ups in de weg zitten, zoals een lage vraag naar elektrische auto’s, een achterstand in kennis van productie en snelle ontwikkelingen in batterijtechnologie.

ACC, een joint venture van Total, Mercedes en Stellantis (waaronder Fiat en Opel), lijkt nog het meest kansrijk. Het produceert inmiddels batterijen op een locatie in Frankrijk, maar heeft plannen voor fabrieken in Italië en Duitsland op pauze gezet. Volgens het bedrijf omdat het zich erop wil beraden of het wel inzet op de juiste batterijtechnologie.

Dat is een terugkerend probleem in de sector: de ontwikkelingen gaan zo snel dat ze voor nieuwkomers lastig bij te houden zijn. Aziatische fabrikanten hebben lange tijd veelal ingezet op goedkopere, relatief laagwaardige batterijen: de zogenoemde lithium iron phosphate-variant. Europese fabrikanten probeerden zich te onderscheiden met hoogwaardige varianten, op basis van onder meer nikkel en kobalt. Maar ondertussen zijn ook de laagwaardige batterijen zo goed geworden, dat ACC onderzoekt of het daar niet toch op moet overstappen.

Ondertussen maakt de Northvolt-kwestie het er voor de rest van de sector niet makkelijker op. Benoit Lemaignan, directeur van de Franse batterij-start-up Verkor, zei vorige week tegen de Financial Times dat het hierdoor voor hem moeilijker was om geld op te halen. „We kregen te maken met een hele nieuwe ronde audits van onze plannen, onze set-up, onze chemische processen, de machines.” Verkor kreeg recent nog wel 1,3 miljard euro bij elkaar voor een eerste fabriek in het Franse Duinkerken, waarin het vooral voor Renault wil gaan produceren.

Ondertussen groeit het marktaandeel van Aziatische producenten. BMW annuleerde eerder dit jaar een bestelling van 2 miljard euro nadat de autobouwer het vertrouwen verloor in Northvolt. Het Duitse automerk stapte vervolgens over naar het Koreaanse Samsung. Er zijn ook al berichten dat Porsche naar Aziatische partijen moet overstappen, nu het volgend jaar niet zomaar meer kan rekenen op batterijen die het eigenlijk bij Northvolt had besteld.

Scenario’s voor Europa

Is Europa dan kansloos? Niet per se. Over het algemeen is de verwachting dat er uiteindelijk wel Europese batterijfabrikanten zullen slagen hun eigen fabrieken op te bouwen. „Ze zullen er zijn, en er zullen klanten zijn”, zei Lemaignan van Verkor. Niet elk initiatief zal mislukken.

De neergang van Northvolt laat echter zien dat Aziatische partijen voorlopig nog dominant zullen blijven op de batterijenmarkt. Daarmee dreigen Europese bedrijven in een veranderende auto-industrie een belangrijk deel van de markt mis te lopen. Europa was het continent van de brandstofmotor, een product waar indirect miljoenen banen van afhankelijk zijn. In de toekomst dreigt het voor het waardevolste deel van een auto sterk afhankelijk te zijn van Aziatische fabrikanten.

Europa heeft nu een echte batterijstrategie nodig, zegt Ron Stoop, die bij The Hague Center for Strategic Studies de batterijmarkt volgt. De hele kwestie zegt volgens hem veel over het continent. Echt strategisch denken ontbreekt uiteindelijk. „Natuurlijk zijn er bedrijfsmatig dingen verkeerd gegaan bij Northvolt. Maar als continent geef je ook een signaal naar de rest van de wereld: als Europa zelf iets probeert te doen, lukt het niet.”