Ook duurzaamheid staat nu in Corporate Governance Code: waarom duurde het zo lang?

Posted on June 19, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Bedrijfsbestuur Grootbedrijven zien duurzaamheid naar eigen zeggen inmiddels als topprioriteit. Maar dat heeft erg lang geduurd. En nog steeds komen ze vooral pas in actie als de wet hen daartoe verplicht, zeggen betrokkenen.

Philip Willems

19 juni 2023 om 20:24

Leestijd 8 minuten

‘Laten we er geen doekjes om winden”, zegt Pauline van der Meer Mohr. „Als het gaat om de impact van Nederlandse multinationals op het milieu, hebben topbestuurders lang onder een steen geleefd. De meesten onder ons hebben de enormiteit van de uitdaging niet gezien.” Dusdanig overvallen zijn topbestuurders door de inmiddels grote maatschappelijke druk op dit gebied, zegt Van der Meer Mohr, dat velen zich in allerijl bijscholen.

Van der Meer Mohr weet waar ze het over heeft. In Nederland wordt, in een systeem van zelfregulering, goed gedrag voor topbestuurders van beursgenoteerde bedrijven gedefinieerd in een beroepscode waar alle betrokken topbestuurders aan mogen bijdragen: de Nederlandse Corporate Governance Code voor goed bestuur. Opeenvolgende commissies hebben de taak om die code, die ingaat op thema’s als duurzaamheid, diversiteit en topsalarissen, al dan niet te herzien. Van der Meer Mohr was de afgelopen vier jaar voorzitter van de commissie die aan die code sleutelde en zo de meningen van bestuurders, commissarissen en andere belanghebbenden samenbracht.

Wat Van der Meer Mohr beschrijft, is hoe duurzaamheid van bijzaak in korte tijd een belangrijk thema werd in Nederlandse bestuurskamers. Onder bestuurders gebruikt men overigens graag het woord sustainability, als containerbegrip voor milieu, klimaat en duurzaamheid.

Wat betekent het dat duurzaamheid een belangrijk onderwerp is geworden? Hoe is het denken van topbestuurders over duurzaamheid de afgelopen decennia geëvolueerd – en welke rol speelde de Nederlandse Corporate Governance Code in die evolutie? Een ding is duidelijk: hoewel duurzaamheid volgens de grootbedrijven topprioriteit is geworden, is het zeker niet zo dat ze anno 2023 allemaal dezelfde belangen hebben op dit terrein.

Flink tegengas

Toen anno 2022 onder Van der Meer Mohr de termen klimaat en duurzaamheid in de gedragscode werden opgenomen, werd er flink tegengas gegeven om te voorkomen dat die passage te uitgebreid werd. Concrete doelen over emissie-reducties en over het meten van impact op het milieu bleken voor veel bestuurders uit den boze, vertelt ze.

Dit soort verzet heeft verstrekkende gevolgen. De grote beursfondsen vormen de officieuze top van het Nederlandse bedrijfsleven. Wat in hun gedragscode staat, dient als voorbeeld voor het hele bedrijfsleven.

Terug naar de jaren negentig. Een goede bestuurscode was er destijds nog niet. Het internationale maatschappelijke debat over duurzaamheid was wel al geruime tijd op gang gekomen. Zo had de Club van Rome, een invloedrijke denktank, al in 1972 als eerste belangrijke organisatie het effect van menselijk handelen op de planeet op de agenda gezet. Wetenschappers, kleinere ondernemers (denk aan fair trade-initiatieven à la Max Havelaar) en internationale samenwerkingsverbanden zoals de Verenigde Naties creëerden in de jaren tachtig en negentig urgentie rondom dit brede thema. Belangrijkste mijlpaal: in het Klimaatverdrag van 1992 spraken landen af dat door de mensen veroorzaakte klimaatverandering moest worden tegengegaan.

Aan de topmannen van grootbedrijven ging dit debat goeddeels voorbij. Van der Meer Mohr, die in die periode een loopbaan in het bedrijfsleven uitbouwde: „Destijds ging het bij duurzaamheid om afval scheiden en fair trade. Het waren geen strategische onderwerpen – en dus niet belangrijk genoeg voor topbestuurders.”

Winstmaximalisatie

Van der Meer Mohr bedoelt daarmee dat het niet logisch was voor een grootbedrijf met vaak tienduizenden werknemers om van het prille thema duurzaamheid een speerpunt te maken in de bedrijfsvoering. Waar ze óók naar verwijst is dat volgens het klassieke kapitalistische denken, in zwang sinds het midden van de vorige eeuw, bestuurders op winstmaximalisatie mikken. De baas van een concern gaat louter over de strategie van het bedrijf: welke diensten en producten worden ontwikkeld met het oog op die winstmaximalisatie? De financieel directeur gaat over de centen. Wat van strategie en financiën afleidt, wordt door het bestuur naar lagere echelons gedelegeerd.

Duurzaamheidsinspanningen die in die lagere echelons het licht zagen, waren schaars en zelden een lang leven beschoren – simpelweg omdat duurzaamheid geen aandacht kreeg van de baas. „Om gedrag binnen een bedrijf te begrijpen, moet je kijken welk gedrag beloond en gewaardeerd wordt door het topmanagement”, legt Elianne van Steenbergen uit, hoogleraar psychologie van toezicht aan de Universiteit Utrecht en toezichthouder bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM). „In eerste instantie hebben we het dan over geld, maar het gaat ook om sociale prikkels. Wanneer krijgt iemand een promotie, of een schouderklopje? Wanneer krijgt iemand een internationale baan? Wanneer mag iemand zijn verhaal vertellen?”

In Nederland werden vooral grootbanken al snel van greenwashing beticht

De focus op winstmaximalisatie had nog ernstiger gevolgen. Want als dát het hoogste doel is binnen het bedrijf, heiligt het doel dan niet de middelen? Dusdanig vaak werden initiatieven op het gebied van duurzaamheid door gewiekste marketingmedewerkers uitvergroot of zelfs verzonnen, omdat een duurzaam imago nu eenmaal goed is voor de verkoop, dat er een term voor is uitgevonden: greenwashing. In Nederland werden vooral de grootbanken al snel van greenwashing beticht.

Intussen, en voortbordurend op de eerste twee decennia aan denkwerk over duurzaamheid, tekenden zich in de tweede helft van de jaren negentig en in de beginjaren van deze eeuw wel degelijk de contouren af van een moderner gedachtengoed over een houdbare relatie tussen bedrijfsleven en milieu. In eerste instantie in het Verenigd Koninkrijk en later in Nederland kwam het begrip ‘people, planet, profit’ opzetten. De drie p’s verwijzen naar een evolutie van het kapitalistische model. Niet alleen winst (profit) zou het doel van de topbestuurder moeten zijn. Net zo belangrijk is aandacht voor mensen (people): werknemers en de gemeenschappen waarin ze leven, onder andere. Ook de impact op de planeet zou een zaak van de baas moeten zijn.

Enkele mannen die in de jaren tachtig nog studeerden en die aan het begin van hun loopbaan het debat over wat toen maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) heette meekregen, verdiepten zich in dit onderwerp. Meest succesvol werd Feike Sijbesma. Sijbesma studeerde in de jaren tachtig biologie en bedrijfskunde. In 1999 werd hij er benoemd in de raad van bestuur van chemieconcern DSM. Van 2007 tot 2020 was hij er de topman.

De drie p’s – profit, people, planet – moeten worden vastgelegd in, liefst internationale, wetgeving

Feike Sijbesma voormalig topman DSM

Onder zijn leiding veranderde DSM van een chemiebedrijf dat veel milieuvervuiling veroorzaakte in een hoogtechnologisch concern, dat specialistische voedings- en gezondheidsingrediënten creëert en zich als doel stelde positief aan de wereld bij te dragen. Zo ontwikkelde DSM rijst met extra veel voedingsstoffen – zodat met minder water en minder landbouwgrond meer mensen kunnen worden gevoed. De transitie van DSM slaagde, en bleek lucratief. Tussen begin 2000 en eind 2020 steeg de beurskoers van het aan de AEX genoteerde DSM met zo’n 900 procent.

„Vanaf mijn studententijd vond ik dat het in het bedrijfsleven om meer hoort te gaan dan alleen winst maken”, vertelt Sijbesma. „Dat bedrijven winst maken is noodzakelijk: winst maakt bedrijven gezond en vloeit bovendien via institutionele aandeelhouders als pensioenfondsen terug naar de maatschappij.”

„Maar er is dus meer”, gaat hij verder. „Er zijn miljoenen bedrijven in de wereld. Behalve dat ze winst maken, geven ze structuur aan bedrijvigheid in de maatschappij; ze bepalen hoe mensen handel drijven en hun werk organiseren. Het bestaansrecht van bedrijven danken ze aan het nut dat ze hebben voor de maatschappij. Bedrijven zijn én voor de winst, én voor de mensen, én voor de planeet”, zegt hij, verwijzend naar het gedachtengoed van de drie p’s.

De meeste grootbedrijven bleven echter vasthouden aan oude patronen. In de eerste versie van de Corporate Governance Code voor goed bestuur, die in 2003 tot stand kwam na het boekhoudschandaal bij ahold, kwamen woorden als duurzaamheid, klimaat en milieu überhaupt niet voor. Alles wat het bestuur doet, staat in het teken van ‘resultatenontwikkeling’, aldus die code destijds. Ook in een eerste herziening van de Corporate Governance Code in 2008 ontbraken begrippen als duurzaamheid en milieu.

Duurzaamheid voor de pr

Ron Soonieus, die van 2007 tot 2010 leidinggevende functies had bij ABN Amro, richt zich sinds 2010 als bestuursadviseur op duurzaamheid. Sinds enkele jaren doet hij dat namens managementconsultancy Boston Consulting Group (BCG). „Juist omdat bij topbestuurders géén aandacht was voor duurzaamheid, zag ik daar een bijzondere taak”, verklaart hij de switch die hij maakte. Mannen als Sijbesma namen een pioniersrol op zich, legt hij uit: ze gaven het debat over duurzaamheid een plek via het pad van corporate social responsibility (csr), een combinatie van zakendoen als vanouds en het steunen van goede doelen om iets ‘terug te geven aan de maatschappij’.

Het is de meer vrijblijvende variant van duurzaamheid, zonder vooraf vastgelegde doelen voor de reductie van broeikasgassen, en dus zonder veel impact op de bedrijfsvoering. Soonieus: „Een bedrijf stelde een verantwoordelijke aan voor sustainability. Die persoon mocht één keer per jaar een duurzaamheidsverslag presenteren aan het bestuur, met in dat rapport alle mooie dingen die het bedrijf dat jaar had gedaan voor de wereld. In het bestuur was men uiteraard blij met die mooie dingen, en dat was het dan weer voor een jaar.”

Net als eerdere duurzaamheidsinitiatieven werden ook het duurzaamheidsverslag en csr al snel een ondergeschoven kindje, ten gunste van winstmaximalisatie. Neem gas- en olieconcern Shell, dat zijn duurzaamheidsverslag al in 1997 de naam People, Planet, Profit meegaf. Toenmalig topman Jeroen van der Veer vertelde in een interview eerlijk dat het verslag vooral als communicatiemiddel moest dienen om maatschappelijk draagvlak te creëren, om de productie van fossiele brandstoffen op te kunnen krikken. Hij sprak van een „licence to grow”.

Grote veranderingen in het denken van topbestuurders kwamen er bij de twee volgende herzieningen van de Corporate Governance Code, schetsen Jaap van Manen, onder wiens hoede de code in 2016 werden herzien, en in 2022, bij de herziening ervan door Van der Meer Mohr.

In 2016 werden de woorden duurzaamheid en klimaat nog niet expliciet genoemd, maar was een basisgedragsregel in de code dat bedrijven dienen te sturen op ‘lange termijn waardecreatie’. Impliciet staat er: bedrijven dienen zich bewust te zijn van hun plek in de maatschappij en dienen rekening te houden met de belangen van iedereen met wie ze in aanraking komen. Sinds 2022 – onder Pauline van der Meer Mohr – worden klimaat en duurzaamheid wél expliciet genoemd. Als basisgedragsregel staat er nu dat bedrijven dienen te sturen op ‘duurzame lange termijn waardecreatie’.

Ook nu biedt de code ruimte voor interpretatie: het sturen op lange termijn waardecreatie is lang niet zo concreet bijvoorbeeld als klimaatneutraal zijn in 2050, wat de ambitie van de EU is. Toch worden de wijzigingen in de code uit 2016 en 2022 als belangrijk gezien. „Als iets in de code verschijnt, verplichten bestuurders zich ertoe dit thema ter harte te nemen”, zegt directeur Rients Abma van belangenbehartiger voor institutionele beleggers Eumedion daarover. „Dat creëert druk, want alle belanghebbenden – aandeelhouders voorop – kunnen met de code in de hand het bestuur ergens op aanspreken. En dat doen ze ook. Duurzaamheidsbeleid van grootbedrijven is een steeds belangrijker thema voor aandeelhouders.”

Zijn het, tot slot, het debat over de code, de druk van aandeelhouders en de houding van pioniers als Sijbesma die bestuurders het licht hebben laten zien op het gebied van duurzaamheid? Dat nu ook weer niet, stellen geïnterviewden zonder uitzondering. Zeker, het gedrag van pioniers en de code als richtlijn voor bestuurders en als pressiemiddel hebben effect. Maar vóór alles handelen topbestuurders reactief. Soonieus: „Met BCG interviewden we vorig jaar een groot aantal topbestuurders over hun betrokkenheid op het gebied van duurzaamheid. Bij ongeveer 75 procent staat het hoog op de agenda. Waarom? Uitzonderingen daargelaten: omdat ze ertoe worden verplicht. Terwijl er toch volop commerciële kansen zijn.”

Met name de in 2022 door de EU aangenomen Corporate Sustainability Reporting Directive heeft veel impact: die verplicht grootbedrijven de komende jaren om in detail te rapporteren over duurzaamheidsdoelstellingen en -beleid. Duurzaamheidsverslagen zijn daarmee niet langer vrijblijvend. De vervolgstap wordt dat bedrijven daadwerkelijk de impact op milieu en klimaat zullen moeten verminderen. Duurzaamheid wordt daarmee voor topbestuurders belangrijk, als een risico dat is te managen, aldus Ron Soonieus. Het denken en gedrag van bestuurders blijft daarmee echter bepaald door klassiek kapitalistisch denken. Dat stelt: wij als bestuurders gaan zover als we mogen; de maatschappij, met de wet- en regelgever voorop, bepaalt hoe ver we kunnen gaan.

En het systeem van de 3 p’s van Sijbesma? Duidelijk is dat bedrijven geen haast maken met verandering. Sijbesma, verwijzend naar de klimaatdiscussie: „In eerste instantie nemen wat mij betreft bedrijven en hun bestuurders zelf de verantwoordelijkheid om waarde voor álle belanghebbenden van hun bedrijf te creëren. Daarbij is de goede bestuurscode een prima platform voor debat. Maar de 3 p’s horen wat mij betreft vastgelegd te worden in – liefst internationale – wetgeving.” Van der Meer Mohr: „Dit was een gespreksthema bij de totstandkoming van de nieuwe code. Hierover zeiden bedrijven: ‘Laat dit nou maar bij ons’.”

De code Richtlijnen goed bestuur

De Nederlandse Corporate Governance Code is een document van 54 pagina’s. De code bevat principes, richtlijnen en handvatten die grootbedrijven in Nederland helpen bij de opzet van goed bestuur. Als basis geldt het two-tier model, met een gescheiden raad van bestuur en raad van commissarissen die toezicht houdt op het bestuur. De code bevat praktische zaken, bijvoorbeeld hoe vaak commissarissen dienen te vergaderen. Daarnaast een aantal principes die dienen als kompas voor bestuurders en commissarissen. Hoofdprincipe: bestuurders dienen te sturen op ‘duurzame langetermijnwaardecreatie’. Duurzaamheid verwijst ‘naar de balans tussen de sociale, ecologische en economische aspecten van ondernemen, ook wel de drie P’s: people, planet en profit. Andere principes gaan in op bestuurdersbeloningen, diversiteit in de top en transparantie in financiële verslaglegging. Sinds de code in 2003 werd ingevoerd, is deze enkele malen herzien of geactualiseerd. Beursgenoteerde bedrijven zijn, in een systeem van zelfregulering, gebonden aan de code. Zo rapporteren ze in hun jaarverslag over de naleving. De Monitoring Commissie Corporate Goverance Code rapporteert op haar beurt over naleving door bedrijven.

Uitzendbureaus besparen miljoenen door arbeidsmigranten onterecht op staande voet te ontslaan

admin
November 19, 2024
0

Hij is een selfmade man die niets cadeau heeft gekregen. In een kwart eeuw heeft Moustafa ‘Moba’ Aoulad ben Arroun (56) een uitzendimperium opgebouwd met kantoren in onder meer Capelle aan den IJssel, Velp, Gorinchem, Amsterdam en Polen. Dagelijks werken zo’n 10.000 mensen via bedrijven die onder zijn uitzendholding vallen. Die hoort volgens vakblad FlexNieuws bij de twintig grootste uitzendbureaus van Nederland.

Arbeidsmigranten uit onder andere Roemenië, Bulgarije, Hongarije en Polen werken via Aoulad ben Arrouns bedrijven bij de grootste vleesverwerkers van Nederland: Vion (5,3 miljard euro omzet in 2022) en Van Rooi (774 miljoen omzet in 2022). De uitzendbedrijven zijn lid van brancheorganisaties en beschikken over een keurmerk van de uitzendbranche.

Begin 2024 zien inspecteurs van de Arbeidsinspectie een opmerkelijk verschijnsel bij Aoulad ben Arrouns bedrijven: met name buitenlands personeel wordt er op grote schaal op staande voet ontslagen. Waar deze ontslagconstructie normaal gesproken slechts zelden voorkomt, is zij bij deze bedrijven eerder regel dan uitzondering. Ook opmerkelijk: een klein deel van de ontslagen medewerkers komt even later gewoon weer in dienst, zonder zelf te weten dat ze ontslagen zijn.

De Arbeidsinspectie schrijft dat de bedrijven „misbruik” maken van de constructie, om er „financieel voordeel” mee te behalen. Door arbeidscontracten per direct te beëindigen, hoeven ze achterstallig loon en vakantiegeld niet uit te keren. Zo is 1 tot 5 miljoen euro bespaard, schat de Arbeidsinspectie, die eind mei een rapport over de praktijken naar buiten brengt. De uitzendbureaus noemt ze niet bij naam, maar volgens bronnen binnen de inspectie vallen alle bureaus onder Aoulad ben Arrouns holding.

Het rapport brengt de politieke discussie rond arbeidsmigratie in een stroomversnelling. Na de publicatie zegt toenmalig minister Karien van Gennip (CDA, Sociale Zaken) de geopenbaarde misstanden hard te willen aanpakken. „Dit kan echt niet meer”, schrijft ze aan haar ambtenaren. Ze roept de uitzendbranche en de vleessector op het matje en eist maatregelen. Beide bedrijfstakken zeggen een meldpunt voor misstanden toe. Ook komt er een ‘taskforce’ met vertegenwoordigers van overheid en de twee branches, die zal onderzoeken hoe malafide bureaus te bestrijden. Het Rijk wil ook opnieuw een certificeringsplicht voor uitzendbureaus, maar zo’n toelatingsstelsel opzetten duurt nog een aantal jaar.

Zelfregulering ‘werkt niet’

Rond uitzendbureaus die arbeidsmigranten laten werken in onder meer de Nederlandse vleesindustrie, komen geregeld signalen over misstanden naar buiten. Dan gaat het bijvoorbeeld om ontslagconflicten en onderbetaling, maar ook over slechte huisvesting en gebrekkige toegang tot gezondheidszorg. Hoe probeert de overheid die misstanden te bestrijden? En hoe kan het dat dit nauwelijks lijkt te lukken?

De basis voor de huidige problemen ligt in de jaren negentig, als de vergunningplicht voor uitzendbureaus wordt afgeschaft. Die kwam er twee decennia eerder, om sjoemelende ‘koppelbazen’ van legitieme bedrijven te scheiden. Maar dat stelsel blijkt te makkelijk te omzeilen.

Daarna verschuift het accent in de overheidsaanpak – de uitzendbranche moet vooral zichzelf reguleren. Bonden en werkgevers spreken in 1996 af uitzendpersoneel meer rechten te geven. Zo moeten uitzendbureaus en inleners uitzendkrachten bij ziekte doorbetalen en ontvangen ze voortaan bij ontslag een vergoeding.

Aoulad ben Arroun is zoon van een arbeidsmigrant. In de jaren zeventig kwam hij als kleuter met zijn ouders uit Marokko naar het Twentse Haaksbergen. Daar ging zijn vader in een kabelfabriek aan de slag. Zelf begon hij op zijn negentiende als uitbener van varkens in een vleesfabriek in Borculo, vertelt hij op de website van een van zijn bedrijven.

Als hij achtentwintig is, neemt zijn carrière een vlucht: hij wordt mede-eigenaar van een uitzendbureau dat vleesverwerkers voorziet van uitbeners en slagers. Niet lang daarna, in 1999, start Aoulad ben Arroun zijn eerste eigen uitzendbureau, Horizon Meat Services BV. Zijn bedrijf maakt een groeispurt door vanaf 2004, nadat Polen, Letland, Litouwen en later Roemenië toetreden tot de Europese Unie. Hij neemt meerdere uitzendbureaus over.

Aoulad ben Arrouns expansiedrift is exemplarisch voor de arbeidsbemiddeling in de afgelopen twintig jaar. Uitzendbureaus, detacheerders en payrollbedrijven groeien razendsnel. Statistiekbureau CBS telt er vierhonderd in 2004, en bijna twintigduizend vorig jaar. Samen zijn ze goed voor 46,2 miljard euro omzet in 2023. Cijfers van de Kamer van Koophandel, opgevraagd door NRC, tonen ook flinke beweging in de branche: in 2023 waren er bijna zevenhonderd nieuwkomers, terwijl ruim zeshonderd bedrijven stopten.

Zicht houden op deze markt is lastig, zegt zelfstandig arbeidsmarktonderzoeker Peter Donker van Heel, die de positie van uitzendkrachten onderzocht. De handhaving van regels is „enorm verkokerd”, zegt hij. Diverse instanties controleren elk een eigen deelterrein: gemeenten zien toe op de huisvesting van arbeidsmigranten, de Arbeidsinspectie kijkt naar arbeidsverhoudingen en -omstandigheden, de Belastingdienst naar de fiscale administratie. „De regelgeving is enorm complex en niemand overziet het geheel”, aldus Donker van Heel.

En dan kent de branche nog verschillende organisaties en keurmerken. Die passen bij de zelfregulering die de overheid van de bedrijfstak verwacht. Zo geeft het keurmerk van de SNA (Stichting Normering Arbeid) aan dat een uitzendbureau zijn administratie op orde heeft; bij dit keurmerk zijn 4.900 bedrijven aangesloten, die tweemaal per jaar controle krijgen. Een garantie biedt dit keurmerk niet; in 2014 bleek dat de bezitters ervan nauwelijks minder vaak de wet overtraden dan ondernemingen zonder keurmerk. Vakbonden CNV en FNV trokken daarom in 2016 hun handen van het keurmerk af.

Ook uitzendbureaus met een slechte reputatie kunnen in het bezit zijn van een SNA-keurmerk. Zo doet het Openbaar Ministerie onderzoek naar uitzendbureau RMS Meat (voorheen Reyhan). Dit bedrijf, met SNA-keurmerk actief in de vleesverwerkende industrie, zou 2 miljoen euro aan lonen achterovergedrukt hebben.

„De klungelaars, die pakken we wel, maar de echte boeven richten hun administratie over het algemeen wel goed in”, zegt SNA-voorzitter en burgemeester van Nijmegen Hubert Bruls.

Over de zelfregulering in de branche kan onderzoeker Donker van Heel kort zijn: „Die werkt niet.” De SNA-inspecteurs komen alleen bij de aangesloten bedrijven, zegt hij, terwijl Nederland tienduizenden bedrijven telt die aan arbeidsbemiddeling doen.

De onderzoeker staat niet alleen in zijn kritiek: in 2007 kwam de directeur van brancheorganisatie ABU tot dezelfde conclusie, zei hij destijds tegen Het Financieele Dagblad. Ook de overheid zelf concludeerde onlangs, in de toelichting op het wetsvoorstel dat certificering in de uitzendbranche moet regelen, dat de zelfregulering kwetsbare werknemers „onvoldoende” heeft beschermd.

In 2013 krijgt een uitzendbureau van Aoulad ben Arroun, dat over het SNA-keurmerk beschikt, de Arbeidsinspectie al over de vloer. Een Slowaakse uitbener bij vleesgigant Van Rooi heeft nog bijna 2.400 euro tegoed, blijkt uit een interne rapportage ingezien door NRC. De man is onverwacht teruggereisd naar Slowakije vanwege familieproblemen, en zegt dit netjes gemeld te hebben bij Aoulad ben Arroun.

Maar volgens de directeur van het uitzendbureau klopt dat niet, en is hij zonder iets te zeggen vertrokken. Bij wijze van „schadevergoeding” heeft Aoulad ben Arroun het achterstallige loon niet gestort. De Slowaak „heeft zich nooit bij ons gemeld, niet per mail noch per telefoon”, zegt hij in het gesprek met de inspecteur. Zelf deed hij ook geen poging de man te bereiken. Volgens de inspecteur is de Slowaak helemaal niet onaangekondigd vertrokken. Aoulad ben Arroun krijgt geen boete, maar de inspecteur maant hem het salaris en vakantiegeld alsnog over te maken en waarschuwt dat hij onderzoek zal doen naar andere „beëindigde arbeidscontracten en het niet uitbetaald loon”.

Vestiging van slachterij **Vion in Boxtel**. Arbeidsmigranten werken via Aoulad ben Arrouns bedrijven bij de grote vleesverwerkers als Vion.

Werknemer is de dupe

In de jaren erop begint het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek naar één van Aoulad ben Arrouns uitzendbureaus. Het OM verdenkt het bureau van arbeidsuitbuiting en valsheid in geschrifte. Maar de beschuldiging van uitbuiting wordt na vier jaar door het OM zelf geseponeerd. En eind vorig jaar tikte de rechter het OM op de vingers: de andere verdenking was zo oud en het belang te beperkt om Aoulad ben Arroun er nog voor te vervolgen. Tot „de avond voor de inhoudelijke behandeling” was onterecht de beschuldiging van arbeidsuitbuiting „blijven hangen boven het hoofd” van Aoulad ben Arroun, schreef de rechter. Het OM heeft de 275.000 euro die Aoulad ben Arroun uitgaf aan advocaten, accountants en reizen vergoed.

Een paar maanden later komt de Arbeidsinspectie de grote aantallen op staande voet ontslagen werknemers bij Aoulad ben Arrouns bedrijven op het spoor. Bij een van de bedrijven wordt tot 80 procent van het vertrekkend personeel op staande voet ontslagen, schrijft de Arbeidsinspectie in het rapport van mei dit jaar. In de hele uitzendbranche kwam dit de afgelopen vier jaar bij minder dan 1 procent van het vertrekkend personeel voor, blijkt uit cijfers over de uitzendbranche die vorige week met de Tweede Kamer zijn gedeeld.

De werknemers zijn de dupe: die bouwen niet de extra rechten op, omdat ze continu in de laagste schaal blijven zitten, schrijft de inspecteur-generaal van de Arbeidsinspectie in een toelichting bij het rapport. Daarnaast vervalt het recht op een uitkering en ligt dakloosheid op de loer – veel arbeidsmigranten huren woonruimte via een uitzendbureau. Soms blijken werknemers het uitzendbureau zelfs geld verschuldigd, omdat ze een vergoeding moeten betalen (om vervanging te regelen), die ten minste gelijk is aan wat ze aan loon tegoed zouden hebben. „Zo komt de eindafrekening uit op nul of is die zelfs negatief”, aldus een bron binnen de inspectie.

Moba Aoulad ben Arroun las over het rapport in het nieuws, en dacht dat het wel eens over een van zijn uitzendbureaus kon gaan, vertelt hij op zijn kantoor in Gorinchem: een lichte ruimte met een systeemplafond en grote kamerplanten, aan de rand van een bedrijventerrein. Terwijl een verdieping lager arbeidsmigranten worden ingeschreven, belt de directeur een van zijn managers: „Jarek, kun je even de cijfers komen laten zien?”

Het klopt dat hij de afgelopen jaren duizenden arbeidsmigranten op staande voet heeft ontslagen, zegt Aoulad ben Arroun, maar dat er sprake is van misbruik, bestrijdt hij: de medewerkers vertrokken „met de noorderzon” en hij heeft geen idee waarom.

Businessmanager Jarek Sas klapt zijn laptop open, op het scherm staafdiagrammen van in 2024 uitgestroomd personeel bij een van Aoulad ben Arroun uitzendbureaus. Ook dit jaar ontsloeg de directeur ongeveer een derde van de werknemers van dit bureau op staande voet. Maar hij kan niet anders, zegt hij. „Als mensen niet komen opdagen, moet ik ze wel op staande voet ontslaan. In de wet staat: geen werk, geen loon.”

Als mensen niet komen opdagen, moet ik ze wel op staande voet ontslaan

Moba Aoulad ben Arroun

Naar elke werknemer die verdwijnt stuurt Aoulad ben Arroun drie of vier brieven, zegt hij. Als ze na tien dagen niet terug zijn, ontslaat hij ze op staande voet. Per weggelopen kracht kost dat zo’n 2.000 tot 3.000 euro aan misgelopen inkomsten en uitgeleende beschermingsspullen, zegt hij, zoals stalen handschoenen en een schort, die vaak niet worden ingeleverd.

Advocaat Bas Hengstmengel, die gespecialiseerd is in flexibele arbeidsverhoudingen en tien jaar lang cao-controles in de uitzendbranche uitvoerde, vindt Aoulad ben Arrouns lezing weinig plausibel. „Je hebt er als werkgever vooral voordeel van, want je hoeft allerlei afdrachten niet te verrekenen, en ook geen ontslagvergoeding te betalen.”

Hengstmengel erkent dat arbeidsmigranten weliswaar geregeld zomaar vertrekken, maar merkt op dat andere uitzendbureaus de constructie blijkbaar niet zo massaal toepassen. Als onduidelijk is of mensen weer terugkomen, kunnen werkgevers ook een loonstop overwegen, zegt Hengstmengel. „Dat is veel minder ingrijpend.” Ontslag op staande voet is volgens hem alleen voor „extreme gevallen als diefstal of fraude” bedoeld. „Iemand die wordt ontslagen en daarna weer naar het werk komt, past niet in dat beeld.”

Aoulad ben Arroun slaat met zijn hand op tafel. „Als mensen zelf stoppen, hebben ze helemaal geen recht op ontslagvergoeding. Denkt die advocaat dat ik als Al Capone een organisatie leid en elke dag nabel hoeveel mensen op staande voet zijn ontslagen? Hoelang moet zo’n loonstop dan wel niet duren?”

Uitzendverbod

Inmiddels heeft ook de nieuwe minister Eddy van Hijum (NSC, Sociale Zaken en Werkgelegenheid) de publicatie over het ontslag op staande voet aangegrepen om harde maatregelen te eisen, mogelijk zelfs een uitzendverbod voor „probleemsectoren”, zoals de vleessector. „Op een gegeven moment moet je een streep trekken als er geen verbetering in zit”, zei hij deze zomer tegen De Telegraaf. Momenteel wordt onderzocht of zo’n verbod „juridisch” mogelijk is en wat de impact ervan is op de arbeidsmarkt, zegt een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken. In de Nederlandse vleesbranche werken dagelijks 12.000 mensen, van wie 80 procent uit het buitenland komt.

Naast de politiek reageerden ook de uitzend- en vleessector verontwaardigd op het rapport van de Arbeidsinspectie. „Een schande” noemde brancheorganisatie NBBU het. „Onacceptabel!” stond er boven een persbericht van COV, branchevereniging voor werkgevers in de vleesindustrie, waarvoor Aoulad ben Arroun cao-onderhandelingen voert. Hoewel het een van hun eigen leden betreft, zeggen COV en uitzendkoepel NBBU niet te weten om welke uitzendbureaus het gaat.

Ondertussen kijkt ook het huidige kabinet weer vooral naar de branche zelf om misstanden tegen te gaan. Het is de „eigen verantwoordelijkheid” van de sector om mensen goed te behandelen, schreef Van Hijum onlangs aan de Tweede Kamer. Een meldpunt waar misstanden gemeld kunnen worden, is ondergebracht bij vleesgigant Vion. Werkgeversorganisaties en uitzendkoepels moeten via een checklist hun eigen leden vragen of ze hun zaken op orde hebben.

Het nieuwe toelatingsstelsel, dat malafide uitzendbureaus van de markt moet weren, is er voorlopig nog niet. Afgelopen maand informeerde minister Van Hijum de Tweede Kamer dat het stelsel vanwege problemen in de uitvoering voor de tweede keer vertraging heeft opgelopen. Hij verhoogde de boetes en de capaciteit van de Arbeidsinspectie, die er 35 fte bij krijgt – afgelopen jaar telde de inspectie 1.753 voltijdbanen. Ook neemt minister Van Hijum meer tijd om te onderzoeken wanneer het stelsel kan worden ingevoerd. Dat is sowieso niet voor 2026.

De ruim zevenduizend op staande voet ontslagen arbeidsmigranten schieten er weinig mee op. Zij vallen onder het ontslagrecht en daar controleert de Arbeidsinspectie niet op. „Helaas blijkt dat op dit moment geen van de betrokken organisaties bevoegd is om misbruik van ontslag op staande voet aan te pakken”, schreef minister Van Hijum op 12 november aan de Tweede Kamer. Het aanpakken van het misbruik en controleren „van het einde van de arbeidsverhouding op juistheid” zijn niet de taak van de Arbeidsinspectie, UWV of de Belastingdienst, aldus Van Hijum.

De inspectie kan de ontslagen arbeidsmigranten wel naar goede advocaten en een juridisch loket verwijzen, maar vanwege hun precaire situatie maken de arbeidsmigranten zelden de gang naar de rechter.

De Arbeidsinspectie kan nu niet nader ingaan op vragen over de rapportage over het ontslag op staande voet, omdat er nog een onderzoek loopt. Het is nog niet duidelijk welke vervolgstappen worden genomen door de inspectie en andere handhavers, of wat de gevolgen voor de bureaus van Aoulad ben Arroun zijn.

Volksbank schrapt honderden banen

admin
November 19, 2024
0

Goedemorgen. Een persalarm kwam hier op de redactie binnen van het ANP: SNS- en ASN-moederbedrijf de Volksbank schrapt tot 750 banen, zo meldt de Volksbank zelf.

In het persbericht lezen we dat gedwongen ontslagen „niet zijn uit te sluiten”. De bank zegt verder te gaan toewerken naar „één sterk retailmerk”. Nu zijn er nog de merken SNS, ASN Bank, RegioBank en BLG Wonen.

Dit viel ons verder op bij de speurtocht naar nieuws vanochtend:

De Duitse staalfabrikant Thyssenkrupp heeft vanochtend gewaarschuwd voor structureel lagere vraag vanuit de Europese industrie, meldt de Financial Times. Het bedrijf schrijft 1 miljard euro af op investeringen en maakte een nettoverlies van 1,4 miljard euro in in 2023. De omzet nam wel toe, met 7 procent.
De privacywaakhond Autoriteit Persoonsgegevens heeft de jacht ingezet op de drie grote kredietinformatiebureaus in Nederland wegens privacyschending, meldt het FD.
Chinese schonetechnologiebedrijven, zoals batterijfabrikanten, die met EU-subsidie hier in Europa produceren, moeten hun technologie delen met Europese partners. Dit staat in plannen die de Europese Commissie nu voorbereidt, schrijft de Financial Times.
Nestlé splitst zijn merken af voor mineraalwater, zoals Vittel, Perrier en S.Pellegrino, meldt het ANP.
Bij de top van de twintig grootste economieën van de wereld in Rio de Janeiro hebben landen ingestemd met een armoedeplan van de Braziliaanse president Lula, schrijft NRC-correspondent Nina Jurna.

En nog even een blik op de beurzen:

In Azië hebben beleggers er zin in. Japanse en Zuid-Koreaanse beurzen staan op winst, volgens persbureau Reuters een reflectie van de klim van Amerikaanse (tech)aandelen in de voorbije dagen. In Tokio laat de Nikkei-index 0,5 procent winst zien, in Seoul won de Kospi-index 0,12 procent, in Taiwan staat de TWII 1,34 procent in de plus.

In China daalde de Shanghai Composite Index aanvankelijk, wat analisten toeschreven aan angst voor Amerikaanse importheffingen. Maar later vanochtend liet ook deze index winst zien, zo’n 0,25 procent. In Hongkong ging het ook eerst omlaag, en daarna omhoog. Daar staat de Hang Seng Index 0,42 procent hoger.

De Amerikaanse beurzen lieten maandag eveneens winst zien: 0,39 procent voor de S&P 500, 0,6 procent voor de Nasdaq.

Franse boeren voelen zich in de kou gezet door regering en vrezen Mercosur-verdrag

admin
November 18, 2024
0

Het is inmiddels een bekend beeld in Frankrijk: boeren die wegen en rotondes blokkeren met hun tractoren, pallets en hooibalen. Plaatsnaambordjes die worden omgedraaid bij wijze van protest. Protestborden met teksten als ‘eet Frans’ en ‘zonder landbouwers geen land’ die overal opduiken. Het beeld is terug van een paar maanden weggeweest: na de wekenlange boerenprotesten van afgelopen winter gaan sinds deze maandag opnieuw Franse boeren de straat op.

De protesten zijn georganiseerd door vakbonden FNSEA en Jeunes Agriculteurs (Jonge Boeren) en zijn deels een voortzetting van de protesten van begin dit jaar, waarbij boeren zich uitspraken tegen de hoge regeldruk en lage lonen in de sector. In reactie daarop kondigde de toenmalige premier Gabriel Attal tientallen maatregelen aan om de boeren tegemoet te komen: van financiële steun aan de veehouderij tot het in de wet verankeren dat de landbouw van „groot algemeen belang is” en het versimpelen en versoepelen van een aantal belastingen en normen.

Maar die beloften zijn niet allemaal ingelost. Volgens een telling van de FNSEA is 65 procent van de 67 gedane beloften niet (volledig) uitgevoerd (negentien daarvan zijn wel al in gang gezet). Dit is vooral het gevolg van het aftreden van de regering-Attal toen president Emmanuel Macron in juni plots parlementsverkiezingen uitschreef, waarna Frankrijk wekenlang zonder regering zat, tot half september de regering van de huidige premier Michel Barnier werd gevormd. Tijdens dat politieke vacuüm werden plannen stilgelegd of uitgesteld.

Slechte oogst en Mercosur

Hoewel sommige maatregelen er wel degelijk zijn gekomen en Barnier een aantal handreikingen heeft gedaan, zijn de boeren ontevreden. Zij vinden dat de kern van de problemen nog steeds bestaat: te veel regels en te lage inkomens.

Hierbij speelt mee dat de boeren een dramatisch jaar beleven: door de aanhoudende regen van afgelopen maanden, droogte in sommige regio’s en overstromingen in andere, heeft vrijwel elke sector slechte cijfers gedraaid. Zo is de wijnoogst naar verwachting 18 procent lager dan een jaar eerder. Veehouders werden intussen geteisterd door ziekten als de vogelgriep, waar zowel vogels als koeien onder lijden.

En de lont in het kruitvat is het vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie en de Zuid-Amerikaanse Mersocur-landen (Argentinië, Brazilië, Bolivia, Paraguay en Uruguay) dat in de lucht hangt. Dat Mercosur-akkoord moet leiden tot veel lagere importheffingen en minder regels die de onderlinge handel bemoeilijken.

Arbeid in de Mercosur-landen is beduidend goedkoper en er gelden andere milieumaatregelen

De Franse boeren zijn hier fel tegen uit vrees voor oneerlijke concurrentie, omdat arbeid in de Mercosur-landen beduidend goedkoper is en er andere milieumaatregelen gelden. Zo mogen Braziliaanse boeren anders dan hun Europese concurrenten hun koeien met antibiotica behandelen en mag kippenvlees daar worden ontsmet met chloor. Het leidt ertoe dat, zoals vaker gebeurt bij handelsakkoorden, demonstrerende boeren zich ineens in één kamp bevinden met milieuorganisaties. Ook die zijn kritisch.

Positie Frankrijk verzwakt

Het is alleen de vraag of de Franse regering, die na de parlementsverkiezingen van dit jaar flink verzwakt is, genoeg verzet kan organiseren. Dat Macron op de G20-top een opvallende alliantie tegen het akkoord probeerde te smeden met de gastheer, de Argentijnse president Javier Milei, wordt door andere landen gelezen als teken van zwakte: blijkbaar kan Macron binnen de EU geen gelijkgezinden optrommelen.

De Franse regering lijkt nu in te zetten op specifieke garanties. Macron wil onder meer dat verzekerd wordt dat de deal niet instrijkt tegen de klimaatakkoorden van Parijs en hij wil clausules over het beschermen van de belangen van de Europese industrie en boeren. Of dat gaat lukken is ook onzeker: de meeste landen hopen nog steeds begin december een akkoord te bereiken.

Het boerenprotest kan meerdere weken duren. De vraag is vooral hoe ingrijpend het wordt. De vakbonden beloven dat ze „het leven van de Fransen geen hel willen maken”, dixit vakbondsman Arnaud Rousseau, en er is beloofd dat er geen gedoe komt tijdens kerst. Maar er gaan ook oproepen rond om de boerenacties aan te grijpen voor een breder protest tegen de regering en Macron. Zo zijn er binnen de Gele Hesjes-beweging, die Frankrijk in 2018 en 2019 op z’n kop zette, leden die zich bereid tonen hun hesje uit de kast te pakken en de straat weer op te gaan.

Luister naar