N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Techniek Een grote brand verwoestte zondag vier woningen in de Arnhemse wijk Presikhaaf. Vier andere werden onbewoonbaar. Het kostte de brandweer veel moeite het vuur te doven vanwege zonnepanelen. Wat leert dit over de verduurzamingsopgave?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101979823-6c1533.jpg)
Even na het middaguur brak zondag brand uit in de Van Kinsbergenstraat in de Arnhemse wijk Presikhaaf. Ruim honderd woningen werden ontruimd, bewoners werden opgevangen in een nabijgelegen sporthal. Vier mensen die rook hadden ingeademd, werden opgenomen in het ziekenhuis.
De brandweer had grote moeite met blussen door de aaneengesloten strook zonnepanelen op het dak van het huizenblok. Pas om 21.30 uur was het vuur gedoofd, zeker vier woningen werden compleet verwoest. De lastige bestrijding van de brand roept vragen op over de zonnepaneelconstructies die overal in Nederland op daken van woningen en bedrijfspanden worden geplaatst.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/06/web-1506binzon.jpg)
1 Wat is al bekend over de oorzaak van de brand?
De brand ontstond in de keuken van een van de woningen – en dus niet in de zonnepanelen of warmtepompinstallatie, zoals gespeculeerd werd. Wat precies vlam vatte, is door de hevigheid van de brand niet meer te zeggen. De brandweer en woningcorporatie Portaal doen verder onderzoek naar het ontstaan en de verspreiding van de brand, waarbij ook de rol van de zonnepanelen wordt meegewogen. „Omwonenden hebben veel vragen en zorgen over de brandveiligheid van hun eigen woning”, zegt een woordvoerder van Portaal. In dezelfde wijk liggen meerdere huizenblokken van de corporatie met een soortgelijke zonnepanelenconstructie op het dak.
2 Waarom speelden zonnepanelen een cruciale rol bij deze brand?
De panelen bemoeilijkten het blussen, doordat ze dicht bij elkaar lagen. Er lagen dus geen dakpannen tussen, zoals vaak het geval is. Hierdoor kon de brandweer geen ‘stoplijn’ aanleggen, een natte strook waardoor het vuur niet verder komt. Ook waren de panelen direct tegen de isolatiewand geplaatst, waardoor de constructie werkte als ‘paraplu’ voor het bluswater, zegt Nils Rosmuller, lector energie- en transportveiligheid bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV). „Ik zou haast willen spreken van een designfout.”
3 Zijn er dan geen bouwvoorschriften voor de bevestiging van zonnepanelen op gebouwen, met het oog op de blusbaarheid?
Die zijn er niet, en daar moet verandering in komen, vindt het NIPV. Op meer plekken in Nederland zijn zonnepanelen op soortgelijke wijze als in Arnhem geïnstalleerd, al heeft het NIPV geen specifieke cijfers van het aantal gebouwen. Voor regelgeving denkt het instituut aan regels die nu al gelden om de verspreiding van brand binnenshuis tegen te gaan. Deze zouden ook voor de ‘schil’ van de woning kunnen worden doorgetrokken, dus ook voor de panelen op het dak.
4 Die zorgen over brandgevaar door zonnepanelen bestaan toch al langer?
Ja, onder andere de Nederlandse brandweer vraagt al langer aandacht voor de brandveiligheid van zonnepanelen. Dat draait er deels om dat áls er brand is, een huis blusbaar blijft. In Arnhem ging dat mis. Ook is er de vrees dat wanneer zonnepanelen mee branden, stukjes glas en silicium gaan ronddwarrelen en kilometers verderop neerkomen. Daar was in Arnhem geen sprake van.
Het draait er ook om dat zonnepanelen niet zélf het risico op brand vergroten, bijvoorbeeld door oververhitting bij omvormers of kapotte panelen, slechte bekabeling, of te weinig ventilatie achter de panelen, laat brancheorganisatie Techniek Nederland weten. De brandweer sprak in 2021 van een „wildgroei aan nieuwe producten, aanbieders en installateurs”, met onvoldoende bijbehorende regelgeving en normering. Daarmee doelde de brandweer niet alleen op zonnepanelen, maar ook op andere (elektronische) apparatuur die voor de energietransitie op brede schaal wordt geïnstalleerd, zoals batterijen en warmtepompen.
Het probleem lijkt dan vooral te liggen aan de manier waarop apparatuur zoals zonnepanelen wordt geïnstalleerd, in plaats van de apparatuur zelf. „Zonnepanelen zijn in de basis veilige systemen, gevaarlijke situaties ontstaan door menselijk handelen”, zegt het Verbond van Verzekeraars. Ook lector Rosmulller van het NIPV noemt het ondeugdelijk installeren van zonnepanelen als grote zorg. Eerder onderzoek wees uit dat meer dan 80 procent niet deugdelijk is bevestigd aan de woning. Techniek Nederland roept op tot een verplichte certificering voor zonnepaneelinstallateurs, om onkundig en onveilig werk te voorkomen. Ook pleit de vereniging voor een verplichte apk-keuring voor technische installatie.
Zonnepanelen zijn in de basis veilige systemen, gevaarlijke situaties ontstaan door menselijk handelen
Verbond van Verzekeraars
5 Hoe vaak komt een brand met zonnepanelen in Nederland voor?
Vorig jaar noteerde de landelijke brandweer 35 branden met zonnepanelen, dit jaar ligt dat aantal nu al op 55. Daarbij maakt de dienst geen onderscheid tussen branden die door zonnepanelen zijn ontstaan, of waar deze slechts onderdeel van de brand waren. De toename komt doordat meer mensen zonnepanelen op hun huis hebben liggen, maar ook doordat deze niet altijd goed zijn geïnstalleerd. Techniek Nederland heeft, gezien dat er in Nederland inmiddels „tientallen miljoenen zonnepanelen geïnstalleerd zijn”, niet de indruk dat de brand in Arnhem onderdeel van een breed verschijnsel is.
6 Hoe gaat het nu met de bewoners uit Arnhem?
Vier woningen werden compleet verwoest en inmiddels gesloopt, voor vier andere woningen kijkt woningcorporatie Portaal of renovatie mogelijk is. De bewoners zijn ondergebracht in hotels, of verblijven bij familie of vrienden. Portaal staat met hen in contact om geschikte vervangende woonruimte te vinden, zegt woordvoerder John Wijbenga. „Dat is best intensief, de bewoners zijn niet allemaal de Nederlandse taal machtig en het gaat soms om grote gezinnen.” Behalve woonruimte helpt Portaal ook bij het regelen van spullen en emotionele zorg voor de getroffenen. Zestien andere gezinnen die de nacht elders moesten doorbrengen, konden maandag om 10.00 uur weer terug naar huis.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/06/web-1806binarnhem.jpg)
7 Krijgt deze brand nog een staartje?
Dat is wel duidelijk. De verwoeste woningen dienden als voorbeeld voor nog eens honderdduizend woningen die op dezelfde manier energiezuinig gemaakt moesten worden. In de eerste lichting moesten 11.000 woningen worden aangepakt, al is dat aantal door dure bouwkosten niet gehaald. Bouwbedrijf Dura Vermeer, dat de verduurzamingsoperatie met drie andere bouwbedrijven en zes corporaties uitvoert, is „ontzettend geschrokken”, meldt een woordvoerder. Het bedrijf wil het brandweeronderzoek afwachten, voordat het conclusies trekt over de wijze van verduurzaming.
