Rechters krijgen een verplichte mentale check-up: ‘Hoe weerbaar is iemand?’


Rechterlijke macht Rechters in Amsterdam en Midden-Nederland worden door een psycholoog bijgestaan als zij riskante strafzaken doen.

Beveiliging bij de bunker in Amsterdam-Osdorp voor de voortzetting van de Marengo-strafzaak.
Beveiliging bij de bunker in Amsterdam-Osdorp voor de voortzetting van de Marengo-strafzaak.

Foto Sem van der Wal/ANP

Rechters en juridisch ondersteunend personeel van de rechtbank Midden-Nederland worden alleen nog op grote en riskante strafzaken gezet als zij een verplicht gesprek met een psycholoog hebben gevoerd. De verplichte mentale check-up is bedoeld om te beoordelen of rechters en gerechtsjuristen zijn opgewassen tegen de mentale druk die bij bedreigingen en persoonsbeveiliging komt kijken.

Dat zegt Patricia Messer-Dinnissen, rechtbankpresident Midden-Nederland tegen NRC. De rechtbank Amsterdam houdt een check-up tijdens een risicovol proces, om na te gaan of juristen goed omgaan met de druk en dreiging en of die omgang verbeterd kan worden, zo zegt de Amsterdamse rechtbankpresident Christa Wiertz-Wezenbeek.

De rechtbankpresidenten willen het aantal strafrechters- en juristen dat de afgelopen jaren beveiligd moest worden niet prijsgeven, maar spreken wel van „een duidelijke kentering”. Persoonsbeveiliging van rechters en gerechtsjuristen gaat niet meer weg, zegt Wiertz-Wezenbeek, die spreekt van „de normalisering van onveiligheid”. Persoonsbeveiliging kan „erbij horen op het moment dat iemand ervoor kiest rechter te worden”, vindt ook de Utrechtse rechtbankpresident Patricia Messer-Dinnissen.

Gevolgen voor betrokkenen

Zo zijn Utrechtse rechters en gerechtsjuristen tijdens een groot proces gedurende tweeënhalf jaar intensief beveiligd, zegt Messer. Dat proces draaide om verschillende liquidaties. De intensieve beveiliging heeft volgens haar grote gevolgen gehad voor de betrokkenen en hun persoonlijke (woon)omgeving. „Een aantal kon niet meer even spontaan naar de winkel. In de straat waar ze woonden reed om de haverklap een politieauto. En de beveiliging stopte niet na het vonnis.”

Ook in Amsterdam worden meerdere rechters en gerechtsjuristen beveiligd. President Wiertz-Wezenbeek spreekt van een „significante toename” ten opzichte van enkele jaren geleden. Juist vanwege de impact die bedreigingen en beveiliging op het persoonlijke leven kunnen hebben, wil de rechtbank in Utrecht personeel screenen voordat ze op een riskante strafzaak worden gezet.

Volgens rechters is er sprake van „normalisering van onveiligheid”

Messer: „We kijken wie geschikt is qua karakter, maar ook gezien de privésituatie. Hoe weerbaar is iemand?” Om tot een beoordeling te komen, vinden gesprekken met een psycholoog plaats. „Als iemand geen gesprek wil, dan mag hij geen risicozaak doen. En als iemand geen beveiliging wil, dan ook niet”, aldus Messer. „Dat zijn de voorwaarden die we moeten stellen, het is niet anders.”

Het spreken van een psycholoog is ook in Amsterdam een standaard praktijk voor rechters die een risicovolle strafzaak doen. „Dat het op deze schaal gebeurt is echt nieuw, vroeger gebeurde dat een heel enkele keer”, zegt president Wiertz-Wezenbeek. „We hebben jaren gedacht dat het maar bij een paar zaken speelt, maar dat is veranderd.” Ook zij vindt dat het bij het werk van rechters en gerechtsjuristen hoort.

In een fatsoenlijke rechtsstaat horen bedreigingen niet bij het werk van een rechter, stelt Peter Pulles, strafrechter en rechterlijk lid van de Raad voor de Rechtspraak. „Maar het is de werkelijkheid waar we nu mee moeten leven. Het is iets om heel serieus te nemen.”


Lees ook: Helft advocaten slachtoffer van agressie of bedreiging