N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Durf te vragen De blaas is niet een passieve ballon, maar een actief orgaan.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101501431-8d6596.jpg)
Je staat met gekruiste benen bij de voordeur, worstelt met de huissleutel, rent de gang in, maar haalt dan toch nét de wc niet. Herkenbaar? Een kleine rondgang in de vriendenkring leert dat dit vooral een vrouwendingetje is. (Eén vriend appt dat hij het herkenbaar vindt „maar niet met extreme consequenties” – en voegt eraan toe dat kat Sam er meer last van lijkt te hebben.)
Waardoor gaat het op het allerlaatst toch soms mis? Het antwoord is net zo complex als het plassen zelf, aldus Bertil Blok, uroloog in het Rotterdamse Erasmus MC. „Plassen op de wc is een combinatie van bewuste en onbewuste processen”, zegt hij. De blaas is niet een passieve ballon, maar een actief orgaan dat is omgeven door een laag gladde spieren: de blaasspieren. Die zijn ontspannen zolang je je plas ophoudt en trekken samen tijdens het plassen.
Dat je urine tussendoor niet uit je blaas loopt, komt door de sluitspier: een sterke kringspier die onderdeel uitmaakt van de bekkenbodem. Die kun je bewust aan- en ontspannen. „Maar vergis je niet”, zegt Blok. „Ook dit systeem werkt grotendeels onwillekeurig, dus niet door jouw bewuste aansturing. Tijdens je dagelijkse bezigheden heb je een keiharde spierspanning in je bekkenbodem en je sluitspier. Die voorkomt dat je urine verliest.”
Buiten je wil om
Zodra je gaat plassen, ontspan je je sluitspier en bekkenbodem. Ook dat gaat gek genoeg grotendeels vanzelf. En de samentrekking van de blaas gaat al helemaal buiten je wil om. „Die onbewuste processen worden aangestuurd vanuit het plascentrum: een gebiedje tussen je oren, in je hersenstam”, vertelt Blok. De hersenstam is het ‘oergedeelte’ van onze hersenen, dat bijvoorbeeld ook onze ademhaling en bloeddruk regelt.
„Die hersenstam zorgt er normaal gesproken voor dat je alleen kunt plassen als het sein op veilig staat”, zegt Blok. „Daarom vinden sommige mannen het moeilijk om te plassen in een open wc-ruimte. En daarom zul je niet snel in het openbaar in je broek plassen. Je hersenstam zet daar een heel sterke rem op.”
Dat is wellicht een overblijfsel uit ons oerverleden: als prooidier op de savanne ben je minder vindbaar voor roofdieren als je niet steeds urine druppelt.
Beschadigde bekkenbodem
„Die hersenstam helpt jou dus droog te blijven, ook als je blaas overvol is”, zegt Blok. „Maar zodra je je eigen huis binnenstapt, denkt jouw hersenstam: veilig! Dan gaat de rem eraf en moet je uit alle macht bewust je sluitspier en bekkenbodem aanspannen. Maar dat houd je niet lang vol.”
Blok vermoedt dat vooral moeders last hebben van ganglekkage. „Bij hen is veelal de bekkenbodem beschadigd, en soms ook de zenuwaansturing daarvan”, vertelt hij. „Deze vrouwen verliezen ook vaak wat urine tijdens hoesten, niezen of sporten. Dat noemen we inspannings-incontinentie.” Ook ouderen, bij wie de hersenstam minder goed werkt, verliezen soms urine. Dat heet aandrang-incontinentie.
Heeft Blok wellicht een tip om ongelukjes te voorkomen? „Het belangrijkste is altijd: zorg dat je blaas niet te vol wordt. Ga regelmatig naar de wc.” Als je dat niet doet, raakt op den duur de spierballon opgerekt en kan hij zich niet meer goed legen. Ook de zenuwaansturing wordt dan slechter. Daardoor voel je minder goed wanneer de blaas vol is. Dat alles kan leiden tot blaasontsteking en inspannings-incontinentie. „Een beroepskwaal van vrachtwagenchauffeurs”, zegt Blok. „En van artsen.”
