Het kunstgras verdwijnt uit de Eredivisie – maar de klachten van spelers over blessures zijn een fabel

1Hoe is besloten om afscheid te nemen van het kunstgras?

Gehaat was het onder veel spelers en coaches en nu gaat het verdwijnen. Vanaf het seizoen 2025/2026 mag in de Eredivisie niet meer op kunstgras worden gespeeld. Dat besloten de achttien clubs en de organisatie van de competitie, de Eredivisie cv, begin deze week tijdens een vergadering. Er blijven nog twee opties over: hybride gras (combinatie kunst- en echt gras) en een ‘pure’ grasmat – het ideaal van voetballers en romantici.

Het is een resultaat van een jarenlang meningsverschil in de Eredivisie. In 2017 al, toen kunstgras aan een opmars bezig was, schreven aanvoerders van twaalf eredivisieploegen een open brief waarin ze opriepen om kunstgras te verbieden. De „spelkwaliteit en ontwikkeling van het Nederlandse voetbal” zou door kunstgras worden bedreigd. Voetbal zou meer afhankelijk worden van passing en minder van ‘diepgang’ – de internationale trend. Buitenlandse spelers zouden wel twee keer nadenken voordat ze in Nederland een contract sloten. Bovendien vonden de aanvoerders dat het kunstgras fysieke problemen veroorzaakte. Destijds tekenden zes aanvoerders het manifest niet: hun teams speelden wél op kunstgras.

Afgelopen seizoen waren er in de Eredivisie nog vier ploegen over die op kunstgras speelden. Cambuur Leeuwarden degradeerde, FC Emmen speelt in de play-offs om promotie/degradatie en kan dus ook nog uit de competitie verdwijnen. Heracles Almelo, dat promoveerde naar de Eredivisie, was in 2003 de eerste club met een kunstgrasmat, maar had al besloten om daar op korte termijn afscheid van te nemen. PEC Zwolle, dat eveneens promoveerde, verruilde al eerder het kunstgras voor gras.

2 Veroorzaakt het inderdaad meer blessures?

Dat dénken veel voetballers wel. Meerdere spelers weigeren er zelfs op te spelen. Vitesse-middenvelder Marco van Ginkel bijvoorbeeld wil het, na verschillende zware blessures, niet meer. In een interview met Voetbal International zei hij enkele jaren geleden: „Het zou misschien wel kunnen, maar het voelt niet goed. Ik hou me onbewust in, dus ik denk: laat maar.” Ajax-aanvoerder Dusan Tadic is ook een verklaard tegenstander van kunstgras. Een paar jaar geleden hield hij na een wedstrijd tegen Sparta een lange tirade, waarin hij de KNVB opriep om kunstgras te verbieden en de Serviër het woord zo uitsprak dat het verdacht veel leek op ‘kutgras’.

De feiten zijn anders: kunstgras zorgt niet voor meer blessures, is gebleken uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken. In 2016 al deed Frank Backx, hoogleraar klinische sportgeneeskunde bij het UMC Utrecht, een groot literatuuronderzoek naar het verschil in blessures tussen kunst- en echt gras. Dat bleek niet te bestaan. Dat geldt ook voor andere sporten die (soms) op kunstgras worden gespeeld, zoals American football en rugby. Onlangs nog verscheen er een grote literatuurstudie in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet waaruit ook bleek: op kunstgras komen niet meer blessures voor – en bij profvoetballers zelfs minder. De onderzoekers schrijven: „Het risico op blessures kan, gezien deze bevindingen, niet worden gebruikt als een argument in een discussie over de beste ondergrond om op te voetballen.”

Dat het spel door kunstgras verandert is evengoed een fabel. Ook in 2016 liet voetbalbond KNVB er onderzoek naar doen door sportsocioloog Thijs Velema. Hij concludeerde dat er geen aanwijzingen zijn dat teams anders spelen op kunstgras dan op echt gras, bleek uit het onderzoek dat De Correspondent destijds online zette. Het idee dat kunstgras leidt tot snel voetbal, met veel over de grond gespeelde ballen en weinig diepgang, klopt dus niet.

Toch bleef het slechte imago in de Eredivisie hangen – en dat leidt nu tot afschaffing.

Uit verschillende onderzoeken bleek dat er geen verband is tussen kunstgras en blessures. Toch hield de ondergrond een slecht imago

3 En de amateurs, blijven die wel op kunstgras spelen?

Daar is en blijft kunstgras normaal. De aanleg van een kunstgrasveld kost aanzienlijk meer dan de aanleg van een grasveld, maar het is veel goedkoper in onderhoud dan gras en bovendien kan er in bijna alle weersomstandigheden op worden gespeeld. Grasvelden kunnen na een paar flinke regenbuien nog weleens veranderen in modderpoelen, wat tot afgelasting leidt.

Naar schatting spelen nu 2.200 voetbalverenigingen op kunstgras. Er zijn iets minder dan 3.000 verenigingen, maar bij veel clubs liggen er zowel gras- als kunstgrasvelden. Gras wordt nog altijd meer gebruikt.

Kunstgrasvelden moeten overigens wel aan allerlei regels voldoen. Zo heeft voetbalbond KNVB een ‘gebruikersnorm’ voor kunstgrasvelden, waarin staat wanneer een veld veilig en ‘blessurevrij’ te gebruiken is. Er zijn bijvoorbeeld eisen over stroefheid, schokabsorptie, de hoogte die een bal moet kunnen stuiteren en de snelheid waarmee een bal moet kunnen rollen. Acht jaar na aanleg moet een kunstgrasveld worden gekeurd, en daarna elke twee jaar.

Ook in andere sporten is kunstgras populair. In absolute aantallen heeft voetbal de meeste kunstgrasvelden, vertelt hoofdredacteur Hein van Iersel van vakblad Fieldmanager: „Ook bij tennis, padel, atletiek, hockey, honkbal, softbal en korfbal wordt op kunstgras gespeeld. In sommige sporten, zoals hockey, is kunstgras de norm, in andere, zoals korfbal, kan gekozen worden tussen kunstgras en natuurgras. In de breedtesport is kunstgras nog steeds in opkomst.”

4 Heeft het besluit financiële gevolgen voor clubs?

Vooral de afvoer en recycling van een kunstgrasmat is kostbaar, zegt projectmanager Edwin Raar van Krinkels BV, een in groen en cultuurtechniek gespecialiseerd bedrijf. De exacte kosten hangen af van het type kunstgrasmat, de onderlaag, de ‘onderbouw’ en de locatie van de club. Maar het gaat niet alleen om de vervanging van de mat, benadrukt freelance journalist Guy Oldenkotte, die drie boeken schreef over kunstgras in de sport. „Voor het onderhoud van een natuurgrasveld zal je een grasspecialist moeten aantrekken en in ander materiaal moeten investeren, zoals grasmaaiers en technieken om het grasplantje extra te ondersteunen.” Een ander punt, zegt hij, is het verschil in trainings- en speelbelasting. „Op een kunstgrasveld gaat het om zo’n 1.500 uur, op een natuurgrasveld om 400 uur. Dat betekent dat clubs op zoek moeten naar trainingsaccommodaties met kleedkamers en parkeerplekken – wat in bepaalde delen van Nederland geen makkelijke opgave is. Het gaat bovendien gepaard met forse investeringen. Daar staat tegenover dat eredivisieclubs die elk seizoen goed natuurgras hebben in het stadion, de komende jaren aanspraak kunnen maken op 350.000 euro ondersteuning vanuit de Eredivisie cv.”

Lees ook: PSV-clubarts Wart van Zoest over de kruisbandblessure, de schrik van elke voetballer

5 Hoe zat het ook weer met die rubberkorrels in kunstgras?

Rubberkorrels zorgen dat kunstgras zich meer ‘gedraagt’ als een echte grasmat, zodat de bal op eenzelfde manier rolt of stuitert.

Een aantal jaar terug, in 2016, kwamen die korrels onder vuur te liggen door een aflevering van onderzoeksprogramma Zembla. Het zogeheten rubbergranulaat, vaak gemaakt van oude autobanden, zou kankerverwekkende stoffen bevatten en de werking ervan op het lichaam zou niet goed zijn onderzocht.

Vanwege de maatschappelijke onrust die ontstond, dook het RIVM in opdracht van toenmalige minister Edith Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VVD) in de rubberkorrels. Verontrustende feiten werden niet gevonden: het risico voor de gezondheid is bij gebruik van rubbergranulaat in kunstgras „praktisch verwaarloosbaar”, concludeerde het RIVM. Er zijn „geen signalen” die duiden op een verband tussen de korrels en vormen van kanker. Rubbergranulaat bevat daarnaast weliswaar schadelijke stoffen, maar die komen „maar in zeer lage hoeveelheden vrij” na bijvoorbeeld inslikken of huidcontact.

Wel merkte het RIVM op dat metalen in de korrels in de bodem of het oppervlaktewater terecht kunnen komen. In 2022 oordeelde de Raad van State dat gemeentes „adequate maatregelen” moeten nemen om bodemverontreiniging door rubberkorrels te voorkomen.